Σε δύο πυλώνες κινείται η προσπάθεια του οικονομικού επιτελείου να στήσει αναχώματα έναντι της ενεργειακής κρίσης και το 2023. Αφενός, συνεχίζει το πρόγραμμα απευθείας επιδοτήσεων, κυρίως μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, σε ρεύμα και καύσιμα θέρμανσης, ενώ προωθεί παράλληλα και προγράμματα ενισχύσεων σε δράσεις ενεργειακών αναβαθμίσεων κτιρίων, αυτοπαραγωγής ενέργειας και εξοικονόμησης ενέργειας.
Με βάση τα όσα αναφέρονται στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισμού 2023, το Δημόσιο καλείται να δώσει το καλό παράδειγμα αν και αποτελέσματα απτά δεν αναμένεται να καταγραφούν πριν την ερχόμενη άνοιξη, οπότε και θα έχουν γίνει οι σχετικές μετρήσεις από το ΔΕΔΔΗΕ. “Για το 2023, λαμβάνοντας υπόψιν και το νέο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί με τη διεθνή ενεργειακή κρίση, στις βασικές προτεραιότητες συγκαταλέγονται οι «πράσινες» επισκοπήσεις” αναφέρει η Εισηγητικής Έκθεση που συμπληρώνει τα εξής:
“Αυτές επικεντρώνονται στη λήψη μέτρων για τον περιορισμό της κατανάλωσης ενέργειας και τη συγκράτηση των αντίστοιχων δαπανών, καθώς και στην προώθηση παρεμβάσεων που έχουν θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Κύρια δράση σε αυτό το πλαίσιο, συνιστά η παρακολούθηση της εξοικονόμησης ενέργειας μέσα από την ηλεκτρονική εφαρμογή publicenergysavings.gov.gr.
Η εφαρμογή αυτή παρακολουθεί καταρχήν την υιοθέτηση από πλευράς των φορέων σειράς άμεσων συμπεριφορικού τύπου δράσεων που μπορούν να εφαρμοστούν τόσο σε ιδιόκτητα όσο και σε μισθωμένα κτίρια που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται η τήρηση ορισμένων ανώτατων ορίων θερμοκρασίας στους θερμαινόμενους/κλιματιζόμενους χώρους, η απενεργοποίηση συστημάτων ψύξης/ θέρμανσης και εξοπλισμού γραφείου σε χώρους και ώρες που δεν υπάρχουν εργαζόμενοι κ.λπ. Περαιτέρω, η εφαρμογή θα παρακολουθεί και την πορεία των καταναλώσεων σε σχέση με το έτος αναφοράς για την έγκαιρη λήψη διορθωτικών μέτρων και τον περιορισμό της συνολικής δαπάνης.”
Εξοικονόμηση ενέργειας
Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται να δοθεί πάνω από δισεκ. από δυο κυρίως προγράμματα. Έτσι το 2023:
- για την εξοικονόμηση ενέργειας επιδοτείται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και αγροτικές εκμεταλλεύσεις (δημοσιονομικό κόστος 700 εκατ. ευρώ για το 2023) και επεκτείνεται η εφαρμογή του προγράμματος «Ανακυκλώνω/αλλάζω» (δημοσιονομικό κόστος 140 εκατ. ευρώ για το 2022),
- για την αντιμετώπιση του αυξημένου κόστους στέγασης για τους νέους εισάγεται το πρόγραμμα «Ανακαινίζω/Εξοικονομώ» και «Ανακαινίζω/Ενοικιάζω» (με δημοσιονομικό κόστος 350 εκατ. ευρώ για το 2023), με τα οποία παρέχονται επιδοτήσεις για ανακαίνιση και εξοικονόμηση ενέργειας κατοικιών, καθώς και πρόγραμμα χαμηλότοκου δανεισμού για αγορά πρώτης κατοικίας από νέους και νέα ζευγάρια έως 39 ετών,
Όπως αναφέρεται συνολικά για τις επενδύσεις, “για το έτος 2023 προβλέπεται η διάθεση πόρων ύψους 8,3 δισ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και 7 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, εκ των οποίων 3,6 δισ. ευρώ από το σκέλος των επιχορηγήσεων, στο οποίο έως σήμερα έχουν ενταχθεί 440 έργα και εμβληματικές επενδύσεις ύψους 13,7 δισ. ευρώ”
Μάλιστα το Υπ. Οικονομικών αναφέρει ότι “η προσήλωση στην υλοποίηση απορρόφησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναμένεται να φέρει αύξηση της ετήσιας συμβολής του στην ανάπτυξη στις 1,9 ποσοστιαίες μονάδες το 2023. Η ανωτέρω υλοποίηση προβλέπεται ότι θα αποτελέσει τον κύριο μοχλό επενδύσεων του 2023, των οποίων ο όγκος προβλέπεται κατά 15,5% υψηλότερος έναντι του 2022, και τον σημαντικό παράγοντα στήριξης της ανθεκτικότητας της αγοράς εργασίας που θα συντελέσει στη μείωση της ανεργίας κατά 0,1 ποσοστιαία μονάδα του εργατικού δυναμικού, σε ποσοστό 12,6%.
