Σε μια στρατηγική προσπάθεια για ενεργειακή ασφάλεια και βιωσιμότητα, η Βόρεια Μακεδονία θέτει την υδροηλεκτρική ενέργεια στον πυρήνα της εθνικής της ατζέντας. Αξιοποιώντας τους δικούς της πόρους και με σαφή όραμα, η χώρα πρέπει να μετατρέψει το νερό σε θεμέλιο της οικονομικής και περιβαλλοντικής προόδου, όπως υποστηρίζει ο ενεργειακός ειδικός Κωνσταντίν Ντιμίτροφ σε άρθρο γνώμης σε τοπικά μέσα.
Έργα όπως τα προτεινόμενα ΥΗΕ Cebren, Galište και Γκράντετς είναι κάτι παραπάνω από υποδομές – αντιπροσωπεύουν δέσμευση στη διαχείριση του νερού, στην περιφερειακή ανάπτυξη και σε ένα σταθερό ενεργειακό δίκτυο που συμπληρώνει την αβεβαιότητα της αιολικής και ηλιακής ενέργειας.
«Η υδροηλεκτρική ενέργεια προσφέρει προβλεψιμότητα, σταθερότητα και δυνατότητες αποθήκευσης, καθιστώντας την μια αξιόπιστη βάση για το ενεργειακό μας σύστημα. Αυτές οι εγκαταστάσεις δεν παράγουν μόνο ηλεκτρική ενέργεια· εξασφαλίζουν την κατακράτηση νερού για τη γεωργία, ενισχύουν τον τουρισμό και προστατεύουν από τις ξηρασίες», λέει ο Ντιμίτροφ.
Το νερό, όπως τονίζει ο συγγραφέας, είναι ζωτικής σημασίας περιουσιακό στοιχείο για την εθνική ανθεκτικότητα. «Δεν μπορούμε να βασιστούμε στον ιδιωτικό τομέα για να διαμορφώσει το μέλλον της υδροενέργειας μας», σημειώνει. «Ο κρατικός έλεγχος είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της κυριαρχίας σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα». Το έργο του Τσέμπρεν, ειδικά, αποτελεί σύμβολο μιας ανεξάρτητης ενεργειακής πολιτικής, αξιοποιώντας τα ποτάμια της χώρας για μακροπρόθεσμα οφέλη.
Πέρα από την υδροηλεκτρική ενέργεια, κερδίζουν έδαφος και καινοτόμα χρηματοδοτικά μοντέλα. Ο Ντιμίτροφ επισημαίνει ένα σχέδιο όπου η κρατική εταιρεία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ESM στοχεύει στην επέκταση των ηλιακών δυνατοτήτων με μια αρχική επένδυση 50 εκατομμυρίων ευρώ, η οποία μπορεί να διπλασιαστεί μέσω συνεργασιών με τους «παραγωγούς-καταναλωτές» (prosumers) – καταναλωτές που παράγουν και καταναλώνουν ενέργεια.
«Με την αναβάθμιση των κανονισμών και την εναρμόνιση των υπολογισμών μέσω της Ρυθμιστικής Επιτροπής Ενέργειας, μπορούμε να επιτρέψουμε στους πολίτες και τις μικρές επιχειρήσεις να συν-επενδύσουν», εξηγεί ο Ντιμίτροφ. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, οι ιδιώτες επενδυτές καλύπτουν το ήμισυ του κόστους για φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις, ενώ το κράτος καλύπτει το υπόλοιπο. Οι «παραγωγοί-καταναλωτές» χρησιμοποιούν το 25-30% της ενέργειας (ή έως 60% με μπαταρίες), πουλώντας το πλεόνασμα στην ESM σε σταθερή τιμή.
«Αυτό δημιουργεί αποκεντρωμένη παραγωγή αξίας 100 εκατομμυρίων ευρώ, μειώνει τις εισαγωγές και αξιοποιεί τα υπάρχοντα δίκτυα διανομής», αναφέρει ο Ντιμίτροφ, υπογραμμίζοντας την ανάγκη αναβαθμίσεων στο δίκτυο. Η προσέγγιση εξασφαλίζει τοπική διαθεσιμότητα ενέργειας ενώ μεγιστοποιεί την αποδοτικότητα.
