Παρά τις κυρώσεις, τους απροσδόκητους φόρους, την απώλεια ευρωπαϊκών αγορών και άλλα προβλήματα που έχουν πλήξει την Gazprom από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι οικονομικές εκθέσεις της εταιρείας υποδηλώνουν ότι τα πάει μια χαρά.
Τα πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία του κρατικού γίγαντα φυσικού αερίου για το 2024, τα οποία υπολογίστηκαν σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ), δείχνουν καθαρά κέρδη 1,2 τρισεκατομμυρίων ρούβλιων (15 δισεκατομμύρια δολάρια). Το προηγούμενο έτος, είχε ανακοινώσει ζημία 629 δισεκατομμυρίων ρούβλιων.
Υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα και ακατανόητα σημεία στα οικονομικά reports της Gazprom. Από τη μια, η εταιρεία φαίνεται πολύ πιο ισχυρή από ό,τι υποδηλώνουν οι συζητήσεις για ρεκόρ ζημιών και την προοπτική πτώχευσης. Από την άλλη, η σταθερότητά της φαίνεται να βασίζεται όχι στη δεξιοτεχνική διαχείριση του εμπορίου αερίου, αλλά στα κέρδη από μερικές επιτυχημένες εξαγορές.
Το πρώτο ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι πώς η Gazprom πέρασε από μεγάλες ζημίες το 2023 σε εντυπωσιακά κέρδη το 2024. Φαίνεται ότι το κύριο πρόβλημα του ομίλου το 2023 ήταν η πτώση των εσόδων από τις πωλήσεις αερίου κατά 3,4 τρισεκατομμύρια ρούβλια σε σύγκριση με το 2022, αλλά αυτή η μείωση οφειλόταν κυρίως στο γεγονός ότι η περίοδος 2021–2022 ήταν μια εποχή ρεκόρ στις τιμές του αερίου. Σε σύγκριση με το προπολεμικό και προ-COVID 2019, τα συνολικά έσοδα της Gazprom αυξήθηκαν στην πραγματικότητα το 2023: από 7,6 τρισεκατομμύρια σε 8,5 τρισεκατομμύρια ρούβλια, παρά την απώλεια της περισσότερης ευρωπαϊκής αγοράς αερίου.
Οι αιτίες των ζημιών του 2023 βρίσκονται αλλού. Ο πρώτος παράγοντας ήταν ότι η κυβέρνηση είχε αυξήσει δραματικά τον φόρο εξόρυξης ορυκτών (MET) για να συγκεντρώσει χρήματα για στρατιωτικές δαπάνες, με κόστος για την εταιρεία 1,3 τρισεκατομμύρια ρούβλια. Ο δεύτερος παράγοντας ήταν οι ζημίες από τη διαγραφή μη χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων (κυρίως στην Ευρώπη), οι οποίες το 2023 έφτασαν σε ρεκόρ 1,15 τρισεκατομμύρια ρούβλια (σε σύγκριση με μόλις 29 δισεκατομμύρια το 2019).
Εκείνη την εποχή, η Gazprom παραδέχτηκε ότι τα ευρωπαϊκά της περιουσιακά στοιχεία — μετοχές σε κοινοπραξίες, αγωγούς και εγκαταστάσεις αποθήκευσης — είχαν χάσει την αξία τους στις νέες πολιτικές συνθήκες και τα διαγράφηκαν στη λογιστική της σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (IFRS). Είναι πιθανό η εταιρεία να συμπεριέλαβε και άλλα ασύμφορα έργα ταυτόχρονα, προκειμένου να εκμεταλλευτεί τη στιγμή όπου αυτό δεν θα τραβούσε μεγάλη προσοχή.
Το επόμενο ερώτημα είναι πώς η Gazprom πέτυχε τόσο τεράστια κέρδη το 2024. Πρώτα απ’ όλα, η εταιρεία αύξησε σημαντικά την παραγωγή φυσικού αερίου από 359 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2023 σε 416 δισεκατομμύρια το 2024, σύμφωνα με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο Αλεξέι Μίλερ. Ένα επιπλέον ποσό 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων προωθήθηκε στην Ευρώπη μέσω αγωγών, 8,5 δισεκατομμύρια στην Κίνα μέσω του αγωγού Power of Siberia και άλλα 15 δισεκατομμύρια στην εγχώρια ρωσική αγορά για να καλυφθεί η αυξημένη ζήτηση.
