Σε φάση πλήρους επανασχεδιασμού μπαίνει το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο (ΚΟΤ) του ρεύματος, καθώς το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας πατά επίσημα «εκκίνηση» για τη δημιουργία ενός νέου, πιο στοχευμένου και αποτελεσματικού πλαισίου στήριξης των ευάλωτων νοικοκυριών. Με απόφαση που δημοσιεύτηκε στη Διαύγεια, το ΥΠΕΝ προκηρύσσει τεχνική μελέτη, η οποία θα χαρτογραφήσει από την αρχή όλα τα βασικά στοιχεία του μέτρου, από τα κριτήρια ένταξης μέχρι τα όρια κατανάλωσης και το δημοσιονομικό κόστος.
Η κίνηση αυτή έρχεται έξι χρόνια μετά την τελευταία μεγάλη αναθεώρηση του ΚΟΤ, το 2018. Στο διάστημα που μεσολάβησε, η ελληνική οικονομία και η αγορά ενέργειας πέρασαν από διαδοχικές αλλαγές: πανδημία, έκρηξη τιμών στην ενέργεια, σημαντική αύξηση του κόστους διαβίωσης. Το ΥΠΕΝ αναγνωρίζει πλέον ότι το πλαίσιο του 2018 δεν αντανακλά τις σημερινές συνθήκες, ούτε τις πραγματικές ανάγκες των πιο ευάλωτων καταναλωτών.
Από τα εισοδήματα μέχρι την κατανάλωση: όλα στο μικροσκόπιο
Στόχος του έργου είναι ο ανασχεδιασμός του ΚΟΤ έτσι ώστε να αποτελεί ένα ουσιαστικό «δίχτυ ασφαλείας» για τα νοικοκυριά που δυσκολεύονται να καλύψουν τον λογαριασμό ρεύματος. Κεντρικές επιδιώξεις είναι να οριστούν εκ νέου, με τρόπο διαφανή και απλό, τα κριτήρια που καθορίζουν ποιο νοικοκυριό θεωρείται ευάλωτο και να προσδιοριστούν ρεαλιστικά και «εύλογα» όρια κατανάλωσης για τα οποία θα παρέχεται έκπτωση, ανάλογα με το μέγεθος του νοικοκυριού, την περιοχή, τα συστήματα θέρμανσης κ.λπ.,
Επιπλέον, να αποτιμηθεί με ακρίβεια το συνολικό κόστος του μέτρου για τον κρατικό προϋπολογισμό και να σχεδιαστεί ένα σύγχρονο, αυτοματοποιημένο σύστημα ελέγχου και ένταξης δικαιούχων, που θα αξιοποιεί ψηφιακές πλατφόρμες του Δημοσίου και όχι μόνο την τελευταία φορολογική δήλωση.
Για να φτάσει εκεί, το ΥΠΕΝ ζητά η μελέτη να κινηθεί σε τέσσερα διακριτά στάδια.
Βήμα 1: «Ακτινογραφία» εισοδημάτων και περιουσίας (2018–2023)
Πρώτο βήμα είναι η αναλυτική αποτύπωση της οικονομικής κατάστασης των νοικοκυριών την περίοδο 2018–2023. Η ανάλυση θα βασιστεί κυρίως στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από την Έρευνα Οικογενειακού Προϋπολογισμού, με στόχο να αποτυπωθεί πώς εξελίχθηκαν:
- τα καθαρά εισοδήματα,
- το ενεργειακό κόστος της κατοικίας,
- το στεγαστικό βάρος (ενοίκια, δάνεια),
- οι λοιπές καταναλωτικές δαπάνες.
Παράλληλα, υπάρχει η δυνατότητα η εικόνα αυτή να εμπλουτιστεί με πιο «φρέσκα» φορολογικά δεδομένα (εισόδημα, αξία ακίνητης περιουσίας, στοιχεία πολυτελούς διαβίωσης) από την ΑΑΔΕ ή άλλους φορείς. Στόχος είναι να προκύψουν επικαιροποιημένα εισοδηματικά και περιουσιακά όρια, τα οποία θα εντοπίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια ποιοι έχουν πραγματικά ανάγκη στήριξης.
