Η ενεργειακή στρατηγική της Κίνας παρουσιάζει ένα εντυπωσιακό παράδοξο. Ενώ το Πεκίνο πρωτοστατεί παγκοσμίως στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και επεκτείνει με πρωτοφανή ταχύτητα τα έργα ηλιακής και αιολικής ενέργειας, την ίδια στιγμή αυξάνει και τις επενδύσεις του σε έργα παραγωγής ενέργειας από άνθρακα. Ως ο μεγαλύτερος εκπομπός αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως, η Κίνα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό αν ο πλανήτης θα μπορέσει να αποφύγει τις χειρότερες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Αρχικά, η εικόνα φαίνεται θετική: τεράστια φωτοβολταϊκά πάρκα απλώνονται στις ερήμους της χώρας, ενώ η Κίνα εγκατέστησε πέρσι περισσότερη ανανεώσιμη ενέργεια απ’ όση είναι η συνολική υφιστάμενη παραγωγική ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών. Παράλληλα, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ έχει ανακοινώσει τις πρώτες επίσημες δεσμεύσεις της χώρας για μείωση εκπομπών. Ωστόσο, η εικόνα αυτή σκιάζεται από την αναβίωση του άνθρακα. Το πρώτο εξάμηνο του έτους, η Κίνα κατέγραψε το υψηλότερο επίπεδο νέων ή επανενεργοποιημένων έργων άνθρακα της τελευταίας δεκαετίας. Σύμφωνα με το Κέντρο Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA), η χώρα ευθύνεται για το 93% των νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας από άνθρακα που χτίστηκαν παγκοσμίως το 2024.
Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει την τακτική του «build before breaking» — να κατασκευάζονται νέες ανανεώσιμες υποδομές προτού εγκαταλειφθούν οι παλιές. «Οι αξιωματούχοι διστάζουν να αποσυνδέσουν το παραδοσιακό σύστημα πριν αποδειχθεί ότι οι ανανεώσιμες πηγές είναι αξιόπιστες», εξηγεί ο Muyi Yang, ανώτερος αναλυτής ενέργειας στο think tank Ember. «Είναι σαν ένα παιδί που μαθαίνει να περπατά», δήλωσε στο AFP. «Θα υπάρξουν παραπατήματα – διακοπές παροχής, αυξήσεις τιμών – και αν δεν τα διαχειριστείς σωστά, κινδυνεύεις να χάσεις τη δημόσια εμπιστοσύνη».
Η εμπειρία των ενεργειακών ελλείψεων του 2021–2022, που προκλήθηκαν από ζητήματα τιμολόγησης, αυξημένη ζήτηση, προβλήματα στο δίκτυο και ακραία καιρικά φαινόμενα, εξακολουθεί να επηρεάζει τις αποφάσεις. Παρότι οι μεταρρυθμίσεις στο δίκτυο και οι τεχνολογίες αποθήκευσης θα μπορούσαν να αποτρέψουν παρόμοια φαινόμενα, οι υπεύθυνοι πολιτικής επιλέγουν να διατηρούν εφεδρική ισχύ από άνθρακα, ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιείται πλήρως.
Πέρα από την πολιτική, η οικονομία παίζει καθοριστικό ρόλο. Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στην Κίνα αυξάνεται ταχύτερα ακόμη και από τον ρυθμό-ρεκόρ εγκατάστασης ανανεώσιμων έργων. Αν και το 2025 οι ανανεώσιμες πηγές κάλυψαν για πρώτη φορά την αύξηση της ζήτησης στο πρώτο εξάμηνο του έτους, η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης συνέβαλε επίσης σε αυτό. Παρ’ όλα αυτά, πολλές εταιρείες θεωρούν πως ο άνθρακας παραμένει πιο κερδοφόρος.
Τα προβλήματα του δικτύου και της μεταφοράς ενέργειας επιδεινώνουν την κατάσταση. Τα περισσότερα έργα ανανεώσιμης ενέργειας βρίσκονται σε αραιοκατοικημένες περιοχές με υψηλό δυναμικό, μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα. Η μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις αυξάνει το κόστος και ενισχύει το κίνητρο για τοπική παραγωγή από άνθρακα.
«Η Κίνα βελτιώνει τις υποδομές μακρινής μεταφοράς ενέργειας, αλλά ακόμη δεν βρίσκεται στο επίπεδο που χρειάζεται», επισημαίνει ο David Fishman από την εταιρεία συμβούλων Lantau Group.
Επιπλέον, ο άνθρακας παραμένει ελκυστικός επειδή είναι “διαχειρίσιμος πόρος” — μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την παραγωγή του γρήγορα, σε αντίθεση με την ηλιακή και την αιολική ενέργεια που εξαρτώνται από τον καιρό.
Η κατάργηση των επιδοτήσεων σημαίνει ότι τα νέα έργα ανανεώσιμης ενέργειας πρέπει να ανταγωνιστούν ελεύθερα στην αγορά. Σύμφωνα με τον Fishman, «η ζήτηση για πράσινη ενέργεια δεν είναι ακόμη αρκετή για να διατηρήσει τον ρυθμό ανάπτυξης», αν και η κυβέρνηση μπορεί να επηρεάσει την κατάσταση, επιβάλλοντας υποχρεωτική χρήση ανανεώσιμων από τις επιχειρήσεις.
Η Κίνα στοχεύει να φτάσει τα 3.600 GW αιολικής και ηλιακής ισχύος έως το 2035, ωστόσο αυτό ενδέχεται να μην καλύπτει πλήρως τη μελλοντική ζήτηση, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση της χρήσης άνθρακα. Παρά ταύτα, η αύξηση της παραγωγικής ικανότητας δεν σημαίνει απαραίτητα και αύξηση εκπομπών, καθώς οι μονάδες άνθρακα λειτουργούν μόλις στο 50% της δυναμικότητάς τους.
Την ίδια στιγμή, ο τομέας της καθαρής ενέργειας — που περιλαμβάνει την ηλιακή, αιολική, πυρηνική, υδροηλεκτρική ενέργεια, την αποθήκευση και τα ηλεκτρικά οχήματα — έχει εξελιχθεί σε βασικό μοχλό της κινεζικής οικονομίας, Σύμφωνα με στοιχεία το 2024 ο κλάδος συνεισέφερε 10% στο ΑΕΠ της χώρας και ευθύνεται για το ένα τέταρτο της οικονομικής ανάπτυξης.
