Η κυβέρνηση, με δηλώσεις του πρωθυπουργού, έστειλε τελεσίγραφο στις εταιρείες ενέργειας: αν δεν περάσουν τη μείωση της χονδρικής στις τιμές λιανικής, τότε θα υπάρξει παρέμβαση. Το μήνυμα είναι σαφές και έρχεται σε μια στιγμή που τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις πιέζονται από το ενεργειακό κόστος. Όμως το πραγματικό ερώτημα είναι άλλο: γιατί βρισκόμαστε ξανά στο ίδιο έργο θεατές;
Η Ελλάδα, ακολουθώντας την ευρωπαϊκή στρατηγική, άνοιξε την αγορά ηλεκτρισμού για να δημιουργηθεί ανταγωνισμός. Στόχος ήταν οι φθηνότερες τιμές και η καινοτομία. Αντί για αυτό, οι καταναλωτές βρέθηκαν με ασταθή τιμολόγια, εταιρείες που λειτουργούν με υψηλά περιθώρια κέρδους, και μια αγορά που δείχνει να λειτουργεί περισσότερο καρτελοειδώς παρά ανταγωνιστικά.
Η ίδια η κυβέρνηση που υποστήριξε την απελευθέρωση, τώρα καλείται να την «διορθώσει» με εργαλεία κρατικής παρέμβασης:
- Πλαφόν στα κέρδη για να περιοριστεί η αισχροκέρδεια.
- Υποχρέωση διαφανούς κοστολόγησης για να δικαιολογούνται οι λογαριασμοί.
- Έλεγχος από τη ΡΑΑΕΥ με κυρώσεις όπου χρειάζεται.
Με άλλα λόγια, η αγορά που θεωρητικά θα αυτορρυθμιζόταν, στην πράξη χρειάζεται τον «παλιό, καλό» κρατικό παρεμβατισμό.
Στην εξίσωση μπαίνει και η κοινωνική πολιτική. Η πρόταση για ένα «κόκκινο» κοινωνικό τιμολόγιο δείχνει ότι η αγορά δεν μπορεί να διασφαλίσει αξιοπρεπή πρόσβαση στην ενέργεια για όλους. Χρειάζεται ειδική μέριμνα για χαμηλά εισοδήματα, ευάλωτους, αλλά και μικρές επιχειρήσεις που πλήττονται δυσανάλογα από τις αυξήσεις.
Όμως αυτό το μέτρο, όσο δίκαιο και αν είναι, αποτελεί έμμεση ομολογία ότι το σύστημα δεν λειτουργεί με ίσους όρους και αφήνει εκτός ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας.
Οι ΑΠΕ και οι εξαγωγές: το χαμένο στοίχημα
Η Ελλάδα έχει πετύχει εντυπωσιακή διείσδυση των ΑΠΕ, με πάνω από 50% συμμετοχή στην ηλεκτροπαραγωγή σε πολλές ημέρες. Το πλεόνασμα συχνά εξάγεται σε γειτονικές χώρες. Αν η λιανική τιμή ακολουθούσε αυτή τη δυναμική, οι λογαριασμοί θα ήταν σαφώς χαμηλότεροι.
Αντί γι’ αυτό, οι καταναλωτές βλέπουν αργές και ελλιπείς μειώσεις, ενώ οι εταιρείες καρπώνονται τη διαφορά. Εδώ ακριβώς έρχεται η κυβερνητική απειλή παρέμβασης.
Μήπως το πρόβλημα είναι αλλού;
Ίσως η συζήτηση να μην είναι μόνο αν πρέπει να υπάρχει ή όχι κρατική παρέμβαση, αλλά αν η ίδια η ελεύθερη αγορά ηλεκτρισμού φτιάχτηκε σωστά εξαρχής. Γιατί όταν μια «απελευθερωμένη» αγορά λειτουργεί με λίγους μεγάλους παίκτες, τότε στην πράξη δεν έχουμε ανταγωνισμό αλλά ολιγοπώλιο.
Σε μια τέτοια περίπτωση, η παρέμβαση του κράτους δεν θα έπρεπε να περιορίζεται μόνο στο να μπαίνει πυροσβεστικά με πλαφόν ή κοινωνικά τιμολόγια. Θα έπρεπε να είναι διαρθρωτική, στοχεύοντας στη μείωση του συγκεντρωτισμού και στην ενίσχυση του πραγματικού ανταγωνισμού. Αλλιώς, η αγορά θα συνεχίσει να λειτουργεί προς όφελος των λίγων και εις βάρος των πολλών.
