Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να έχουν σημαίνοντα ρόλο στη διαδικασία διαχείρισης της κλιματικής κρίσης, καθώς οι κίνδυνοι που συνδέονται με το κλίμα αποτελούν πηγή αστάθειας για την οικονομία και ευπάθειας για το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Αυτό τονίζεται στην Ενδιάμεση Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική 2021 που δόθηκε δημοσιότητα την εβδομάδα που φεύγει (22/12) και παραδόθηκε, όπως προβλέπεται τον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων και το Υπουργικό Συμβούλιο
Ειδικά αναφέρεται σε σχέση με την πολιτική που έχει χαράξει από το καλοκαίρι η ΕΚΤ ότι η Ευρωπαϊκής Κεντρική Τράπεζα «υποστηρίζει τις τρέχουσες πρωτοβουλίες της ΕΕ ώστε να δοθεί προτεραιότητα στη δημοσιοποίηση στοιχείων σχετικά με τους κλιματικούς κινδύνους και στην αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο οι πιστοληπτικές διαβαθμίσεις αντανακλούν αυτούς τους κινδύνους, προκειμένου να ενισχυθεί η διαφάνεια και να προωθηθεί μια αγορά πράσινων χρηματοοικονομικών προϊόντων.»
«Ένα άλλο ορόσημο αυτού του οδικού χάρτη αφορά τις πράξεις νομισματικής πολιτικής, στο πλαίσιο των οποίων τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής αποκτούν αυξημένη βαρύτητα, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι οι κλιματικοί κίνδυνοι δημοσιοποιούνται κατάλληλα και ότι οι πράξεις αγοράς τίτλων είναι πιο πράσινες, άρα πιο πράσινος είναι και ο ισολογισμός των κεντρικών τραπεζών» αναφέρεται στην Έκθεση της ΤτΕ και τονίζεται ότι»
«Οι κλιματικοί κίνδυνοι θα λαμβάνονται υπόψη στην αξιολόγηση της καταλληλότητας των τίτλων που προσφέρονται ως εξασφαλίσεις, ενώ θα υιοθετηθούν κλιματικά κριτήρια που θα εφαρμόζονται στις πράξεις αγοράς ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα. Κατά το σχεδιασμό αυτών των μέτρων θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι ατέλειες της αγοράς όσον αφορά την κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσουν στρεβλώσεις στην αποτελεσματική κατανομή των πόρων μέσω των αγορών.»
Έκθεση στο Μουσείο της ΤτΕ
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος έχει οργανώσει στο Μουσείο της Τράπεζας μια νέα περιοδική έκθεση με τίτλο: «Οικονομία και Κλίμα: Handle with care».
Η έκθεση περιγράφει το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και αναλύει τις οικονομικές του συνέπειες, εστιάζοντας στη χώρα μας. Συγχρόνως, αποσκοπεί στην ανάδειξη των κινδύνων, αλλά και των ευκαιριών που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, η οποία αποτελεί πλέον βασική παράμετρο για τη χάραξη περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών.
Ουσιαστικά είναι μια δράση ενημέρωσης σε σχέση με τις πρωτοβουλίες που οι κεντρικές τράπεζες αναλαμβάνουν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεών του στους τομείς που τις αφορούν, ως ανεξάρτητοι οργανισμοί που επιτελούν σημαντική δημόσια λειτουργία, δημιουργώντας χρήμα και φροντίζοντας για τη νομισματική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Όπως αναφέρει στον πρόλογο του καταλόγου της έκθεσης ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, «με την έκθεση αναδεικνύεται ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους».
Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι από τις πρώτες τράπεζες παγκοσμίως που ασχολούνται συστηματικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, έχοντας συστήσει από το 2009 την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) και το 2021 το Κέντρο Κλιματικής Αλλαγής και Βιωσιμότητας.
Η κλιματική αλλαγή ως ευκαιρία και ο ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών
Αναλυτικά όπως αναφέρουν οι συντάκτες της Ενδιάμεσης Έκθεσης της ΤτΕ:
«Τα τελευταία χρόνια επιστήμονες συνεχώς κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας για τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτές οι προειδοποιήσεις πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη και να αξιοποιηθούν, ώστε να μετατραπεί η κλιματική αλλαγή από απειλή σε ευκαιρία. Επιπλέον, καθώς η κλιματική αλλαγή και η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία μπορούν να επηρεάσουν τη σταθερότητα των τιμών, οι κεντρικές τράπεζες θα συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής εντός των ορίων της εντολής τους.
