Η Βόρεια Μακεδονία αντιμετωπίζει μια αυξανόμενη ενεργειακή πρόκληση. Οι παλαιωμένες υποδομές της, ιδιαίτερα οι φθαρμένες εγκαταστάσεις στο λιγνιτικό συγκρότημα του Μπίτολα, πλησιάζουν στο τέλος της λειτουργικής τους ζωής, και η χώρα βρίσκεται υπό πίεση να βρει νέες πηγές αξιόπιστης ηλεκτρικής ενέργειας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο καθηγητής και ειδικός σε θέματα ενέργειας Ρίστο Τσίτσουνκοφ από τη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών στα Σκόπια ζήτησε αποφασιστική κρατική παρέμβαση, καλώντας την κυβέρνηση να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην οικοδόμηση της μελλοντικής ενεργειακής ικανότητας της χώρας.
Σύμφωνα με τον Τσίτσουνκοφ, η Βόρεια Μακεδονία πρέπει να επικεντρωθεί σε υδροηλεκτρικούς σταθμούς, όπως το πολυσυζητημένο έργο Τσέμπρεν, καθώς και σε μονάδες συμπαραγωγής με καύση φυσικού αερίου. Αυτές, υποστηρίζει, είναι οι μόνες ρεαλιστικές επιλογές για την εξασφάλιση βασικού φορτίου ενέργειας στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, η πρότασή του συνοδεύεται από μια σαφή προειδοποίηση: τέτοια έργα μπορούν να προχωρήσουν μόνο εάν αναπτυχθούν υπεύθυνα, υπό αυστηρά οικολογικά πρότυπα και με συνεχή κρατική παρακολούθηση για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η επιτακτικότητα της έκκλησής του βασίζεται στην πραγματικότητα ότι τα αποθέματα άνθρακα εξαντλούνται, και το Μπίτολα —η «ραχοκοκαλιά» της ηλεκτροπαραγωγής της χώρας επί δεκαετίες— δεν μπορεί να αποτελέσει στήριγμα για πολύ ακόμη. Χωρίς αντικατάσταση, η Βόρεια Μακεδονία διατρέχει σοβαρούς κινδύνους ενεργειακής ανασφάλειας. Η υδροηλεκτρική και η αεριοπαραγωγή προσφέρουν υποσχόμενες εναλλακτικές, αλλά η ανάπτυξή τους υπήρξε εδώ και καιρό αμφιλεγόμενη. Ειδικά οι μικροί υδροηλεκτρικοί σταθμοί έχουν αποτελέσει σημείο τριβής.
Παρότι παρουσιάζονται ως μέρος του μείγματος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, πολλά από αυτά τα έργα έχουν επικριθεί ότι καταστρέφουν τα ποτάμια οικοσυστήματα, απειλούν τη βιοποικιλότητα και περιορίζουν την πρόσβαση σε νερό για τις τοπικές κοινότητες.
Περιβαλλοντικά κινήματα σε όλη τη χώρα έχουν ήδη αντιδράσει στην κατασκευή νέων έργων, ιδιαίτερα σε οικολογικά ευαίσθητες περιοχές. Οι ακτιβιστές προειδοποιούν ότι η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της υδροηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποξήρανση ποταμών τους καλοκαιρινούς μήνες και να θέσει σε κίνδυνο είδη που είναι μοναδικά για τα φυσικά οικοσυστήματα της Βόρειας Μακεδονίας. Ούτε τα μεγαλύτερα έργα έχουν μείνει στο απυρόβλητο, καθώς παλαιότερες προτάσεις επικρίθηκαν για έλλειψη κατάλληλων περιβαλλοντικών μέτρων.
Έτσι, οι ενεργειακοί ειδικοί οραματίζονται ένα σύστημα στο οποίο το κράτος θα αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη για τη δημιουργία νέων υδροηλεκτρικών και αεριοπαραγωγικών μονάδων, διασφαλίζοντας όμως ότι κάθε βήμα ανάπτυξης πληροί τα υψηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα. Όπως τονίζει ο Τσίτσουνκοφ, μόνο μέσα από τον κρατικό σχεδιασμό, την αυστηρή εποπτεία και τη δέσμευση στην οικολογική υπευθυνότητα μπορεί η Βόρεια Μακεδονία να εξασφαλίσει τόσο το ενεργειακό της μέλλον όσο και τη διατήρηση της φυσικής της κληρονομιάς.
