Η ενεργειακή «στροφή» των ελληνικών κτιρίων μπαίνει σε νέα φάση, καθώς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έθεσε σε δημόσια διαβούλευση μια νέα επικαιροποιημένη στρατηγική.
Ο στόχος που αποτυπώνεται στο κείμενο είναι φιλόδοξος: έως το 2050, κατοικίες, επαγγελματικοί χώροι και δημόσια κτίρια να μετασχηματιστούν σταδιακά σε κατασκευές υψηλής ενεργειακής απόδοσης, με χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα και μικρότερη εξάρτηση από ακριβά καύσιμα. Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα «πακέτο» χρηματοδοτικών εργαλείων, το οποίο φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως οδικός χάρτης για το τι θα στηριχθεί, με ποια μορφή και για ποιους.
Γιατί τώρα: 40% της κατανάλωσης «καίγεται» στα κτίρια
Ο κτιριακός τομέας παραμένει ο πιο ενεργοβόρος στην ελληνική οικονομία, απορροφώντας περίπου το 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε βελτίωση στην ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων έχει άμεση αντανάκλαση στο κόστος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αλλά και στη συνολική εικόνα της χώρας ως προς την ενεργειακή ασφάλεια και τους κλιματικούς στόχους.
Σύμφωνα με την προσέγγιση του ΥΠΕΝ, η «επιτάχυνση» δεν θα έρθει μόνο από επιδοτήσεις, αλλά και από πιο σύνθετα χρηματοδοτικά σχήματα, καθώς και από ανταγωνιστικές διαδικασίες για εκτεταμένες ανακαινίσεις, ώστε να αξιοποιούνται οικονομίες κλίμακας (δηλαδή να πέφτει το κόστος όταν τα έργα γίνονται σε μεγαλύτερο εύρος και με ομοιογενή τρόπο).
Νοικοκυριά: Aπό θερμομόνωση μέχρι αυτοπαραγωγή
Για την κατοικία, η στρατηγική «κουμπώνει» πάνω στη γνωστή λίστα παρεμβάσεων: θερμομόνωση, αντικατάσταση κουφωμάτων, αναβάθμιση θέρμανσης και ψύξης, αλλά και ενσωμάτωση τεχνολογιών ΑΠΕ. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στα φωτοβολταϊκά αυτοκατανάλωσης, καθώς συνδέουν την εξοικονόμηση με πιο απτό αποτέλεσμα: μικρότερο λογαριασμό, ιδίως σε περιόδους μεταβλητότητας των τιμών.
Το υπουργείο αναγνωρίζει, ωστόσο, ότι η ιδιωτική επένδυση από μόνη της δεν αρκεί για να «σηκώσει» το βάρος του στόχου. Γι’ αυτό, για το οικιακό σκέλος ο κορμός της χρηματοδότησης παραμένει η δημόσια στήριξη, με προγράμματα που είτε συνεχίζονται είτε προσαρμόζονται, ανάλογα με τις ανάγκες και την απορροφητικότητα.
Επιχειρήσεις: Eιδικά σχήματα για εμπόριο, τουρισμό, υπηρεσίες
Το ενδιαφέρον δεν περιορίζεται στα σπίτια. Η στρατηγική περιγράφει παρεμβάσεις και για τον τριτογενή και τον παραγωγικό τομέα. Aπό το εμπόριο και τον τουρισμό έως την εστίαση, τις μεταφορές και την πληροφορική. Εκεί, οι αναβαθμίσεις δεν αφορούν μόνο το κτιριακό κέλυφος, αλλά επεκτείνονται στον φωτισμό, στον μηχανολογικό εξοπλισμό και στα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης.
Για βιοτεχνίες και μικρές παραγωγικές μονάδες, το πλάνο «ανοίγει» και προς τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού εξοπλισμού, με στόχο να μειωθεί το ενεργειακό αποτύπωμα και το λειτουργικό κόστος. Η χρηματοδότηση στις επιχειρήσεις προβλέπεται συνδυαστική: δημόσια κονδύλια ως «μοχλός» και ιδιωτικά κεφάλαια για την κλιμάκωση.
ESCOs: O ανάδοχος πληρώνεται από την εξοικονόμηση
Κομβικό σημείο στο νέο μοντέλο είναι η ενίσχυση των Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης μέσω εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών (ESCOs).
O ανάδοχος αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει και να υλοποιήσει το έργο και αποπληρώνεται από τα ενεργειακά οφέλη που προκύπτουν. Για να λειτουργήσει η αγορά, προβλέπονται χαμηλότοκα δάνεια και μηχανισμοί εγγυοδοσίας, με έμφαση σε παρεμβάσεις όπου η μέτρηση της εξοικονόμησης είναι «καθαρή» και άμεσα αποδείξιμη (θέρμανση, ψύξη, ζεστό νερό).
Φορολογικά κίνητρα και «δίχτυ» για τα ευάλωτα νοικοκυριά
Παράλληλα, εξετάζεται αναμόρφωση του φορολογικού πλαισίου: εκπτώσεις φόρου, ταχύτερες αποσβέσεις και μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ για υλικά και εξοπλισμό ενεργειακής αναβάθμισης. Η λογική είναι να λειτουργούν συμπληρωματικά προς τις επιδοτήσεις, μειώνοντας το τελικό κόστος και βελτιώνοντας τους χρόνους απόσβεσης.
Στην «πρώτη γραμμή» μπαίνουν και τα ευάλωτα νοικοκυριά, με πρόβλεψη για υψηλότερα ποσοστά επιδότησης και εργαλεία που μειώνουν τον κίνδυνο αποκλεισμού: κοινωνικά τιμολόγια, σχήματα αποπληρωμής μέσω λογαριασμών ενέργειας και στοχευμένες πολιτικές για όσους δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν εύκολα μια ανακαίνιση.
Δημόσιο και πόροι: το στοίχημα της εφαρμογής
Στον δημόσιο τομέα, το πλάνο προβλέπει εκκίνηση από τα πιο ενεργοβόρα κτίρια, ώστε το κράτος να λειτουργήσει ως «βιτρίνα» καλών πρακτικών. Όσο για το μείγμα χρηματοδότησης, η στρατηγική στηρίζεται κυρίως στο ΕΣΠΑ 2021–2027, με συμπληρωματικούς ευρωπαϊκούς μηχανισμούς.
Το μεγάλο στοίχημα, όπως αναγνωρίζεται και από την αγορά, δεν είναι μόνο η ύπαρξη πόρων, αλλά η ικανότητα να «τρέξουν» αποτελεσματικά, με σαφείς κανόνες, απλούστερες διαδικασίες και στόχευση που να συνδυάζει ταχύτητα με κοινωνική δικαιοσύνη.
