Έντονα διαφορετικά ενεργειακά πρότυπα αναδύονται παγκοσμίως, όπως επισημαίνει η UniCredit. Ενώ οι ΗΠΑ παραμένουν κολλημένες στο… παλιό ενεργειακό εγχειρίδιο, η Κίνα εξηλεκτρίζει γρήγορα την οικονομία της και προσπαθεί να μειώσει την εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό που αναδύεται είναι ένας διπολικός κόσμος, με τις πετρελαιο-κρατικές χώρες από τη μία πλευρά και τις ηλεκτρικές χώρες από την άλλη. Εάν αυτές οι δυναμικές συνεχιστούν, η απόκλιση θα έχει σημαντικές οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες που θα αναδιαμορφώσουν την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας και τη γεωπολιτική επιρροή, τονίζει η UniCredit.
Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο οίκος, ζούμε μια βαθιά ενεργειακή μεταμόρφωση - ένα από αυτά τα σπάνια σημεία καμπής όπου μια συγκεκριμένη πηγή ενέργειας αναδιαμορφώνει το βιομηχανικό τοπίο και όχι μόνο. Η ιστορία έχει δει την εποχή του άνθρακα, ακολουθούμενη από την κυριαρχία του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Σήμερα, αναδύεται μια νέα ενεργειακή εποχή. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες μεταβάσεις, ωστόσο, ο κόσμος δεν κινείται σε μια ενιαία, γραμμική πορεία:
Οι ΗΠΑ συμπεριφέρονται ολοένα και περισσότερο σαν πετρελαϊκό κράτος, αντλώντας δύναμη από τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που διαθέτουν. Υπό το μότο «drill, baby, drill» της κυβέρνησης Τραμπ, η Αμερική έχει αξιοποιήσει τη θέση της ως ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο για να ενισχύσει την εγχώρια παραγωγή, να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως διπλωματικό εργαλείο και να καθυστερήσει τη δράση για το κλίμα. Έχει επίσης ενισχύσει τη σχέση της με ένα πετρελαϊκό κράτος όπως η Σαουδική Αραβία, ενώ πολλοί εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος παραμένουν σκεπτικιστές για το κλίμα.
Αντιθέτως, η Κίνα μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε ένα ηλεκτρικό κράτος, οικοδομώντας βιομηχανική δυναμικότητα για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας μέσω της ηγετικής της θέσης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την αποθήκευση ενέργειας σε μπαταρίες, τα ηλεκτρικά οχήματα και τον εκσυγχρονισμό του δικτύου, τονίζει ο ιταλικός οίκος. Μία από τις βασικές πολιτικές του Προέδρου Xi Jinping ήταν η υποστήριξη των «τριών νέων» βιομηχανιών - ηλεκτρικών οχημάτων, μπαταριών και ηλιακών κυψελών. Σήμερα, η Κίνα αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 60% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας σε τεχνολογίες ηλιακής, αιολικής ενέργειας και μπαταριών.
Ενώ το μερίδιο της ηλεκτρικής ενέργειας στη συνολική κατανάλωση ενέργειας έχει σταθεροποιηθεί σε περίπου 20% στις μεγάλες δυτικές οικονομίες, η Κίνα έχει ωθήσει τον εξηλεκτρισμό σε περίπου 30%. Τα ηλεκτρικά οχήματα αντιπροσωπεύουν πλέον περίπου το 50% των πωλήσεων νέων αυτοκινήτων στην Κίνα, σε σύγκριση με περίπου 20% στην Ευρώπη και λιγότερο από 10% στις ΗΠΑ.
Διαφορετικοί δρόμοι
Ενώ η αφθονία ορυκτών καυσίμων στην Αμερική μειώνει τα κίνητρα για την εξερεύνηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, η Κίνα επικεντρώνεται στον εξηλεκτρισμό της οικονομίας της και τη μείωση της εμπορικής εξάρτησης, επισημαίνει η UniCredit. Επί του παρόντος, η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο, κάτι που θα αποτελούσε σημαντικό τρωτό σημείο εάν οι εμπορικές εντάσεις κλιμακωθούν σε στρατιωτική σύγκρουση. Η ηλεκτρική ενέργεια προσφέρει μια στρατηγική διέξοδο. Σήμερα, περισσότερο από το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας της Κίνας προέρχεται από άνθρακα, με το υπόλοιπο να προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ένα μικρό μερίδιο από πυρηνική ενέργεια.
Επειδή το μεγαλύτερο μέρος του άνθρακα της Κίνας παράγεται εγχώρια, η επιτάχυνση του εξηλεκτρισμού-ιδίως στις μεταφορές- θα μειώσει σημαντικά την εξάρτησή της από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα. Ο κύριος μοχλός της πράσινης μετάβασης της Κίνας φαίνεται γεωπολιτικός, παρά μια γνήσια δέσμευση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, τονίζει η UniCredit.