Βήμα 2: Ποιος καίει πόσο – Χαρτογράφηση της κατανάλωσης ρεύματος
Στο δεύτερο στάδιο, η προσοχή στρέφεται στην ίδια την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Με βάση τα δεδομένα της ΕΟΠ, αλλά και – όπου είναι διαθέσιμα – στοιχεία από τον ΔΕΔΔΗΕ, θα καθοριστούν τα επίπεδα κατανάλωσης για διαφορετικούς τύπους νοικοκυριών, λαμβάνοντας υπόψη:
- την περιφέρεια και τις κλιματικές ιδιαιτερότητες,
- την παλαιότητα και τα χαρακτηριστικά του κτιρίου,
- τη σύνθεση του νοικοκυριού (μονοπρόσωπο, πολυμελές κ.λπ.),
- τα συστήματα θέρμανσης που χρησιμοποιούνται.
Από την ανάλυση αυτή θα προκύψουν τα «λογικά» ετήσια όρια κατανάλωσης για κάθε κατηγορία νοικοκυριού. Στη συνέχεια, τα όρια αυτά θα «σπάσουν» σε μηνιαία βάση, ώστε το ΚΟΤ να προσαρμόζεται στις πραγματικές ανάγκες – π.χ. υψηλότερη κατανάλωση τον χειμώνα ή σε ψυχρότερες περιοχές – και όχι να στηρίζεται σε ένα ενιαίο, οριζόντιο πλαφόν.
Βήμα 3: Σενάρια νέου ΚΟΤ και λογαριασμός για το Δημόσιο
Στο τρίτο βήμα θα «χτιστούν» τα σενάρια του νέου ΚΟΤ. Για κάθε εκδοχή θα ορίζονται:
- το μέγιστο καθαρό εισόδημα για ένταξη στο μέτρο,
- η μέγιστη μηνιαία κατανάλωση που θα επιδοτείται,
- η ενδεικτική χρέωση ή έκπτωση για τις kWh εντός των ορίων,
- πρόσθετοι περιορισμοί περιουσίας (π.χ. αξία ακινήτων).
Για κάθε σενάριο, η μελέτη θα υπολογίσει πόσα νοικοκυριά θα είναι δικαιούχοι και ποιο θα είναι το συνολικό δημοσιονομικό κόστος. Έτσι, το ΥΠΕΝ θα έχει στα χέρια του μια «γκάμα» επιλογών, από πιο γενναιόδωρες έως πιο περιοριστικές, ώστε να αποφασίσει τι μπορεί να στηριχθεί στην πράξη.
Βήμα 4: Ένα ψηφιακό, αυτοματοποιημένο ΚΟΤ
Το τελευταίο στάδιο αφορά την εφαρμογή: πώς θα λειτουργήσει στην πράξη το νέο ΚΟΤ. Εδώ το ζητούμενο είναι:
- να περιοριστεί η γραφειοκρατία για τους πολίτες και τους παρόχους,
- να αυτοματοποιηθούν όσο γίνεται περισσότερο οι έλεγχοι και οι εγκρίσεις,
- να «κουμπώσουν» μεταξύ τους οι υφιστάμενες ψηφιακές πλατφόρμες του Δημοσίου (ΑΑΔΕ, ΕΡΓΑΝΗ, gov.gr κ.ά.),
- να μειωθεί το διαχειριστικό κόστος για το κράτος.
Η φιλοσοφία είναι οι δικαιούχοι να εντοπίζονται όσο γίνεται αυτόματα και όχι να χρειάζεται κάθε φορά μια χρονοβόρα διαδικασία με αιτήσεις, χαρτιά και καθυστερήσεις.
