Η ευστάθεια και ασφάλεια του ηλεκτρικού δικτύου περνούν μέσα από επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων που θα φέρουν ομαλότητα και ηρεμία στο σύστημα, με τις «πράσινες» παγίδες στο δρόμο της… πράσινης μετάβασης ωστόσο να καραδοκούν.
Ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας, Παύλος Μυλωνάς, μιλώντας σε πρόσφατο φόρουμ του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου στη Θεσσαλονίκη, τόνισε η Ελλάδα χρειάζεται επενδύσεις 30 δισ. έως το 2030 για να μετατρέψει την «έκρηξη» των ΑΠΕ σε σταθερό και ανταγωνιστικό σύστημα ενέργειας (δίκτυα, αποθήκευση, παραγωγή).
Η Ελλάδα πέτυχε γρήγορη επέκταση των ΑΠΕ, το επόμενο βήμα είναι να σταθεροποιηθεί το σύστημα για να καταστούν τα νέα έργα χρηματοδοτήσιμα.
Συγκεκριμένα, η πρόκληση σήμερα είναι να μη γίνουμε «θύματα της επιτυχίας μας», καθώς το υψηλό μερίδιο ΑΠΕ χωρίς ανάλογη αρχιτεκτονική αγοράς αυξάνει τη μεταβλητότητα στην τιμή, δημιουργεί λειτουργικές τριβές και απειλεί τη χρηματοδότηση έργων σε ΑΠΕ, αποθήκευση και ακόμη και σε φυσικό αέριο στον μεταβατικό του ρόλο ως «υποδομή ασφαλείας».
Οι αβέβαιες ταμειακές ροές και το ισπανικό φάντασμα
Ο κ. Μυλωνάς έθεσε το πρόβλημα με όρους χρηματοδότησης: Οι ταμειακές ροές έχουν καταστεί πολύ αβέβαιες για περιουσιακά στοιχεία με διάρκεια 15–25 έτη. Οι ΑΠΕ έχουν μετεξελιχθεί από «συμπληρωματική» σε κύρια πηγή παραγωγής ενέργειας (43% της ηλεκτροπαραγωγής το 2024, από 24% το 2019) - γεγονός που δυσχεραίνει την εξισορρόπηση ενός συστήματος που τελικά εξαρτάται από τον (ευμετάβλητο) καιρό. Ως συνέπεια, οι διακυμάνσεις τιμών εντάθηκαν, με μηδενικές/αρνητικές τιμές και περικοπές παραγωγής.
Παράλληλα, το χαμηλό μερίδιο μακροχρόνιων συμβολαίων σταθερής τιμής στην Ελλάδα επιτρέπει αυτή η μεταβλητότητα να περνά σχεδόν άμεσα στην πραγματική οικονομία. Καθώς η εξάρτηση από τις ΑΠΕ αυξάνεται προς το 2030, το ζήτημα εντείνεται.
Ως προειδοποιητικό παράδειγμα λειτουργεί το blackout στην Ισπανία τον Απρίλιο του 2025, όταν η έλλειψη νέου ολιστικού ενεργειακού σχεδιασμού ανέδειξε την ευθραυστότητα συστημάτων με υψηλό μερίδιο ΑΠΕ.
Στο πλαίσιο αυτό, σημείωσε ότι εκείνο που απαιτείται είναι ένα περιβάλλον στο οποίο οι επενδύσεις μπορούν να αξιολογηθούν, να τιμολογηθούν και να στηριχθούν με υπευθυνότητα και ρεαλισμό.
Η ανάγκη για βιώσιμη και ρεαλιστική ενεργειακή χρηματοδότηση
Η ενεργειακή μετάβαση, όπως επισήμανε ο κ. Μυλωνάς, βρίσκεται στην πιο κρίσιμη καμπή της και Ελλάδα έχει μεν σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο στην ενσωμάτωση των ΑΠΕ, ωστόσο τα επιτεύγματα αυτά συνοδεύονται πλέον από σοβαρές προκλήσεις που απειλούν τη βιωσιμότητα του ίδιου του εγχειρήματος.
Ως βασικός χρηματοδότης της αγοράς ενέργειας, η Εθνική Τράπεζα προτάσει πέντε άξονες παρεμβάσεων που μπορούν να στηρίξουν τη χρηματοδότηση της ενεργειακής μετάβασης.
Αναβάθμιση δικτύων, ενίσχυση συνδεσιμότητας
Αυτοί είναι η αναβάθμιση του δικτύου και ενίσχυση της διασυνδεσιμότητας. «Η χώρα εξάγει μόλις το 5% της παραγόμενης ενέργειας, έναντι στόχου 15%, ενώ το εσωτερικό δίκτυο παραμένει κατακερματισμένο. Η ενίσχυση των υποδομών είναι επιτακτική», τόνισε.
Γκάζι στην ηλεκτροκίνηση και την ηλεκτρική θέρμανση
Για την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας μέσω εξηλεκτρισμού, σημείωσε ότι η ζήτηση παραμένει κάτω από τους εθνικούς στόχους και στο πλαίσιο αυτό υπογράμμισε ότι η επιτάχυνση της ηλεκτροκίνησης και της ηλεκτρικής θέρμανσης είναι καθοριστική.
Αποθήκευση και προβλεψιμότητα
Μιλώντας για τη στήριξη της αποθήκευσης ενέργειας με σταθερές πληρωμές διαθεσιμότητας, ο ίδιος σημείωσε ότι τα έργα αποθήκευσης απαιτούν προβλεψιμότητα εσόδων. «Ο τρέχων μηχανισμός καλύπτει μόλις 0,8 GW, όταν οι εκτιμώμενες ανάγκες ανέρχονται σε τουλάχιστον 8 GW έως το 2030», τόνισε.
Για την ανάγκη εκσυγχρονισμού του βραχυπρόθεσμου σχεδιασμού και των υποδομών μέτρησης, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕτΕ επισήμανε ότι η αξιοποίηση προηγμένων μοντέλων πρόβλεψης και η ευρεία χρήση «έξυπνων μετρητών» είναι απαραίτητες για την αποδοτική διαχείριση της ζήτησης και της παραγωγής.
Σε ό,τι αφορά την επαναφορά μηχανισμών σταθεροποίησης εσόδων — Συμβάσεις Διαφοράς (CfDs), ο κ. Μυλωνάς εξήγησε ότι αυτές, σε αντίθεση με τα καταργημένα feed-in tariffs, μπορούν να προσφέρουν προβλεψιμότητα χωρίς να μεταφέρουν υπερβολικά κόστη στον καταναλωτή ή τον κρατικό προϋπολογισμό. Μεταξύ άλλων, ο ίδιος είπε ότι απαιτείται επανεξέταση της χρηματοδότησης εφεδρικών μονάδων φυσικού αερίου, με ενδεχόμενη εισαγωγή σταθερών πληρωμών διαθεσιμότητας.