Αυτό είναι ένα σημαντικό. Από μόνος του, ο εξηλεκτρισμός μιας οικονομίας δεν επαρκεί για να μειώσει τον κίνδυνο υπερθέρμανσης του πλανήτη, εάν η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δεν προέρχεται από καθαρές πηγές ενέργειας. Παρόλο που η Κίνα επεκτείνει γρήγορα την δυναμικότητα ΑΠΕ και κατασκευάζει 34 νέους πυρηνικούς αντιδραστήρες, παραμένει η χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές άνθρακα στον κόσμο.
Επίσης, η κυριαρχία της Κίνας στις σπάνιες γαίες και άλλα κρίσιμα ορυκτά παρέχει ένα ακόμη ισχυρό κίνητρο για να αναλάβει ηγετικό ρόλο στις πράσινες τεχνολογίες. Αυτή η μονοπωλιακή θέση αποτελεί σημαντική ευπάθεια για τις ΗΠΑ και ισχυρό αντικίνητρο για να βασιστούν στην κινεζική προσφορά.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει παρόμοιους κινδύνου, σημειώνει η UniCredit: παρά την ηγετική της θέση σε ορισμένες πράσινες τεχνολογίες, η υψηλή εξάρτησή της από την κινεζική ικανότητα διύλισης περιορίζει την ικανότητά της να γίνει ένα πραγματικό «ηλεκτρικό» κράτος. Ενώ πρωτοβουλίες όπως η Συμφωνία για την Καθαρή Βιομηχανία και ο Νόμος για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες ενδέχεται να επιταχύνουν την απαλλαγή από τον άνθρακα και να μειώσουν τα τρωτά σημεία, η Ευρώπη δεν έχει την γεωπολιτική επιρροή της Κίνας, η οποία ελέγχει τόσο τις εισροές (κρίσιμα ορυκτά) όσο και τις εκροές (πράσινες τεχνολογίες) της ενεργειακής μετάβασης.
Η Ευρώπη είναι μάλιστα ακόμη πιο εκτεθειμένη από τις ΗΠΑ, των οποίων η γεωλογία προσφέρει καλύτερες προοπτικές για την εγχώρια εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών, τονίζει η UniCredit. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ήδη κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, εισάγοντας πολιτικές που στοχεύουν στην ανασυγκρότηση ολόκληρης της αλυσίδας εφοδιασμού - από την εξόρυξη και την επεξεργασία έως την κατασκευή μαγνητών. Ωστόσο, η κύρια εστίαση του Λευκού Οίκου δεν είναι η πράσινη μετάβαση. Αντίθετα, αυτές οι προσπάθειες καθοδηγούνται από την ανάγκη διασφάλισης βασικών πόρων για την ανάπτυξη ημιαγωγών και τεχνητής νοημοσύνης.
Μια νέα παγκόσμια ισορροπία
Ο «δυϊσμός» μεταξύ πετρελαιο-κρατικών χωρών και ηλεκτρικών κρατών δεν είναι οριστικός ωστόσο, επισημαίνει ο ιταλικός οίκος. Οι ρόλοι μπορούν να αλλάξουν μαζί με τη βιομηχανική στρατηγική. Με τον Νόμο για τη Μείωση του Πληθωρισμού, ο οποίος παρά το όνομά του υποτίθεται ότι θα ενίσχυε τον πράσινο τομέα της Αμερικής, οι ΗΠΑ ήταν έτοιμες να γεφυρώσουν τον κόσμο της παραδοσιακής ενέργειας και της καθαρής ενέργειας. Αλλά η κυβέρνηση Τραμπ έχει πιέσει κατά αυτής της νομοθεσίας. Σε κάθε περίπτωση, το χάσμα με την Κίνα είναι μεγάλο και τα εμπόδια που προκύπτουν από την κυριαρχία της Κίνας στις σπάνιες γαίες δυσκολεύουν την Ευρώπη και τις ΗΠΑ να καλύψουν γρήγορα τη διαφορά.
Εκτός εάν οι μελλοντικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ αλλάξουν πορεία όσον αφορά την πράσινη μετάβαση και αναγνωρίσουν τους στρατηγικούς κινδύνους της αδράνειας, η αμερικανική οικονομία θα μπορούσε να καταστεί ολοένα και πιο απαρχαιωμένη και μη ελκυστική - παρά τις προόδους στην Τεχνητή Νοημοσύνη, τονίζει η UniCredit. Η Κίνα ενσωματώνει ενέργεια σε τεχνολογικά οικοσυστήματα, δημιουργώντας επεκτάσιμες βιομηχανικές πλατφόρμες που εκτείνονται πολύ πέρα από τα ηλεκτρικά οχήματα και στην Τεχνητή Νοημοσύνη, τη ρομποτική και τις έξυπνες υποδομές. Αυτή η ενσωμάτωση μπορεί να επαναπροσδιορίσει την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα. Η Ευρώπη κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αν και πιθανότατα ως ακόλουθος παρά ως ηγέτης, ιδίως δεδομένων των ευπαθειών της όσον αφορά τα κρίσιμα ορυκτά. Αυτό σημαίνει ότι στην Ευρώπη η στροφή προς την απαλλαγή από τον άνθρακα στην ηλεκτρική ενέργεια και η υιοθέτηση πράσινων τεχνολογιών μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, αλλά κινδυνεύει να δημιουργήσει μια εξίσου σημαντική εξάρτηση από την Κίνα.
