Για περισσότερα από 15 χρόνια, σχεδόν κάθε μήνα, ο Darren Cuming ταξιδεύει στο Lewis, ένα απομονωμένο νησί της Σκωτίας στον βορειοδυτικό Ατλαντικό, που εκτείνεται σαν ένας λοξός διάφανος ρόμβος. Παρότι είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί των Βρετανικών Νήσων, έχει μόλις 20.000 κατοίκους και αντιμετωπίζει πολυεπίπεδες οικονομικές δυσκολίες που οδηγούν σε σταθερά ρεύματα μετανάστευσης των ντόπιων. “Το ζήτημα είναι να κρατήσουμε ανθρώπους στο νησί, να εξασφαλίσουμε αξιοπρεπείς, ουσιαστικές θέσεις εργασίας”, λέει ο Cuming, δείχνοντας κλειστά καταστήματα καθώς οδηγεί το αυτοκίνητό του μέσα στο Stornoway, την πρωτεύουσα της νήσου.
Ο Cuming διευθύνει τη Lewis Wind Power, μια κοινοπραξία της γαλλικής EDF Renewables και της ιρλανδικής ESB, που έχει επενδύσει πάνω από 20 εκατομμύρια βρετανικές λίρες (περίπου 27 εκατομμύρια δολάρια) στο μεγάλης κλίμακας αιολικό πάρκο Stornoway. Το έργο είχε ξεκινήσει ήδη από το 2001, ωστόσο οι περιβαλλοντικές ανησυχίες, οι αντιδράσεις των κατοίκων και η πολύπλοκη διαδικασία αδειοδότησης καθυστέρησαν για χρόνια την υλοποίησή του.
Το Lewis το “δέρνουν” άνεμοι με μέση ταχύτητα άνω των 32 χιλιομέτρων την ώρα, σχεδόν διπλάσια από τον μέσο όρο ανά τη Βρετανία, η δε σταθερότητά τους επιτρέπει στις τουρμπίνες να είναι διπλάσια αποτελεσματικές από τον εθνικό μέσο όρο του Ηνωμένου Βασιλείου.
Πέρα από το φυσικό δυναμικό, η ιστορική εξέλιξη της περιοχής φαίνεται να έχει διαμορφώσει την τωρινή ανοχή και στήριξη των κατοίκων προς τα “πράσινα” έργα. Τον 19ο και τον 20ό αιώνα σημαντικές εκτοπίσεις –οι λεγόμενες clearances– ανάγκαζαν κατοίκους να εγκαταλείπουν τις γαίες τους υπέρ ξένων γαιοκτημόνων, δημιουργώντας μια παράδοση κοινοτικής ενσυναίσθησης και αυτοδιαχείρισης που σήμερα ευνοεί την τοπική συμμετοχή σε ενεργειακά projects.
Κεντρική φυσιογνωμία αυτής της προσπάθειας είναι ο Calum Iain Maciver, πρώην αναπληρωτής επικεφαλής της τοπικής κυβέρνησης, ο οποίος ίδρυσε έναν μη κερδοσκοπικό φορέα για τη διαχείριση των κοινοτικών εσόδων από το πάρκο Stornoway και από ένα παράλληλο έργο της δανικής Eurowind Energy. Σε κάθε έργο οι κοινότητες διατηρούν μετοχικό ποσοστό 20% και λαμβάνουν σταθερά ετήσια έσοδα, πέρα από ενοίκια προς τον ιδιοκτήτη γης.
Εμπιστοσύνη
Το αρχικό τοπικό project στο χωριό Tolsta, που ξεκίνησε το 2013 με χρηματοδότηση από τη βρετανική λοταρία, απέδειξε την αποτελεσματικότητά του: το χωριό παράγει σχεδόν 1 εκατομμύριο βρετανικές λίρες ετησίως από μία ανεμογεννήτρια, που καλύπτει κοινωφελείς ανάγκες όπως λειτουργία παντοπωλείου, υποτροφίες, μαθήματα οδήγησης και οικονομικές ενισχύσεις όταν οι τιμές ενέργειας εκτοξεύονται.
Από αυτή τη μικρή αρχή ακολούθησαν παραδείγματα άλλων κοινοτήτων που δημιούργησαν τα δικά τους μικρά αιολικά πάρκα – με έσοδα που έχουν ενισχύσει επιχειρήσεις, υποδομές και προσφέρουν πρόσθετα οφέλη στους κατοίκους.
