Η χρόνια υπο-επένδυση, η μεταβολή της ζήτησης ενέργειας και η αυξανόμενη πολυπλοκότητα στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας. υποδηλώνουν αυξημένο κίνδυνο ευρωπαϊκής ενεργειακής κρίσης, προειδοποιεί η Goldman Sachs. Για να μην ξεσπάσει ωστόσο η κρίση θα απαιτηθούν επενδύσεις ύψους περίπου 3 τρισ. ευρώ σε διάστημα δέκα ετών - διπλασιάζοντας τα προηγούμενα επίπεδα.
Οι επενδύσεις είναι ζωτικής σημασίας, όπως τονίζει, καθώς η ζήτηση ενέργειας αυξάνεται μετά από πολυετή μείωση, λόγω του εξηλεκτρισμού και της αύξησης νέων πελατών (π.χ. ηλεκτρικά οχήματα, κέντρα δεδομένων). Απαιτούνται σημαντικές κεφαλαιουχικές δαπάνες για τον εκσυγχρονισμό των παλαιών δικτύων και τη διασφάλιση επαρκούς παραγωγικής ικανότητας, σε ένα ολοένα και πιο «ασταθές» σύστημα - λόγω του μεγαλύτερου μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό το σενάριο αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική ανάπτυξη σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας της ηλεκτρικής ενέργειας, χάρη στις αυξανόμενες επενδύσεις και τα υψηλότερα περιθώρια κέρδους.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Goldman Sachs, το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να απαιτήσει επενδύσεις περίπου 2-3 τρισεκατομμυρίων ευρώ τα επόμενα δέκα χρόνια. Σε σύγκριση με τα τελευταία δέκα χρόνια (1,4 τρισ. ευρώ την περίοδο 2016-2025), αυτό θα σήμαινε μια επιτάχυνση των δαπανών περίπου 60-100%.
Όπως εξηγεί, το χαμηλότερο άκρο της εκτίμησής της για τις κεφαλαιουχικές δαπάνες για το 2026-2035 υπολογίζεται με βάση μια σημαντική περικοπή στους εθνικούς στόχους ηλεκτροδότησης, μια αργή ανάπτυξη κέντρων δεδομένων και την υπο-ανάπτυξη εγκαταστάσεων εφεδρικής παραγωγής, όπως εργοστάσια φυσικού αερίου ή μπαταρίες. Το ανώτερο άκρο του εύρους επενδύσεων υπολογίζει τις δαπάνες που απαιτούνται για τη διατήρηση του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας σε ένα επαρκές περιθώριο ασφαλείας, το οποίο εκφράζει ως περιθώριο εφεδρείας 10-15% (μετρούμενο ως η διαφορά μεταξύ της διαθέσιμης χωρητικότητας και της αιχμής ζήτησης) και μια ταχύτερη ανάπτυξη επενδύσεων δικτύου.
Μετά από μια 15ετή μείωση, η ζήτηση ενέργειας στην Ευρώπη ενδέχεται να παρουσιάζει διακυμάνσεις, όπως επισημαίνει η αμερικάνικη τράπεζα. Η ανάλυση της Goldman υποδηλώνει αύξηση της κατανάλωσης κατά 1,5%-2% ετησίως από το 2026. Αυτή η μετατόπιση θα οφείλεται κυρίως στην άμβλυνση των μέτρων ενεργειακής απόδοσης, στον εκτεταμένο εξηλεκτρισμό ηλεκτροδότηση οχημάτων, κατοικιών και βιομηχανιών, καθώς και στην ανάπτυξη κέντρων δεδομένων και στην αυξανόμενη διείσδυση κλιματισμού. Οι πρόσφατες συμφωνίες (RWE-AWS, Iberdrola-Echelon, Solaria-Stoneshield) υποδηλώνουν επιτάχυνση της ανάπτυξης. Στο βασικό σενάριο η G.S υποθέτει περίπου 0,5%-1% αύξηση ετησίως.
Παράλληλα, όπως επισημαίνει η Goldman, τα δίκτυα γερνούν και χρειάζονται εκσυγχρονισμό. Τα περισσότερα είναι 40-50 χρονών. Η αποκέντρωση στην παραγωγή ενέργειας αυξάνει την πολυπλοκότητα, ενώ η ενσωμάτωση νέων πελατών (ηλεκτρικά οχήματα, κέντρα δεδομένων κ.λπ.) θα απαιτήσει νέες υποδομές. Εκτιμά ότι οι κεφαλαιουχικές δαπάνες για τα δίκτυα την περίοδο 2026-2035 θα είναι 1,2-1,4 τρισ. ευρώ, μια σημαντική επιτάχυνση σε σχέση με το status quo, υποστηρίζοντας διψήφια αύξηση των λειτουργικών κερδών των δικτύων τη δεκαετία του 2030.
