Η ηλεκτρική ενέργεια είναι βασικό κοινωνικό αγαθό. Η διαχείρισή της, όμως, στη χώρα μας αποδεικνύεται συχνά πηγή ταλαιπωρίας και δυσπιστίας για τους πολίτες. Από τη μη τήρηση της υποχρεωτικής μηνιαίας καταμέτρησης στους συμβατικούς μετρητές, μέχρι την αναξιοπιστία που εμφανίζουν οι «έξυπνοι» μετρητές και τις άδικες καταγγελίες περί ρευματοκλοπής σε ανυποψίαστους καταναλωτές, το ενεργειακό τοπίο αποκαλύπτει σοβαρά κενά διαφάνειας και λογοδοσίας.
Η υπόσχεση της μηνιαίας καταμέτρησης που έμεινε στα χαρτιά. Με βάση τον Ν. 4070/2012 και τις ρυθμίσεις της ΡΑΑΕΥ, οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα σε τακτικούς εκκαθαριστικούς λογαριασμούς, στηριγμένους σε πραγματικές ενδείξεις. Παρ’ όλα αυτά, οι πρακτικές του ΔΕΔΔΗΕ συχνά διαφέρουν. Δημοσιεύματα καταγγέλλουν ότι οι καταμετρήσεις δεν πραγματοποιούνται κάθε μήνα, όπως προβλέπεται, αλλά σε ακανόνιστα διαστήματα ή με καθυστερήσεις που φτάνουν ακόμη και τους τρεις ή τέσσερις μήνες. Στο μεταξύ, οι πάροχοι εκδίδουν «προσωρινούς» λογαριασμούς βασισμένους σε εκτιμήσεις, αφήνοντας την τελική εκκαθάριση για αργότερα.
Αποτέλεσμα; Οι πολίτες αιφνιδιάζονται από υπέρογκες χρεώσεις που συσσωρεύονται ξαφνικά, χωρίς να μπορούν να προγραμματίσουν την κατανάλωση και τα οικονομικά τους. Η μηνιαία καταμέτρηση, που υποτίθεται ότι εξασφαλίζει δικαιοσύνη και διαφάνεια, καταλήγει να είναι μια κενή υπόσχεση.
Από την άλλη πλευρά, η αντικατάσταση των παλαιών μετρητών με «έξυπνους» παρουσιάστηκε ως βήμα εκσυγχρονισμού: αυτόματη μετάδοση δεδομένων, άμεση πρόσβαση του καταναλωτή στις ενδείξεις, μηδενικά λάθη. Όμως, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πιο σύνθετη.
Σε διεθνές επίπεδο, έχουν καταγραφεί σοβαρές δυσλειτουργίες: μετρητές που διπλασίασαν εικονικά την κατανάλωση, σφάλματα λογισμικού που δημιούργησαν υπέρογκους λογαριασμούς, ακόμη και ευπάθειες που επιτρέπουν παραποίηση δεδομένων. Και στην Ελλάδα, οι πρώτες καταγγελίες για ασυνέπειες και αστοχίες των έξυπνων μετρητών έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας.
Αντί να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη, οι «έξυπνοι» μετρητές τροφοδοτούν την καχυποψία. Όταν το εργαλείο που υποτίθεται ότι θα διασφάλιζε ακρίβεια και άμεσο εντοπισμό ρευματοκλοπών ,γίνεται αφορμή για αμφιβολίες, το ίδιο το εγχείρημα τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Η ρευματοκλοπή είναι υπαρκτό πρόβλημα, που κοστίζει ετησίως εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στο σύστημα. Ο ΔΕΔΔΗΕ εντείνει τους ελέγχους: μόνο στο πρώτο πεντάμηνο του 2024, αυτοί αυξήθηκαν κατά 65% σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Ωστόσο, η ζέση για πάταξη της παρανομίας φαίνεται να οδηγεί και σε αδικίες.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα γυναίκας στη Θεσσαλονίκη που βρέθηκε αντιμέτωπη με καταλογισμό ύψους 8.810 ευρώ για ρευματοκλοπή. Το σπίτι της, όμως, ήταν ξενοίκιαστο επί πέντε χρόνια! Μόνο μετά από μακρά διαδικασία κατάφερε να αποδείξει την αθωότητά της. Ανάλογες περιπτώσεις έχουν καταγραφεί και αλλού: πολίτες να λαμβάνουν εξωπραγματικές χρεώσεις για «παρανομίες» που ουδέποτε διέπραξαν.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι, ακόμη και όταν το λάθος αναγνωρίζεται, η διόρθωση μπορεί να καθυστερεί μήνες. Έτσι, ο καταναλωτής μένει όμηρος ενός συστήματος που επιβάλλει ποινές χωρίς να εξασφαλίζει έγκαιρη αποκατάσταση.
Ποιος προστατεύει τον καταναλωτή;
Το βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι απλό: ποιος λογοδοτεί για όλα αυτά; Όταν οι μηνιαίες καταμετρήσεις παραλείπονται, όταν οι «έξυπνοι» μετρητές σφάλουν και όταν αθώοι πολίτες κατηγορούνται για ρευματοκλοπή, η ευθύνη βαραίνει τον διαχειριστή δικτύου και την πολιτεία.
Οι πολίτες δεν έχουν τα τεχνικά μέσα να αποδείξουν την κατανάλωση ή τη μη παράβαση· καλούνται όμως να πληρώσουν για λάθη που δεν τους ανήκουν. Το ελάχιστο που θα όφειλε το κράτος είναι:
- αυστηρή τήρηση της μηνιαίας καταμέτρησης,
- ταχεία διόρθωση κάθε λανθασμένης χρέωσης,
- διαφάνεια στις διαδικασίες καταλογισμού ρευματοκλοπής,
- πραγματική εποπτεία των νέων τεχνολογιών με γνώμονα το συμφέρον του πολίτη.
Τελικά σε μια περίοδο που η ακρίβεια στραγγαλίζει τα νοικοκυριά, η αδιαφάνεια στη μέτρηση της ενέργειας αποτελεί μορφή ενεργειακής αδικίας. Όταν η «έξυπνη» τεχνολογία αποδεικνύεται αναξιόπιστη και όταν οι πολίτες απειλούνται με άδικους καταλογισμούς, το ζήτημα δεν είναι τεχνικό αλλά βαθιά κοινωνικό και πολιτικό.
Η ενέργεια είναι δημόσιο αγαθό. Και τα δημόσια αγαθά δεν μπορεί να διαχειρίζονται με αυθαιρεσία. Οι καταναλωτές αξίζουν διαφάνεια, συνέπεια και δικαιοσύνη. Αλλιώς, η εμπιστοσύνη στον ενεργειακό μηχανισμό θα συνεχίσει να καταρρέει, μαζί με την κοινωνική συνοχή που στηρίζει.
