Σε φάση πλήρους αβεβαιότητας έχει εισέλθει το εμβληματικό έργο του Great Sea Interconnector (GSI), της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου–Ελλάδας μέσω Κρήτης, ύψους άνω των €1,9 δισ.
Οι δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών Μάκη Κεραυνού ότι «το έργο ουσιαστικά δεν υπάρχει» και ότι η Κύπρος δεν θα καταβάλει τα €25 εκατ. που ενέκρινε η ΡΑΕΚ για το 2025, άνοιξαν νέο κύκλο αβεβαιότητας και πολιτικής αντιπαράθεσης.
Επί της ουσίας αν πράγματι απηχεί την τελική άποψη της κυπριακής κυβέρνησης ο Υπουργός Οικονομικών και όχι ο Υπουργός Ενέργειας Παπαναστασίου που είχε δεσμευτεί για την πλήρη συμμετοχή, η ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου παραμένει (η μόνη χώρα στην ΕΕ χωρίς ηλεκτρική διασύνδεση). Προφανώς με πλήγμα στην επενδυτική αξιοπιστίας της Κύπρου έναντι διεθνών ενεργειακών παικτών (Nexans, ΑΔΜΗΕ, EIB). Αλλά και με ένα κρυφό κόστος ανάσχεσης νέων επενδύσεων σε ΑΠΕ, καθώς η ηλεκτρική απομόνωση περιορίζει τη δυνατότητα απορρόφησης ενέργειας από αιολικά ή φωτοβολταϊκά έργα.
Το πρώτο ερώτημα που δημιουργείται είναι πως συμβαίνουν όλα αυτά και ο πρόεδρος της χώρας Νίκος Χριστοδουλίδης δεν παρεμβαίνει;
Το δεύτερο ερώτημα είναι ποιο είναι το τίμημα του παγώματος και πώς μπορεί το έργο να επανεκκινήσει, αν πράγματι προορίζεται να παραμείνει στον ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη.
Το έργο, οι δεσμεύσεις και το αδιέξοδο
Το GSI έχει αναγνωριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) και εντάχθηκε στον ευρωπαϊκό μηχανισμό «Connecting Europe Facility», με χρηματοδότηση άνω των €657 εκατ. Σκοπός του είναι η ηλεκτρική ένωση της Κύπρου με την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, με ταυτόχρονη απομόνωση της από τη γεωπολιτική ευαλωτότητα και τη χρήση ρυπογόνων καυσίμων.
Ωστόσο, παρά την επίσημη στήριξη, το έργο έχει προσκρούσει σε:
- Τεχνική στασιμότητα (δεν έχει ολοκληρωθεί η βυθομέτρηση στο τμήμα Κρήτη–Κύπρος),
- Γεωπολιτικά εμπόδια (παρουσία τουρκικών πλοίων στα διεθνή ύδατα),
- Θεσμική ασυνεννοησία (διαφωνίες Κύπρου–ΡΑΕΚ–ΑΔΜΗΕ),
Η ΡΑΕΚ ενέκρινε κονδύλι €25 εκατ. για το 2025, ως μέρος της πενταετούς χρηματοδοτικής συμμετοχής της Κύπρου, αλλά ο Υπουργός Οικονομικών αρνείται να το εγκρίνει, δηλώνοντας ότι «δεν μπορούμε να πληρώνουμε για έργο που δεν έχει αρχίσει».
Τι σημαίνει στην πράξη το «πάγωμα»
Το «πάγωμα» του GSI σημαίνει:
- Διακοπή χρηματοδότησης από κυπριακά κονδύλια, άρα και αδυναμία έναρξης βασικών εργασιών.
- Πιθανή απώλεια της ευρωπαϊκής επιχορήγησης, εάν η πρόοδος του έργου δεν καταστεί μετρήσιμη μέσα στο 2025.
- Ενίσχυση της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου, που παραμένει η μοναδική χώρα της Ε.Ε. χωρίς ηλεκτρική διασύνδεση.
- Κίνδυνος μεταφοράς των καλωδίων αλλού: Η Nexans, ο γαλλικός όμιλος που κατασκεύασε τα υποβρύχια καλώδια, ξεκαθάρισε πως έχει ήδη πληρωθεί και διαθέτει «plan B» για αξιοποίησή τους σε άλλα διεθνή έργα.
Οι οικονομικές συνέπειες
Η συνέχιση του «παγώματος» οδηγεί σε:
- Απώλεια επενδυτικής αξιοπιστίας της Κύπρου έναντι διεθνών ενεργειακών παικτών (Nexans, ΑΔΜΗΕ, EIB).
- Επέκταση του κόστους ηλεκτρικής παραγωγής, αφού η Κύπρος συνεχίζει να εξαρτάται από συμβατικά καύσιμα.
- Ανάσχεση νέων επενδύσεων σε ΑΠΕ, καθώς η ηλεκτρική απομόνωση περιορίζει τη δυνατότητα απορρόφησης ενέργειας από αιολικά ή φωτοβολταϊκά έργα.
Υπάρχει δρόμος επανεκκίνησης;
Παρά τις καθυστερήσεις, το έργο δεν έχει ακυρωθεί επίσημα. Το GSI είναι ένα έργο που θα μπορούσε να μεταμορφώσει ενεργειακά την Κύπρο, μετατρέποντάς την από ενεργειακή νήσο σε γέφυρα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, η παρούσα θεσμική και πολιτική αβεβαιότητα έχει παγώσει την πρόοδο, αυξάνοντας το ρίσκο ακύρωσης.