Οι πρόσθετες εισπράξεις από τις παραδόσεις στην Κίνα το 2024 ανήλθαν σε 300 δισεκατομμύρια ρούβλια, ενώ οι πωλήσεις στην εγχώρια αγορά απέφεραν 77 δισεκατομμύρια. Ο επιπλέον όγκος που πωλήθηκε στην ευρωπαϊκή αγορά έφερε εισπράξεις 1,2–1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ, ή περίπου 120–160 δισεκατομμυρίων ρούβλια.
Η παραγωγή ενισχύθηκε επίσης από το γεγονός ότι τον Μάρτιο του 2024, η Gazprom απέκτησε το πρώην μερίδιο της Shell στην Sakhalin Energy, τον φορέα του έργου Sakhalin-2. Από τότε, ως πλειοψηφικός μέτοχος, άρχισε να μετράει όλη την παραγωγή του έργου ως δική της. Το 2024, αυτή ανήλθε σε 10,2 εκατομμύρια τόνους υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Η ενοποίηση της Sakhalin Energy σήμαινε επίσης ότι ενώ το 2023 και το πρώτο τρίμηνο του 2024 η Gazprom κατέγραφε μόνο το 50% των κερδών του φορέα του Sakhalin-2, από το δεύτερο τρίμηνο του 2024 όλα τα έσοδα της Sakhalin Energy άρχισαν να λαμβάνονται υπόψη, φτάνοντας τελικά τα 464 δισεκατομμύρια ρούβλια.
Η Gazprom πλήρωσε 94 δισεκατομμύρια ρούβλια για ποσοστό 27,5% στην Sakhalin Energy, αλλά κατέγραψε αμέσως κέρδη 191 δισεκατομμυρίων ρούβλια από τη συμφωνία. Εν τω μεταξύ, η Shell — η προηγούμενη ιδιοκτήτρια του μεριδίου — κατέγραψε ζημιά 1,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ωστόσο, το πλεόνασμα της Gazprom το 2024 δεν περιορίστηκε στην αυξημένη παραγωγή αερίου και στην απόκτηση του μεριδίου της Shell στην Sakhalin Energy. Η εταιρεία εισέπραξε επιπλέον 1 τρισεκατομμύριο ρούβλια από την πώληση πετρελαίου, αερίου πυκνών υδρογονανθράκων και πετρελαιοειδών. Ο φυσικός όγκος πωλήσεων παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητος, αλλά το 2024 η μέση τιμή του πετρελαίου Urals ήταν 6 δολάρια υψηλότερα ανά βαρέλι σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Εδώ, επίσης, η συμπερίληψη όλων των αποτελεσμάτων της Sakhalin Energy στον λογαριασμό της Gazprom έπαιξε ρόλο.
Μια μείωση των δαπανών συνέβαλε επίσης στην αύξηση των κερδών. Το 2024, οι διαγραφές ανήλθαν σε 286 δισεκατομμύρια ρούβλια: 860 δισεκατομμύρια λιγότερα από το 2023. Δεν επιβλήθηκαν νέοι φόροι, και το κόστος παραγωγής (υλικά, μισθοί, επισκευές, συντήρηση κ.λπ.) αυξήθηκε κατά 10%, περίπου σε γραμμή με τον πληθωρισμό.
Ήταν μόνο λογικό, επομένως, ότι η Gazprom έδειξε κέρδη. Αυτά τα κέρδη των 1,219 τρισεκατομμυρίων ρούβλια ήταν ελαφρώς υψηλότερα από τα 1,203 τρισεκατομμύρια του 2019, πριν από τον πόλεμο και την πανδημία COVID. Ωστόσο, όταν μετατρέπονται σε δολάρια, η εικόνα είναι λιγότερο ελπιδοφόρα: 13,2 δισεκατομμύρια δολάρια έναντι 18,6 δισεκατομμυρίων. Και αν τα αποτελέσματα του 2019 προσαρμοστούν για τον πληθωρισμό, το χάσμα είναι ακόμα μεγαλύτερο: 13,2 δισεκατομμύρια δολάρια έναντι 23,3 δισεκατομμυρίων.
