Τα παθητικά σπίτια αποτελούν την αιχμή της σύγχρονης οικοδομικής τεχνολογίας, συνδυάζοντας την εξοικονόμηση ενέργειας με την άνεση και τη βιωσιμότητα. Πρόκειται για κτίρια που αξιοποιούν φυσικές πηγές ενέργειας και τη σωστή αρχιτεκτονική σχεδίαση, ώστε να μειώνουν στο ελάχιστο την ανάγκη για θέρμανση ή ψύξη. Παρά τη μικρή τους διάδοση στη χώρα μας, η τάση για πιο ενεργειακά αποδοτικά κτίρια αυξάνεται διαρκώς τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου (HPHI), στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από 35 κατοικίες που πληρούν ή πλησιάζουν το πρότυπο του παθητικού σπιτιού, εκ των οποίων επτά είναι ήδη πιστοποιημένες. Αντίθετα, στην Ευρώπη ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστρία εφαρμόζουν την τεχνολογία αυτή εδώ και δεκαετίες. Το ποσοστό των παθητικών κτιρίων στην Ε.Ε. παραμένει χαμηλό σε σχέση με το σύνολο των κατοικιών, ωστόσο αυξάνεται σταθερά χάρη στις ευρωπαϊκές πολιτικές για σχεδόν μηδενικής ενέργειας κτίρια (nZEB).
Οι βασικές προδιαγραφές που χρειάζεται να πληροί ένα κτίριο για να χαρακτηριστεί “παθητικό” είναι αυστηρές: η ετήσια ενεργειακή κατανάλωση για θέρμανση και ψύξη δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 15 kWh/m² ετησίως. Επισημαίνουμε ότι ένα συμβατικό σπίτι μέτριας μόνωσης με συμβατικά συστήματα θέρμανσης, ψύξης, παραγωγής ζεστού νερού χρήσης φτάνει γύρω στις 250 με 300 KWh/m2.
Επιπλέον, το κτίριο πρέπει να είναι εξαιρετικά αεροστεγές, να ελαχιστοποιεί τις θερμογέφυρες, να διαθέτει σύστημα μηχανικού αερισμού με ανάκτηση θερμότητας με ενεργειακό βαθμό απόδοσης τουλάχιστον 75%, και να έχει κουφώματα με πολύ χαμηλό συντελεστή θερμοπερατότητας (U-value). Ο προσανατολισμός, η χρήση σκίαστρων και η φυσική σκίαση παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο, ώστε να αξιοποιείται η ηλιακή ενέργεια τον χειμώνα και να αποφεύγεται η υπερθέρμανση το καλοκαίρι. Γενικώς το παθητικό κτήριο όταν σχεδιάζεται λαμβάνει υπόψη και τα χαρακτηριστικά της βιοκλιματικής σχεδίασης, αξιοποιώντας ανάλογα και το μικροκλίμα της περιοχής.
Το κόστος κατασκευής ενός παθητικού σπιτιού είναι ελαφρώς υψηλότερο σε σχέση με ένα συμβατικό. Συγκεκριμένα, οι μελέτες δείχνουν πως η διαφορά φτάνει περίπου 5% έως 10% επιπλέον, ανάλογα με τα υλικά και τον σχεδιασμό. Αν ένα συμβατικό σπίτι ενεργειακής κλάσης Α+ κοστίζει κατά μέσο όρο 1.800 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, τότε η τιμή για ένα παθητικό μπορεί να φτάσει τα 2.000 ευρώ/τ.μ. Ωστόσο, αυτή η διαφορά αποσβένεται σε διάστημα 5 έως 7 ετών, καθώς το παθητικό σπίτι χρειάζεται ελάχιστη ενέργεια για θέρμανση ή ψύξη και έχει πολύ χαμηλά λειτουργικά έξοδα.
Σε σύγκριση με ένα ενεργειακής κλάσης Α+ σπίτι, το παθητικό παρουσιάζει έως και 80% χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη, χάρη στην αεροστεγανότητα και την ανάκτηση θερμότητας. Παράλληλα, εξασφαλίζει υψηλότερη ποιότητα αέρα και σταθερότερη θερμοκρασία στο εσωτερικό, προσφέροντας ιδανικές συνθήκες διαβίωσης όλο τον χρόνο.
Συνολικά, το παθητικό σπίτι συνδυάζει την τεχνολογική καινοτομία με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αν και η κατασκευή του απαιτεί αρχικά μεγαλύτερη επένδυση, αποδεικνύεται μια έξυπνη επιλογή σε βάθος χρόνου, καθώς μειώνει την κατανάλωση ενέργειας, προστατεύει το περιβάλλον και προσφέρει ανώτερη ποιότητα ζωής. Είναι το σπίτι του μέλλοντος — ένα παράδειγμα του πώς η αρχιτεκτονική μπορεί να υπηρετήσει ταυτόχρονα τον άνθρωπο και τη φύση.
