Οι προσφυγές στη Δικαιοσύνη που τα τελευταία χρόνια συνόδευσαν την ανάπτυξη αιολικών, φωτοβολταϊκών και έργων αποθήκευσης φαίνεται πως αποκτούν πλέον νέο «πεδίο δράσης»: τα data centers.
Η πρώτη μεγάλη ένδειξη αυτής της μετατόπισης καταγράφεται στα Σπάτα, όπου κάτοικοι και τοπικοί φορείς κινητοποιούνται ενάντια σε σχεδιαζόμενες επενδύσεις κέντρων δεδομένων, φέρνοντας την υπόθεση στο Συμβούλιο της Επικρατείας και ανοίγοντας μια συζήτηση που ξεπερνά κατά πολύ τα στενά όρια μιας τοπικής αντιπαράθεσης.
Γιατί αντιδρούν οι κάτοικοι
Στο επίκεντρο βρίσκεται ο οικισμός Χριστούπολη. Οι μόνιμοι κάτοικοι ζητούν από το ανώτατο δικαστήριο να εξετάσει το ρυθμιστικό πλαίσιο που επιτρέπει σε data centers κάτω από συγκεκριμένο όριο ισχύος να εντάσσονται σε «ελαφρύτερη» κατηγορία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, χωρίς υποχρέωση εκπόνησης πλήρους Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Πρόκειται για μια νομική μάχη που, αν κερδίσει έδαφος, ενδέχεται να αναδιαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο αδειοδοτούνται αντίστοιχες ψηφιακές υποδομές σε όλη τη χώρα.
Στην περιοχή σχεδιάζεται ένα «πακέτο» τριών έργων με ισχύ που εκτείνεται από 12,5 έως 80 MW. Το μέγεθος αυτό ενισχύει τη θέση όσων υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται για μικρές παρεμβάσεις, αλλά για ένα σύμπλεγμα υποδομών που μπορεί να επηρεάσει τον χαρακτήρα μιας ευρύτερης ζώνης, ειδικά όταν αναπτύσσεται κοντά σε κατοικημένες περιοχές.
Ο θόρυβος αποτελεί το βασικό σημείο τριβής. Οι κάτοικοι επιμένουν ότι οι αποστάσεις από τον οικιστικό ιστό καθιστούν δυσχερή τη συμμόρφωση με τα όρια που ισχύουν για οικιστικές περιοχές. Υπενθυμίζουν ότι η ελληνική νομοθεσία προβλέπει ως ανώτατο όριο τα 50 dB, ενώ διεθνείς κατευθύνσεις για τη νυχτερινή όχληση θέτουν ακόμα αυστηρότερους κανόνες, κοντά στα 40 dB. Και επειδή τα data centers λειτουργούν αδιάλειπτα, το ζήτημα δεν αφορά μόνο την καθημερινή δραστηριότητα αλλά και την ποιότητα ύπνου, άρα και τη δημόσια υγεία.
Παράλληλα, η τοπική πλευρά ζητά να εξεταστεί πληρέστερα η συνολική πίεση στο μικροπεριβάλλον όταν πολλαπλές εγκαταστάσεις συγκεντρώνονται σε μικρή ακτίνα.
Η εμπειρία των ΑΠΕ δείχνει ότι όταν οι κοινωνίες ενεργοποιούνται δικαστικά, το χρονοδιάγραμμα επενδύσεων συχνά επιμηκύνεται σημαντικά. Σε αρκετές περιπτώσεις, η αδειοδοτική «ουρά» μετατράπηκε σε μαραθώνιο ετών. Το πιθανό σενάριο καθυστερήσεων στα Σπάτα προκαλεί εύλογα ερωτήματα για το αν η χώρα διαθέτει ένα επαρκώς ώριμο πλαίσιο ώστε να προχωρά η ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών με ταχύτητα, χωρίς να διαρρηγνύεται η κοινωνική συναίνεση.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα επιχειρεί να αναδειχθεί σε κόμβο ψηφιακών υποδομών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αξιοποιώντας γεωγραφικό πλεονέκτημα, πρόσβαση σε ενέργεια και την ανερχόμενη ζήτηση για cloud και εφαρμογές AI. Από την άλλη, το μοντέλο ανάπτυξης αυτών των υποδομών δοκιμάζεται πλέον στην πράξη ως προς τη συμβατότητά του με την καθημερινότητα των τοπικών κοινωνιών.
Ίδια εικόνα και στο παγκόσμιο τοπίο
Η διεθνής συζήτηση εντείνει το πλαίσιο προβληματισμού. Περιβαλλοντικές οργανώσεις στις ΗΠΑ έχουν ήδη ζητήσει πάγωμα της έγκρισης και κατασκευής νέων data centers, επικαλούμενες την εκρηκτική αύξηση της ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια και νερό.
Εστιάζουν επίσης στον κίνδυνο μετακύλισης κόστους στους καταναλωτές, καθώς σε αρκετές περιοχές η επέκταση της χωρητικότητας των κέντρων δεδομένων συνδέεται με υψηλότερες πιέσεις στα τιμολόγια.
Περισσότερες από 230 οργανώσεις, μεταξύ των οποίων οι Food & Water Watch, Friends of the Earth και Greenpeace, υπέγραψαν μια δημόσια επιστολή με την οποία καλούν τα μέλη του Κογκρέσου να υποστηρίξουν την εθνική αναστολή της έγκρισης και της κατασκευής νέων κέντρων δεδομένων, επικαλούμενες την αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και νερού.
Οι επιπτώσεις αναμένεται να γίνουν πιο αισθητές σε μερικές πολιτείες, όπως η Βιρτζίνια, η Πενσυλβάνια, το Οχάιο και το Νιου Τζέρσεϊ, όπου προβλέπεται η μεγαλύτερη αύξηση της χωρητικότητας των κέντρων δεδομένων.
Η ζήτηση ενέργειας για τα κέντρα δεδομένων αναμένεται να τριπλασιαστεί σχεδόν την επόμενη δεκαετία, από 40 γιγαβάτ σήμερα σε 106 γιγαβάτ το 2035. Μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης ο μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης θα σημειωθεί σε αγροτικές περιοχές.
Σε ποιον βαθμό «βαραίνουν» τα data centers το περιβάλλον
Παρότι αποτελούν κρίσιμο κρίκο της ψηφιακής οικονομίας, τα data centers συνοδεύονται από ένα περιβαλλοντικό αποτύπωμα που δεν μπορεί να αγνοηθεί
Η μεγάλη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, η εξάρτηση από αποδοτικά συστήματα ψύξης, ο θόρυβος που παράγεται από ανεμιστήρες και εφεδρικές γεννήτριες, καθώς και το θερμικό φορτίο που διοχετεύεται στο περιβάλλον, συνθέτουν ένα σύνθετο σύνολο επιπτώσεων.
Παράλληλα, η έντονη ζήτηση σε τοπικές υποδομές μπορεί να δημιουργήσει πρόσθετες πιέσεις, ιδίως σε περιοχές όπου συγκεντρώνονται πολλές εγκαταστάσεις σε μικρή ακτίνα. Γι’ αυτό και οι περιβαλλοντικές αξιολογήσεις και τα κριτήρια χωροθέτησης αντιμετωπίζονται πλέον με αυξημένη αυστηρότητα διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα.