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, η πρόβλεψη για την ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2023 ανέρχεται σε 1,8%, χαμηλότερα έναντι του 2022, αλλά σημαντικά πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (0,3% σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής).”
Επιδοτήσεις
Όπως ανέφερε, επίσης για τον Προϋπολογισμό 2023, το οικονομικό επιτελείο “για το 2023 έχει συμπεριληφθεί το σύνολο των δημοσιονομικών μέτρων, ύψους 3,1 δισ. ευρώ από εθνικούς πόρους και 1,1 δισ. ευρώ από συγχρηματοδοτούμενους πόρους, που εξαγγέλθηκαν στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και επιπλέον 1 δισ. ευρώ για αυξημένες δαπάνες αντιμετώπισης του αυξημένου πληθωρισμού και της ενεργειακής κρίσης.”
“Οι δημοσιονομικές προβλέψεις του προϋπολογισμού 2023 υπόκεινται σε κινδύνους και αβεβαιότητες. Υπό τις παρούσες συνθήκες, οι σημαντικότεροι κίνδυνοι σχετίζονται με τις τρέχουσες γεωπολιτικές εξελίξεις και συγκεκριμένα με την εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία και με τις επιπτώσεις του στη διεθνή οικονομική δραστηριότητα, ιδίως μέσω των τιμών της ενέργειας. Ιδίως η διαμόρφωση των διεθνών τιμών του φυσικού αερίου αποτελεί σημαντικό παράγοντα αβεβαιότητας, καθώς τυχόν αρνητικές εξελίξεις μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο τόσο μέσω της επίπτωσής τους στο επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας όσο και μέσω της δημοσιονομικής τους επίδρασης. Ως εκ τούτου, η αβεβαιότητα παραμένει ιδιαίτερα σημαντική και συναρτάται με μία σειρά από ζητήματα, περιλαμβανομένων της διάρκειας του πολέμου, της έντασής του, του βαθμού κατά τον οποίο θα συνεχιστούν οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ, της μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και των καιρικών συνθηκών οι οποίες αποτελούν προσδιοριστικό παράγοντα της συνολικής ζήτησης. Πέραν της εξέλιξης του πολέμου και της ενεργειακής κρίσης, επιπλέον παράγοντες κινδύνου και αβεβαιότητας εντοπίζονται στην εξέλιξη της πανδημίας, καθώς και στην πολιτική νομισματικής σύσφιξης που ακολουθείται διεθνώς με σκοπό την καταπολέμηση των πληθωριστικών πιέσεων” αναφέρεται στην σελίδα 179 της Εισηγητικές Έκθεσης του Προϋπολογισμού 2023.
Οι τιμές “βάσης”
Να σημειωθεί, πάντως, ότι υπάρχει στον προϋπολογισμό η παραδοχή ότι το φυσικό αέριο θα κινείται στα 120 ευρώ κατά μέσο όρους και τους επόμενους μήνες. Κι αυτό έγινε στη βάση των όσων καταγράφονται στις διεθνείς αγορές αναφοράς. Επίσης ανάλογα η βασική παραδοχή για τη διεθνή τιμή του πετρελαίου είναι ότι κατά μέσο όρο θα κινηθεί στα 85 δολάρια κατά τη διάρκεια του 2023, όπως άλλωστε συντείνουν και οι απόψεις και των άλλων ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων που θεωρούν ότι ο “μαύρος χρυσός” θα πέσει στα 87 δολάρια.