Η επιτυχία της τοπικής, κοινοτικής παραγωγής ενέργειας άλλαξε σταδιακά τη στάση των κατοίκων απέναντι σε πιο μεγάλα έργα, όπως το Stornoway Wind Farm. Το Stornoway Trust, φιλανθρωπικό ίδρυμα που διαχειρίζεται μεγάλο μέρος της γης από το 1923, ενέταξε σαφείς όρους ωφέλειας προς την κοινότητα στις συμφωνίες με τους επενδυτές. Αυτοί πλέον αντιστοιχούν σε έσοδα περίπου 2,7 εκατομμυρίων λιρών ετησίως – χωρίς κανένα οικονομικό ρίσκο για τους κατοίκους.
Παρά ταύτα, βασικό εμπόδιο παραμένει η υποδομή: το Lewis διαθέτει μόνο μία υποθαλάσσια γραμμή μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος, ικανή για μεταφορά 20 MW, η οποία άγγιξε το όριο της χωρητικότητάς της ήδη από το 2016. Ορισμένες τουρμπίνες απλώς “γυρνούν με τον άνεμο” – καθώς δεν υπάρχει τρόπος να διοχετευτεί παραχθείσα ηλιακή ή αιολική ενέργεια στην ηπειρωτική αγορά.
Η αβεβαιότητα ανάμεσα στους επενδυτές και στις ρυθμιστικές αρχές δημιούργησε μια κατάσταση που θυμίζει τη γνωστή ρήση για το αυγό και την κότα: οι επενδυτές δεν μπορούσαν να προχωρήσουν χωρίς καλώδιο και οι αρμόδιοι δεν ενέκριναν καλώδιο χωρίς σχέδιο ανάπτυξης. Το 2022 το εμπόδιο ξεπεράστηκε με την έγκριση μιας διασύνδεσης 1,8 GW μεταξύ Lewis και ηπειρωτικής Σκωτίας, με στόχο τη λειτουργία έως το 2030.
Η υλοποίηση του έργου, ωστόσο, εξακολουθεί να εξαρτάται από την επιμελή διαχείριση του εφοδιαστικού κύκλου και τις υποδομές μεταφοράς στο απομονωμένο νησί. Με μόλις δύο ακτοπλοϊκά δρομολόγια την ημέρα, περιορισμένα καταλύματα και ανάγκη για αστυνομική συνοδεία σε βαρέα φορτία, η πρόκληση είναι τεράστια. Οι τοπικές αρχές προσπαθούν να συντονίσουν τις ροές εξοπλισμού, ενώ η πίεση για ταχύτατη ανάπτυξη παραμένει. Αν όμως οι καθυστερήσεις αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, το Lewis μπορεί να αναδειχθεί σε πρότυπο συντονισμένης ενεργειακής μετάβασης για ολόκληρη τη Βρετανία – και όχι μόνο.
Ο Colin Bell, υπεύθυνος του έργου διασύνδεσης, δείχνει το ξημέρωμα τον πορθμό όπου θα καταλήξει το νέο 10 ιντσών υποβρύχιο καλώδιο, υπογραμμίζοντας πως η κοινότητα παρακολουθεί και πλέον συνειδητοποιεί ότι πραγματικά κάτι κινείται. “Αυτό μεταφράζεται σε εμπιστοσύνη”, λέει.
Μετάβαση
Τον Μάιο του 2025 η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι όλοι οι πάροχοι ανανεώσιμης ενέργειας υποχρεούνται να διαθέτουν κονδύλια για κοινωφελή έργα – ένα μέτρο που αναγνωρίζει την πρωτοπορία της προσέγγισης του Lewis. Για τον Maciver αυτό αποτελεί ιστορική δικαίωση της επιλογής να πέσει βάρος στην κοινοτική διαχείριση από πολύ νωρίς. “Πώς γίνεται εμείς, ως μία από τις μικρότερες τοπικές αρχές του Η.Β., να το σχεδιάσαμε αυτό πριν από 30 χρόνια και η κεντρική κυβέρνηση να το καταλαβαίνει μόλις τώρα;”, αναρωτιέται.
Συνολικά, το μοντέλο του Lewis –όπου τοπική συμμετοχή, ρεαλιστική οικονομική ωφέλεια, σταθερή στήριξη και τεχνολογική υποστήριξη συναντώνται– προσφέρει μια σημαντική παρακαταθήκη για τον τρόπο με τον οποίο οι ενεργειακές επενδύσεις μπορούν να γίνουν αποδεκτές και επιτυχείς διεθνώς.
Στοχεύοντας σε κερδοφορία χωρίς περιβαλλοντικό ή κοινωνικό κόστος, επαναπροσδιορίζει τη σχέση της ανανεώσιμης ενέργειας με την τοπική ανάπτυξη – και το κάνει με οικονομικά βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο τρόπο.
Πηγή: Φιλελεύθερος - BloombergOpinion