Παράλληλα, οι ιδιωτικές επενδύσεις ευημερούν σε άλλες ανανεώσιμες πηγές – μονάδες συμπαραγωγής όπως το Καζαντζίκ, αιολικά πάρκα από τις THOR Impex, PERUN και Alkaraz Energy, καθώς και πάνω από 800 μεγαβάτ εγκατεστημένων φωτοβολταϊκών με ακόμη 600 σε ανάπτυξη. «Αυτά είναι θετικά βήματα, αλλά η δημόσια επένδυση στην υδροηλεκτρική ενέργεια είναι κρίσιμη για να ισορροπήσει το δίκτυο και να εξασφαλίσει παραγωγή κατά τις ώρες αιχμής», υποστηρίζει ο Ντιμίτροφ.
Ωστόσο, το υδροηλεκτρικό δυναμικό της Βόρειας Μακεδονίας, όπως επισημαίνει ο Ντιμίτροφ, πρέπει να παραμείνει υπό εθνικό έλεγχο καθώς η αξία του νερού αυξάνεται. «Τα φράγματα συγκέντρωσης στα ποτάμια όπως ο Βαρδάρης και η Τσρνα Ρέκα θα συγκρατούν το νερό εντός της χώρας, μεγιστοποιώντας τη χρήση του για ενέργεια και όχι μόνο», τονίζει. Η αναστρέψιμη υδροηλεκτρική μονάδα στο Cebren, για παράδειγμα, αποθηκεύει πλεονάζουσα ενέργεια από αιολική και ηλιακή, λειτουργώντας ως μπαταρία σε εθνική κλίμακα.
Με επιλογές για ύψος φράγματος, όπως 140 μέτρα ή 190 μέτρα, το Cebren υπογραμμίζει τη δέσμευση της Βόρειας Μακεδονίας σε μια αυτοδύναμη ενεργειακή στρατηγική. «Πρόκειται για την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών, ενώ παράλληλα χτίζουμε μια βάση για ευημερία και περιβαλλοντική διαχείριση», καταλήγει ο Ντιμίτροφ.
Διαγωνισμοί & Στάδιο Επενδύσεων
1. Υδροηλεκτρικά έργα Čebren και Galište
- Η Βόρεια Μακεδονία βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις για την υλοποίηση δύο σημαντικών υδροηλεκτρικών έργων, Čebren και Galište, με συνολική εκτιμώμενη επένδυση 1,2–1,3 δισεκατομμυρίων ευρώ .
- Ο διαγωνισμός για το Čebren, που περιλάμβανε και τεχνολογία pumped-storage, ακυρώθηκε στις αρχές του 2024 από την προηγούμενη κυβέρνηση .
- Αντίθετα, η κυβέρνηση εξετάζει νέους τρόπους χρηματοδότησης—από βρετανικό δάνειο
2. Ανάπτυξη Δημοσίων Υδροηλεκτρικών με κρατική υποδομή
- Εκπονούνται προπαρασκευαστικά έγγραφα για νέο δημόσιο διαγωνισμό σχεδιασμού, κατασκευής και λειτουργίας του ΥΗΣ στο ποταμό Crna (Čebren) .
- Παράλληλα, το κρατικό ESM έχει προκηρύξει διαγωνισμό για τον εκσυγχρονισμό ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού σε έξι υδροηλεκτρικούς σταθμούς (Vrutok, Vrben, Raven, Tikves, Spilje, Globochica). Ωστόσο, ο προηγούμενος διαγωνισμός ακυρώθηκε από την τράπεζα χρηματοδότησης KfW λόγω ελλείψεων στις τεχνικές προσφορές .
3. Ανακαινίσεις Υδροηλεκτρικών Σταθμών
- Το ESM έχει επίσης προκηρύξει διαγωνισμό για ανακαίνιση ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού σε υδροηλεκτρικούς σταθμούς της χώρας