Αυτά δεν είναι τα μόνα χρηματοοικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Gazprom. Το 2024, από τα 1,2 τρισεκατομμύρια ρούβλια κερδών της εταιρείας, περίπου 500 δισεκατομμύρια προήλθαν από την πετρελαϊκή εταιρεία Gazprom Neft, η οποία ανήκει κατά 95% στην Gazprom. Αντίστοιχα, το 95% των μετοχών της Gazprom Neft εμφανίζεται στον ισολογισμό της Gazprom. Με άλλα λόγια, η ίδια η Gazprom πραγματοποίησε κέρδη μόνο 719 δισεκατομμυρίων ρούβλια.
Επιπλέον, ένας πιο πρακτικός δείκτης — τα καθαρά χρήματα από τις λειτουργικές δραστηριότητες — καταδεικνύει ότι η εισροή χρημάτων στην εταιρεία έχει μειωθεί αισθητά από το 2021. Εν τω μεταξύ, η κλίμακα των επενδύσεων σε πάγια παραμένει εξαιρετικά υψηλή, φτάνοντας τα 2,9 δισεκατομμύρια ρούβλια το 2024. Αυτό είναι σημαντικά περισσότερο από ό, τι στις μεγαλύτερες πετρελαϊκές και αερίου εταιρείες, όπως η Exxon Mobil, η Shell και η TotalEnergies, των οποίων το επίπεδο δραστηριότητας είναι σημαντικά υψηλότερο.
Είναι δύσκολο να πούμε πού ακριβώς κατευθύνει η εταιρεία αυτές τις τεράστιες επενδύσεις. Μεγάλα ξένα έργα όπως οι αγωγοί TurkStream και Nord Stream 2 έχουν ολοκληρωθεί εδώ και καιρό, και δεν αναμένονται νέα στο τρέχον κλίμα. Το εργοστάσιο επεξεργασίας αερίου Amur, το κόστος του οποίου εκτιμάται σε 20 δισεκατομμύρια ευρώ, προχώρησε ελάχιστα προς την ολοκλήρωσή του το 2024, από 90,84% σε 93,15%.
Η Gazprom είχε σχεδιάσει να αναπτύξει τα κοιτάσματα αερίου Bovanenkovo και Kharasavey στη χερσόνησο Yamal, αλλά αυτά προορίζονταν για την τροφοδοσία των αγωγών Nord Stream προς την Ευρώπη, οι οποίοι υπέστησαν ζημιές από υποθαλάσιες εκρήξεις στα τέλη του 2022. Κατά συνέπεια, θα έπρεπε να υπάρχει πλεόνασμα χωρητικότητας τώρα, ακόμα και χωρίς πρόσθετες επενδύσεις.
Ως αποτέλεσμα, έχουν απομείνει μόνο λίγα έργα που θα μπορούσαν να απαιτήσουν επενδύσεις. Ο νέος αγωγός Belogorsk-Khabarovsk θα συνδέσει τον αγωγό Power of Siberia προς την Κίνα με τον παλαιότερο αγωγό Sakhalin-Khabarovsk-Vladivostok. Αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2026 με κόστος έως 300 δισεκατομμύρια ρούβλια, ή περίπου 150 δισεκατομμύρια ετησίως.
Εκπρόσωποι της Gazprom είχαν επίσης μιλήσει για σχέδια κατασκευής δύο νέων κτιρίων δίπλα στην έδρα της εταιρείας στην Αγία Πετρούπολη, τον ουρανοξύστη Lakhta Center. Αλλά ακόμα και η αρχική κατασκευή κόστισε μόνο 155 δισεκατομμύρια ρούβλια, οπότε θα ήταν δύσκολο να ξοδευτεί ένα τρισεκατομμύριο ρούβλια σε δύο ακόμη ουρανοξύστες — ειδικά δεδομένου ότι δεν υπήρχε ενεργή κατασκευή στο χώρο το 2024.
