Ενεργειακή οδός νευραλγικής γεωστρατηγικής, γεωοικονομικής και γεωπολιτικής σημασίας καθίσταται η Θράκη και ειδικότερα η Αλεξανδρούπολη, με τα deals που ανακοινώθηκαν στην υπουργική διάσκεψη για την ενέργεια στο Ζάππειο να αναβαθμίζουν ουσιαστικά και σε πολλαπλά επίπεδα, τη στρατηγική συμμαχία της χώρας μας με τις ΗΠΑ.
Η Aλεξανδρούπολη καθίσταται κρίσιμος παράγοντας για τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας («σπάζοντας» το ρωσικό μονοπώλιο), την ασφάλεια εφοδιασμού και την ενεργειακή αυτονομία της περιοχής, μπαίνοντας για τα καλά στα ραντάρ των ΗΠΑ (δεν είναι τυχαίο που μετά και από αμερικανική παρότρυνση σταμάτησε η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του λιμανιού).
Με την ΕΕ να έχει θέσει σαν στόχο την πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο έως το 2028, η Ελλάδα καλείται να καλύψει το κενό, με υγροποιημένο αέριο (LNG) που θα φτάνει από τις ΗΠΑ στο FSRU Αλεξανδρούπολης (πλωτός σταθμός αποθήκευσης και αεριοποίησης, που διαχειρίζεται η Gastrade) και θα… ταξιδεύει, διασχίζοντας τον Κάθετο Διάδρομο, έως το Κίεβο ικανοποιώντας τις ενεργειακές ανάγκες της Ουκρανίας και αναβαθμίζοντας το ενεργειακό αποτύπωμα της χώρας μας.
Πώς αναβαθμίζεται ο Κάθετος Διάδρομος
Ο Κάθετος διάδρομος αποτελεί μια εναλλακτική οδό για την μεταφορά φυσικού αερίου από την Ελλάδα μέσω Βουλγαρίας και Ρουμανίας έως την Μολδαβία και την Ουκρανία και έχει την θερμή υποστήριξη τόσο από την ΕΕ, όσο και από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, με απώτερο στόχο την ταχεία απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και την ενδυνάμωση της ενεργειακής ασφάλειας της περιοχής.
Ζωτικό στοιχείο του Διαδρόμου είναι ο άξονας Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία. Στη συνέχεια, το παζλ συμπληρώνουν δύο κλάδοι, ο δυτικός (Ρουμανία, Ουγγαρία, Σλοβακία) και ο ανατολικός (Ρουμανία, Μολδαβία, Ουκρανία). Στη σχετική πρωτοβουλία συμμετέχουν οι Διαχειριστές των επτά αντίστοιχων χωρών (μεταξύ των οποίων και ο ΔΕΣΦΑ), η Gastrade (φορέας λειτουργίας και διαχείρισης του FSRU Αλεξανδρούπολης) και η κοινοπραξία ICGB που διαχειρίζεται τον Διασυνδετήριο Αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB).
Στο πλαίσιο αυτό, η εταιρεία ATLANTIC – SEE LNG TRADE A.E., στην οποία ο Όμιλος AKTOR συμμετέχει μέσω της θυγατρικής του Aktor Energy Μονοπρόσωπη Α.Ε. με ποσοστό 60% και η ΔΕΠΑ Εμπορίας με 40%, υπέγραψε μακροχρόνια συμφωνία αγοραπωλησίας (SPA) με την αμερικανική εταιρεία Venture Global Inc. για την προμήθεια σημαντικών ποσοτήτων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
H συμφωνία αγοραπωλησίας διάρκειας 20 ετών (αξίας έως και 25 δισεκατομμυρίων ευρώ με βάση τη σημερινή τιμή του αερίου), θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 2030.
Βάσει των όρων της συμφωνίας, προβλέπεται η προμήθεια τουλάχιστον 0,5 εκατομμυρίων τόνων LNG ετησίως ενώ η εταιρεία έχει τη δυνατότητα να επεκτείνει τη δέσμευσή της για αγορά έως και περίπου 1,5 εκατομμύριο τόνους ετησίως.