Επανεκκίνηση της οικονομίας
Οι παρεμβάσεις πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο για την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης προσφέρουν μια εξαιρετική ευκαιρία για την υιοθέτηση μιας συντονισμένης προσέγγισης απέναντι και στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής.
Είναι η ευκαιρία να επανασχεδιαστεί η αναπτυξιακή πορεία με γνώμονα την απουσία αποκλεισμών, τη βιωσιμότητα και την ουδετερότητα ως προς τον άνθρακα, σε ευθυγράμμιση με τις προτεραιότητες και τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, τη Συμφωνία των Παρισίων, αλλά και το καθήκον μας προς τις επόμενες γενιές.
Καθώς η παγκόσμια οικονομία και κοινωνία ανακάμπτουν από την πανδημία, μπορούν να εφαρμοστούν κλιματικές πολιτικές για την επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών άνθρακα, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τη δημιουργία ανθεκτικών υποδομών, με τρόπο που θα στηρίζει την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση και θα περιορίζει τις εισοδηματικές ανισότητες.
Κατά τα προσεχή έτη, θα πραγματοποιηθούν τεράστιες επενδύσεις προκειμένου η παγκόσμια οικονομία να ανακάμψει από τις επιπτώσεις της πανδημίας.
Προς αυτή την κατεύθυνση, έχει ήδη προβλεφθεί ότι από τους πόρους του μέσου ανάκαμψης NextGenerationEU το 30% θα διοχετευθεί σε δράσεις κατά της κλιματικής αλλαγής, επιπλέον των πόρων που διατίθενται στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ.
Αυτές οι πρωτοβουλίες πρέπει να γίνουν μόνιμα χαρακτηριστικά της απόκρισής μας στην κλιματική αλλαγή. Οι τωρινές μας αποφάσεις θα διαμορφώσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον των κοινωνιών μας.
Πράσινη ένωση κεφαλαιαγορών
Η ενίσχυση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, διότι θα μειώσει τον κατακερματισμό των αγορών και θα ενθαρρύνει τη διαφοροποίηση των χρηματοοικονομικών πόρων.
Η δημιουργία μιας πράσινης ένωσης κεφαλαιαγορών μπορεί να στηρίξει τη μετάβαση στην Ένωση Κεφαλαιαγορών αυξάνοντας το βάθος και τη διαφοροποίηση των διαθέσιμων χρηματοοικονομικών εργαλείων, ενισχύοντας παράλληλα τη δυνατότητα επιμερισμού κινδύνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ.
Οι πράσινες κεφαλαιαγορές είναι δυναμικές και παρουσιάζουν σχετικά υψηλό βαθμό ενοποίησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελούν μια ταχέως αναπτυσσόμενη και ιδιαίτερα ελκυστική αγορά για εκδόσεις πράσινων ομολόγων και για επενδύσεις από κεφάλαια Environmental, Social and Corporate Governance (ESG).
Σημαντικά στοιχεία μιας πράσινης ένωσης κεφαλαιαγορών είναι μεταξύ άλλων τα πρότυπα διαφάνειας (σύμφωνα με τα οποία οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να δημοσιοποιούν στοιχεία αειφορίας), τα πράσινα χρηματοοικονομικά προϊόντα με επίσημη πιστοποίηση από την ΕΕ, όπως το αναμενόμενο πρότυπο Green Bond EU, και το εναρμονισμένο κανονιστικό και εποπτικό πλαίσιο για τη βιώσιμη χρηματοδότηση.
Μια πράσινη ένωση κεφαλαιαγορών θα καθιστούσε την οικονομία της ΕΕ όχι μόνο πιο ανθεκτική, αλλά και περιβαλλοντικά περισσότερο βιώσιμη.
Οι κεντρικές τράπεζες
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να έχουν σημαίνοντα ρόλο, καθώς οι κίνδυνοι που συνδέονται με το κλίμα αποτελούν πηγή αστάθειας για την οικονομία και ευπάθειας για το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Φυσικοί κίνδυνοι, όπως η συχνότερη εμφάνιση και η αυξημένη σφοδρότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, καθώς και κίνδυνοι μιας καθυστερημένης και απότομης μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, μπορούν να επηρεάσουν τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής και να θέσουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα των τιμών, του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας.
Κατά συνέπεια, εμπίπτει στην αποστολή των κεντρικών τραπεζών που πρωτεύον καθήκον τους είναι να αποτρέπουν τους κινδύνους για τη σταθερότητα των τιμών και, σε συνεργασία με τις εποπτικές αρχές, να διασφαλίζουν ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι ανθεκτικό σε κινδύνους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.
