Στο φόντο των καταστροφών κρίσιμων υποδομών στην ΕΕ ένεκα κλιματικής κρίσης αλλά και της δολιοφθοράς στο Nord Stream II, αλλά και ό,τι εξελίσσεται στην Ουκρανία, ως κεντρική προτεραιότητα για την επόμενη προγραμματική περίοδο θέτει, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ανθεκτικότητα των υποδομών.
Έναντι, λοιπόν, των πολλαπλών κινδύνων που έχουν αναδειχθεί, τόσο από γεωπολιτικούς όσο και κλιματικούς κινδύνους, η Κομισιόν παρουσίασε χθες νέες κατευθυντήριες γραμμές για την ανθεκτικότητα των κρίσιμων υποδομών, ενώ προτάσσει 11 βασικούς τομείς – από την ενέργεια και τις μεταφορές έως το πόσιμο νερό, τις τράπεζες και τις ψηφιακές υποδομές – που θα πρέπει να θωρακιστούν έναντι φυσικών καταστροφών, τρομοκρατικών απειλών και κυβερνοεπιθέσεων.
Οι κατευθυντήριες γραμμές συνοδεύουν την οδηγία για την ανθεκτικότητα κρίσιμων οντοτήτων και παρέχουν στα κράτη μέλη πρακτικές οδηγίες για την αναγνώριση καίριων οντοτήτων, τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου και την εφαρμογή τεχνικών και οργανωτικών μέτρων προστασίας.
Με το νέο πλαίσιο, η Κομισιόν θέλει, όπως αναφέρεται, να διασφαλίσει ότι όλες οι βασικές υπηρεσίες – από την ενέργεια και τις μεταφορές έως τις τράπεζες και τα τρόφιμα – θα παραμένουν λειτουργικές ακόμη και υπό συνθήκες κρίσης. Οι κατευθυντήριες γραμμές ζητούν από τα κράτη μέλη να καταρτίσουν εθνικές στρατηγικές και να εφαρμόσουν τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για την προστασία κρίσιμων οντοτήτων, απέναντι σε υβριδικές απειλές, κυβερνοεπιθέσεις, φυσικές καταστροφές ή τρομοκρατικά χτυπήματα. Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας εντάσσεται στην ευρωπαϊκή στρατηγική ProtectEU, ενώ η πρόταση τριπλασιασμού των κονδυλίων μετά το 2028 στοχεύει ακριβώς στο να θωρακίσει την Ένωση έναντι τέτοιων κινδύνων.
Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προτείνει τριπλασιασμό των κονδυλίων για την εσωτερική ασφάλεια στην περίοδο 2028-2034.
Η ενέργεια
Ειδικά για τον τομέα της ενέργειας, η ΕΕ θέτει ξεχωριστές απαιτήσεις για πέντε υποτομείς – ηλεκτρισμό, τηλεθέρμανση, πετρέλαιο, φυσικό αέριο και υδρογόνο – αναγνωρίζοντας τη στρατηγική σημασία τους για τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και την ενεργειακή ασφάλεια της Ένωσης.
Όπως τονίζει η Επιτροπή, «η διασφάλιση της αδιάλειπτης παροχής ενέργειας είναι καθοριστικής σημασίας για την κοινωνική ευημερία και τις οικονομικές δραστηριότητες». Η Επιτροπή προειδοποιεί ότι οι απειλές δεν έχουν μόνο εθνικό χαρακτήρα· αντίθετα, «μια διακοπή σε μία χώρα μπορεί να έχει άμεσες συνέπειες σε πολλά άλλα κράτη μέλη, λόγω των διασυνοριακών ροών και αλληλεξαρτήσεων».
Για τον λόγο αυτό ζητά από τις εθνικές κυβερνήσεις να καταρτίσουν στρατηγικές που θα καθορίζουν σαφείς προτεραιότητες και αποδεκτά όρια κινδύνου, ενώ ταυτόχρονα θα εξασφαλίζουν συντονισμό με άλλες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως η οδηγία NIS2 για την κυβερνοασφάλεια. «Η ανθεκτικότητα των ενεργειακών υποδομών δεν είναι υπόθεση ενός μόνο κράτους μέλους, αλλά προϋπόθεση για την ασφάλεια και τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς συνολικά», σημειώνει χαρακτηριστικά η Κομισιόν.
Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι οι κρίσιμες οντότητες «πρέπει να διαθέτουν τεχνικά, οργανωτικά και επιχειρησιακά μέτρα για την πρόληψη, την ανθεκτικότητα και την ανάκαμψη» σε περίπτωση διαταραχής. Αυτό περιλαμβάνει τόσο την ενίσχυση της φυσικής ασφάλειας όσο και την προστασία από κυβερνοεπιθέσεις, καθώς και την ανάπτυξη δυνατοτήτων ταχείας αποκατάστασης. Επιπλέον, ζητείται ενισχυμένη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κρατών μελών, προώθηση νέων τεχνολογιών ανίχνευσης και στενότερη διεθνής συνεργασία. Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, «η προστασία των κρίσιμων υποδομών δεν είναι στατική διαδικασία, αλλά απαιτεί συνεχή προσαρμογή σε νέες απειλές και εξελισσόμενους κινδύνους».
Οι απειλές
Όπως αναφέρεται, οι απειλές που αντιμετωπίζουν οι κρίσιμες υποδομές δεν περιορίζονται στις φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες, καύσωνες ή δασικές πυρκαγιές, αλλά επεκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα κινδύνων. Η Επιτροπή αναφέρεται σε υβριδικές απειλές που συνδυάζουν πολλαπλές μεθόδους, σε στοχευμένες ενέργειες δολιοφθοράς ή τρομοκρατικές επιθέσεις, καθώς και σε κυβερνοεπιθέσεις που μπορούν να παραλύσουν ενεργειακά δίκτυα, τραπεζικά συστήματα ή ψηφιακές υποδομές. Τονίζει ότι η ανθεκτικότητα πρέπει να αφορά όλες αυτές τις διαστάσεις, καθώς «μια σοβαρή διαταραχή μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία, την κοινωνική σταθερότητα και τη δημόσια ασφάλεια».
Χρηματοδότηση
Σε σχέση με τις εθνικές δράσεις θωράκισης αναφέρεται, ότι τα κράτη μέλη μπορούν να λάβουν χρηματοδότηση για την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας στο πλαίσιο του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας (ΤΕΑ) της ΕΕ ύψους 1,93 δισ. ευρώ (2021-2027). Πάνω από 2,7 εκατ. ευρώ διατέθηκαν επίσης στα κράτη μέλη για την υποστήριξη ερευνών για συμβάντα, ως χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης στο πλαίσιο του ΤΕΑ.