Τέλος, μαζί με μια άλλη εταιρεία αερίου, την Rusgazdobycha, η Gazprom κατασκευάζει ένα εργοστάσιο υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) χωρητικότητας 13 εκατομμυρίων τόνων ετησίως και ένα πετροχημικό εργοστάσιο στο Ust-Luga, τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν έως το 2027. Η Gazprom κατέχει το 100% του εργοστασίου LNG και το 50% του χημικού εργοστασίου, και καθένα από αυτά εκτιμάται σε περίπου 1,5 τρισεκατομμύρια ρούβλια. Η εταιρεία θα μπορούσε να ξοδεύει έως 500 δισεκατομμύρια ρούβλια ετησίως στο Ust-Luga, αλλά ακόμα και αυτό δεν θα ήταν αρκετό για να εξηγήσει τα 2,9 τρισεκατομμύρια ρούβλια επενδύσεων σε πάγια το 2024.
Ο μόνος άλλος τομέας επενδύσεων είναι ο εγχώριος εφοδιασμός με φυσικό αέριο στην Ρωσία, για τον οποίο η Gazprom διατέθηκε 270 δισεκατομμύρια ρούβλια στον προϋπολογισμό του 2024. Έτσι, το ερώτημα του πού πήγαν τα 2,9 τρισεκατομμύρια ρούβλια επενδύσεων το 2024 παραμένει χωρίς προφανή απάντηση.
Τελικά, η Gazprom χρησιμοποιεί τον πετρελαϊκό της κλάδο, την Gazprom Neft, για να χρηματοδοτήσει έργα αερίου, καλύπτοντας το έλλειμμα μεταξύ λειτουργικών και επενδυτικών ταμειακών ροών. Αλλά δεν υπάρχουν ακόμα αρκετά έσοδα για να χρηματοδοτηθεί ολόκληρο το φιλόδοξο επενδυτικό πρόγραμμα, οπότε η εταιρεία συνεχίζει να αυξάνει το καθαρό της χρέος.
Προς το παρόν, αυτό το χρέος είναι μέτριο: 5,7 τρισεκατομμύρια ρούβλια, και ο δείκτης χρέους προς EBITDA είναι κάτω από 2, που θεωρείται ασφαλής. Οι επενδυτές θα πρέπει να αρχίσουν να ανησυχούν όταν ο δείκτης ξεπεράσει το 4, κάτι που είναι ακόμα μακριά. Ωστόσο, οι τάσεις είναι αρνητικές, και χωρίς την επικάλυψη μιας επιτυχημένης πετρελαϊκής επιχείρησης, όλα θα φαίνονταν πολύ χειρότερα. Εν τω μεταξύ, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους έχει αυξηθεί πολύ αισθητά, από 171 δισεκατομμύρια ρούβλια το 2019 σε 719 δισεκατομμύρια το 2024, λόγω τόσο των υψηλότερων επιτοκίων όσο και της αύξησης του ίδιου του χρέους.
Προς το παρόν, η Gazprom εξακολουθεί να διαθέτει μεγάλο περιθώριο ασφαλείας. Πολλά έργα θα μπορούσαν να παγώσουν χωρίς να προκαλέσουν μεγάλη ζημιά στις μελλοντικές ταμειακές ροές της εταιρείας, κάτι που θα βελτίωνε τη χρηματοοικονομική της θέση. Αλλά η εταιρεία φαίνεται να έχει αποκτήσει τη συνήθεια να πραγματοποιεί πολλά δαπανηρά και χρονοβόρα έργα κατασκευής ταυτόχρονα, και είναι σχεδόν αδύνατο να σταματήσει ακόμα και μερικά από αυτά χωρίς σημαντικές μεταρρυθμίσεις εντός της εταιρείας. Η Gazprom πιθανότατα έχει αρχίσει να αναγνωρίζει αυτό το πρόβλημα, αλλά οι μεταρρυθμίσεις που συζητούνται μπορεί να είναι πολύ μέτριες και πολύ αργά.
Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.
Του Sergey Vakulenko/Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου/Carnegie Europe/Capital.gr