Αυτό το καθήκον πρέπει επειγόντως να μετουσιωθεί σε συγκεκριμένα μέτρα, τόσο στον τομέα της νομισματικής πολιτικής όσο και στον τομέα της εποπτείας.
Παρότι οι κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια έχουν την πρωταρχική ευθύνη για ανάληψη δράσης σχετικά με την κλιματική αλλαγή, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην αντιμετώπισή της. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν ήδη αρχίσει να εξετάζουν πιθανούς τρόπους ώστε οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, είτε φυσικές είτε συνδεόμενες με τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, να συμπεριλαμβάνονται στις μακροοικονομικές προβλέψεις και στην παρακολούθηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.
Επίσης ήδη ασχολούνται ενεργά με την ενσωμάτωση των κλιματικών κινδύνων στο θεσμικό πλαίσιο και στην πρακτική της προληπτικής εποπτείας, ενώ παράλληλα βρίσκονται σε συνεχή διάλογο με οίκους αξιολόγησης και με επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι εν λόγω οργανισμοί κατανοούν τους κλιματικούς κινδύνους, τους δημοσιοποιούν κατάλληλα και τους συνεκτιμούν στη γενικότερη αξιολόγηση των κινδύνων και στις πιστοδοτικές αποφάσεις τους.
Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες έδιναν έμφαση κυρίως στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής και στο πώς αυτά τα ζητήματα επηρεάζουν τις δικές τους δραστηριότητες. Ωστόσο, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν –και δεσμεύονται– να κάνουν περισσότερα.
Η ΕΚΤ
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) ενέκρινε το καλοκαίρι του 2021 ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης, που περιλαμβάνει έναν φιλόδοξο οδικό χάρτη με στόχο την περαιτέρω ενσωμάτωση κλιματικών παραμέτρων στο πλαίσιο άσκησης της πολιτικής του και την πιο συστηματική ένταξη κριτηρίων περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στη νομισματική πολιτική.
Ο οδικός χάρτης προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι οι αναλύσεις που διεξάγονται για σκοπούς εκτίμησης μακροοικονομικών υποδειγμάτων, παραγωγής στατιστικών δεδομένων και νομισματικής πολιτικής θα διευρυνθούν ώστε να συμπεριλαμβάνουν τη διάσταση της κλιματικής αλλαγής και τις επιπτώσεις της όχι μόνο για τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ, αλλά και για τις ίδιες τις κεντρικές τράπεζες στο βαθμό που η έκθεσή τους σε κλιματικούς κινδύνους επηρεάζει τον ισολογισμό τους.
Η ΕΚΤ υποστηρίζει τις τρέχουσες πρωτοβουλίες της ΕΕ ώστε να δοθεί προτεραιότητα στη δημοσιοποίηση στοιχείων σχετικά με τους κλιματικούς κινδύνους και στην αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο οι πιστοληπτικές διαβαθμίσεις αντανακλούν αυτούς τους κινδύνους, προκειμένου να ενισχυθεί η διαφάνεια και να προωθηθεί μια αγορά πράσινων χρηματοοικονομικών προϊόντων.
Ένα άλλο ορόσημο αυτού του οδικού χάρτη αφορά τις πράξεις νομισματικής πολιτικής, στο πλαίσιο των οποίων τα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής αποκτούν αυξημένη βαρύτητα, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι οι κλιματικοί κίνδυνοι δημοσιοποιούνται κατάλληλα και ότι οι πράξεις αγοράς τίτλων είναι πιο πράσινες, άρα πιο πράσινος είναι και ο ισολογισμός των κεντρικών τραπεζών.
Οι κλιματικοί κίνδυνοι θα λαμβάνονται υπόψη στην αξιολόγηση της καταλληλόλητας των τίτλων που προσφέρονται ως εξασφαλίσεις, ενώ θα υιοθετηθούν κλιματικά κριτήρια που θα εφαρμόζονται στις πράξεις αγοράς ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα. Κατά το σχεδιασμό αυτών των μέτρων θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι οι ατέλειες της αγοράς όσον αφορά την κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσουν στρεβλώσεις στην αποτελεσματική κατανομή των πόρων μέσω των αγορών.
Εντός των ορίων της εντολής του, το Ευρωσύστημα, όπως και κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο, διερευνά το φάσμα των εργαλείων που έχει στη διάθεσή του, προσαρμόζει το πλαίσιο άσκησης της νομισματικής πολιτικής και λειτουργεί ως καταλύτης αλλαγών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, επιδιώκοντας να επιταχύνει τη μετάβαση σε μια οικονομία φιλική προς το περιβάλλον και το κλίμα και να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της οικονομίας και της κοινωνίας απέναντι στους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής.