Το μείγμα παραγωγής ενέργειας έχει αλλάξει και είναι λιγότερο «ασφαλές»
Το μείγμα παραγωγής ενέργειας στην Ευρώπη υφίσταται μια βαθιά αλλαγή: μέχρι το τέλος της δεκαετίας, η Goldman εκτιμά ότι περίπου το 75% της εγκατεστημένης βάσης θα προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτό συγκρίνεται με περίπου 45% πριν από περίπου δέκα χρόνια και περίπου 65% σήμερα. Αν και αυτή η μετατόπιση θα ενισχύσει την αυτάρκεια της Ευρώπης και θα μειώσει τις εκπομπές άνθρακα, το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται ολοένα και πιο ασταθές και εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις καιρικές συνθήκες (αιολική, ηλιακή, υδροηλεκτρική). Αυτό θα καθιστούσε το σύστημα λιγότερο «ασφαλές» - εκτός εάν ληφθούν εφεδρικά μέτρα (μπαταρίες, σταθμοί φυσικού αερίου, αναβαθμίσεις του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας), όπως τονίζει η Goldman.
Δεδομένης της διακοπτόμενης φύσης τους, το αυξανόμενο μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη αστάθεια στις τιμές της ενέργειας. Ως παράδειγμα η Goldman αναφέρει την κατάσταση που επικράτησε στη Γερμανία, το φθινόπωρο του 2024, όπου το φαινόμενο «Dunkenflaute» (σκοτάδι, έλλειψη ανέμου, κρύο) οδήγησε σε περιορισμένη παραγωγή από αιολική και ηλιακή ενέργεια και σε μια απότομη αύξηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας σε περίπου 250-300€/MWh, με ενδοημερήσιες αιχμές σχεδόν 1.000€/MWh και κατώτατα σημεία με αρνητικές τιμές.
Οι αγορές ενέργειας οδεύουν προς υπο-προσφορά
Η αυξανόμενη ζήτηση και η ανεπαρκής ανάπτυξη εφεδρικών εγκαταστάσεων θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις αγορές ενέργειας σε υπο-προσφορά, με τα περιθώρια εφεδρείας (η διαφορά μεταξύ της διαθέσιμης χωρητικότητας και της αιχμής ζήτησης) να μειώνονται περίπου στο μηδέν από το 2029. Αυτό θα πυροδοτούσε επέκταση του περιθωρίου κέρδους και αυξανόμενες αποδόσεις από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - όπως παρατηρείται στις ΗΠΑ. Η Goldman εκτιμά ότι οι ανάγκες σε επενδύσεις στην παραγωγή ενέργειας θα ανέλθουν σε περίπου 1-1,4 τρισεκατομμύρια ευρώ σε διάστημα δέκα ετών, για την αποτροπή μιας κρίσης.
Όπως εξηγεί, καθώς βλέπει ότι η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη είναι πιθανό να αυξηθεί, εκτιμά ότι απαιτούνται περίπου 1 τρισ. ευρώ σε επενδύσεις τα επόμενα 10 χρόνια - κυρίως σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας - ενώ τα υπόλοιπα θα αφορούν τεχνολογίες εφεδρικής ισχύος, όπως οι μονάδες BESS και οι μονάδες CCGT, για τη σταθεροποίηση του δικτύου. Το βασικό της σενάριο υποθέτει καθυστερήσεις 5-7 ετών στα τρέχοντα Εθνικά Ενεργειακά Σχέδια, κάτι που φαίνεται να συνάδει με τις πρόσφατες επενδυτικές τάσεις.
Και όμως, το βασικό της σενάριο υποθέτει μια σταθερή μείωση των περιθωρίων εφεδρείας. Πιστεύει ότι η Ευρώπη θα απαιτούσε κάποια επιπλέον 150-175 GW σε εφεδρεία (σταθμοί φυσικού αερίου, μπαταρίες), που συνεπάγεται επιπλέον επένδυση περίπου 350-400 δισεκατομμυρίων ευρώ πέραν του βασικού της σεναρίου. Για να το εκτιμήσει αυτό, υποθέτουμε ότι το περιθώριο εφεδρείας για το 2034-2035 θα επιστρέψει σε ένα ασφαλές επίπεδο 10-15%. Αυτό θα διπλασίαζε τις επενδύσεις στην παραγωγή, σε σύγκριση με τα τελευταία δέκα χρόνια.