Επιπλέον, προβλέπεται η δυνατότητα, με κοινή συμφωνία των μερών, να αυξηθούν οι σχετικές ποσότητες ακόμα περισσότερο. Οι ποσότητες αυτές θα μεταφέρονται στην Ελλάδα από την ATLANTIC με σκοπό την πώλησή τους σε αγορές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Σημειωτέον ότι πρόκειται για την πρώτη μακροχρόνια συμφωνία προμήθειας LNG με προμηθευτή από τις Ηνωμένες Πολιτείες στα ενεργειακά χρονικά της Ελλάδας, σε μια συγκυρία που σηματοδοτεί τη δυναμική ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Η Venture Global, με έδρα τη Λουϊζιάνα, αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς LNG στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ενδεικτικό του ζωηρού ενδιαφέροντος των ΗΠΑ είναι πως στο εγχείρημα αναμένεται να εμπλακεί και η DFC (Αμερικανκή Αναπτυξιακή Τράπεζα) παρέχοντας εγγυήσεις αποπληρωμής τόσο στους Αμερικανούς εξαγωγείς φυσικού αερίου όσο και στην Atlantic – See Lng Trade για τις πληρωμές που θα πρέπει να της κάνουν οι αγοραστές του φυσικού αερίου στις χώρες τελικούς προορισμούς.
Επί της ουσίας, ο Διάδρομος αποτελεί, μετά και το deal της ATLANTIC – SEE LNG TRADE με την αμερικανική εταιρεία, την καλύτερη εναλλακτική επιλογή της ΝΑ Ευρώπης για προμήθεια αερίου, μετά το τέλος των εισαγωγών από τη Ρωσία.
Παράλληλα, η συμφωνία της ATLANTIC με μία παγκόσμια εταιρεία προμήθειας LNG η εμπειρία της ΔΕΠΑ Εμπορίας και οι ευέλικτοι όροι που διέπουν το deal (χωρίς σκληρούς όρους και ρήτρες) «κλειδώνουν«» τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος, ανεξαρτήτως των διακυμάνσεων των αγορών αερίου.
Bήμα – βήμα προς Route 2, Route 3
Υπό αυτό το πρίσμα, το σχέδιο του Κάθετου Διαδρόμου προχωρά προς τα επόμενα βήματα, με τους εμπλεκόμενους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου ΔΕΣΦΑ (Ελλάδα), Bulgartransgaz EAD (Βουλγαρία), Transgaz SA (Ρουμανία), Vestmoldtransgaz SRL (Μολδαβία) και Gas TSO (Ουκρανία), μαζί με τον ICGB AD, τον ανεξάρτητο διαχειριστή του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας να υπογράφουν στο πλαίσιο της υπουργικής διάσκεψης P-TEC, κοινή επιστολή προς τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας, ζητώντας έγκριση για την έναρξη δύο νέων διασυνοριακών προϊόντων δυναμικότητας – το Route 2 και το Route 3.
Προς αυτή την κατεύθυνση, για να τονωθεί το ενδιαφέρον συμμετοχής στις νέες δημοπρασίες δέσμευσης χωρητικότητας, ο Διαχειριστής ICGB, σε συνεργασία με τους υπόλοιπους διαχειριστές των παραπάνω χωρών, θέτει σε εφαρμογή δύο νέα διασυνοριακά προϊόντα δυναμικότητας: τη Διαδρομή 2 και τη Διαδρομή 3.
Η Διαδρομή 2 και η Διαδρομή 3 βασίζονται στο ήδη ανακοινωμένο δεσμευμένο προϊόν δυναμικότητας της Διαδρομής 1 (Route 1). Για να διασφαλιστεί ότι τα προϊόντα αυτά είναι εμπορικά βιώσιμα και ελκυστικά για τους συμμετέχοντες στην αγορά, όλοι οι συμμετέχοντες διαχειριστές συμφώνησαν να εφαρμόσουν έκπτωση 25% στα κανονικά μηνιαία τιμολόγια.
Το προϊόν Route 2 ξεκινά από το σημείο διασύνδεσης Αμφιτρίτη στο δίκτυο του ΔΕΣΦΑ, διασχίζει τον διασυνδετήριο αγωγό Ελλάδας–Βουλγαρίας (ICGB) και συνεχίζει μέσω του Διαδρόμου Trans-Balkan ενώ το Route 3 ξεκινά από το σημείο διασύνδεσης του ICGB με τον TAP και ακολουθεί την ίδια διαδρομή. Στόχος είναι η ρυθμιστική έγκριση έως τον Απρίλιο του 2026 και η τεχνική πλήρης ετοιμότητα του συστήματος έως το τέλος του 2027.
Υπενθυμίζεται πως η ICGB και ο διαχειριστής της Ουκρανίας GTSOU προχώρησαν ακόμη περισσότερο, προσφέροντας έκπτωση 46% έκαστος – τη μεγαλύτερη στην περιοχή – ως σαφή ένδειξη της κοινής δέσμευσης για την υποστήριξη της ενεργειακής ανθεκτικότητας της Ουκρανίας και την περιφερειακή κρατική συνεργασία. Η δυναμικότητα θα προσφέρεται αποκλειστικά με μηνιαία προϊόντα, μέσω ενός ενιαίου πλειστηριασμού για την τιμή ανά μήνα.