Στο φόντο αυτό κι αν δεν υπάρξουν ανατροπές εκτιμάται ότι δε θα απαιτηθούν ποσά από τον προϋπολογισμό για ενεργειακές επιδοτήσεις πέρα από τα όσα θα εισφέρει το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης. Πάντως εντός του 2022 τα δημοσιονομικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης είχαν υψος 4,8 δισ. ευρώ, ενώ για το 2023 υπάρχει ο “κουμπαράς” του αποθεματικού του 1 δισεκ. ευρώ που κατά το 60% μπορεί να αξιοποιηθεί για ενισχύσεις σε λογαριασμούς ρεύματος εάν χρειαστεί.
Αναλυτικά οι επιδοτήσεις
Συγκεκριμένα, όπως σημειώνει το Υπ. Οικονομικών, το οικονομικό έτος 2023 προκειμένου να καλυφθούν οι δαπάνες από την εφαρμογή μέτρων για την αντιμετώπιση του αυξημένου πληθωρισμού και της ενεργειακής κρίσης, πέραν των πιστώσεων που έχουν προβλεφθεί για το επίδομα θέρμανσης (250 εκατ. ευρώ), προβλέπονται επιπλέον πιστώσεις ύψους 1 δισ. ευρώ υπό κατανομή, πρωτίστως για την επιδότηση λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος, αναλόγως της εξέλιξης των τιμών της ενέργειας και την αντιμετώπιση των αυξημένων ενεργειακών δαπανών των φορέων γενικής κυβέρνησης.
Δημοσιονομικές παρεμβάσεις του 2022 για την ενεργειακή κρίση
Με βάση το οικονομικό επιτελείο, “οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία οδήγησαν σε πρωτόγνωρη ενεργειακή κρίση και ραγδαία αύξηση των τιμών της ενέργειας στην ΕΕ και κατά συνέπεια και στη χώρα μας. Οι παρεμβάσεις που θεσμοθετήθηκαν για τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων είχαν ως κύριο στόχο να απορροφήσουν μεγάλο μέρος των ανατιμήσεων της ενέργειας.
Το δημοσιονομικό κόστος των ανωτέρω παρεμβάσεων για το 2022 εκτιμάται στα 4,8 δισ. ευρώ. Οι κυριότερες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης αφορούν:
- σε επιδοτήσεις στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου νοικοκυριών και επιχειρήσεων (συνολικό δημοσιονομικό κόστος 8,1 δισ. ευρώ),
- στην επιστροφή του 60% της αύξησης του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας για οικιακά τιμολόγια που εκδόθηκαν από 01/12/2021 έως και 30/06/2022 (δημοσιονομικό κόστος 296 εκατ. ευρώ),
- στην αύξηση του επιδόματος θέρμανσης για τη χειμερινή περίοδο 2022-2023 στα 300 εκατ. ευρώ, από τα οποία 150 εκατ. ευρώ αφορούν το οικονομικό έτος 2022 και τα υπόλοιπα 150 εκατ. ευρώ αφορούν το οικονομικό έτος 2023 και στην επιδότηση πετρελαίου θέρμανσης και κίνησης (δημοσιονομικό κόστος 311 εκατ. ευρώ),
- στην εφαρμογή του μέτρου της προπληρωμένης κάρτας για αγορά καυσίμων κίνησης (fuel pass) για συνολικά 6 μήνες, από τον Απρίλιο 2022 έως τον Σεπτέμβριο 2022 (δημοσιονομικό κόστος 300 εκατ. ευρώ),
- σε επιδοτήσεις γεωργών και κτηνοτρόφων λόγω του αυξημένου κόστους λιπασμάτων και ζωοτροφών αντίστοιχα, στη μείωση του ΦΠΑ στις ζωοτροφές και τα λιπάσματα και στην επιστροφή του ΕΦΚ πετρελαίου κίνησης στους αγρότες (συνολικό δημοσιονομικό κόστος 212 εκατ. ευρώ) και
- στην οικονομική ενίσχυση ευάλωτων νοικοκυριών (χαμηλοσυνταξιούχων, ανασφάλιστων υπερηλίκων του ΟΠΕΚΑ, ΑΜΕΑ, κλπ) τον Απρίλιο 2022 και τον Δεκέμβριο 2022 με το συνολικό δημοσιονομικό κόστος να ανέρχεται στα 816 εκατ. ευρώ.”
