Αρκετά παρεξηγημένος είναι στην Ελλάδα (αλλά και διεθνώς) ένας από τους ισχυρότερους επιχειρηματικούς κλάδους, που στη χώρα μας κάνει κύκλο εργασιών όσο ο (ιδιαίτερα προβεβλημένος) κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας, συνεισφέρει περίπου 3 δισ. ευρώ, αποτελώντας το 1,6% του ΑΕΠ της χώρας μας. Ο λόγος για τον κλάδο των πλαστικών στην Ελλάδα, που αποτελείται από περίπου 1.000 εταιρείες στην Ελλάδα, μεγάλες, μεσαίες και εκατοντάδες μικρές, ενώ συνεισφέρει στα δημόσια έσοδα περί τα 900 εκατ. ευρώ.
Η ελληνική βιομηχανία πλαστικών συγκαταλέγεται μεταξύ των κλάδων με τις μεγαλύτερες εξαγωγές, αποτελώντας περίπου το 4% αυτών στη χώρα μας, ενώ είναι ο τέταρτος πιο εξαγωγικός τομέας. Σε ό,τι αφορά την απασχόληση, έχει επίσης ισχυρό αποτύπωμα, καθώς αποτελεί το 1,8% της συνολικής απασχόλησης στην Ελλάδα, με 67 χιλιάδες εργαζόμενους.
Όχι στη δαιμονοποίηση – Focus στα συστήματα συλλογής και ανακύκλωσης
Λόγω της τεράστιας ρύπανσης που λαμβάνει χώρα στις θάλασσες αλλά και στις χωματερές, με πρωταγωνιστή τα πλαστικά, ο κλάδος δέχεται ισχυρότατη μομφή στη συνείδηση των πολιτών και της κοινωνίας. Όπως, η άποψη των επαγγελματιών του χώρου είναι πως η… τυφλή και άκριτη δαιμονοποίηση των πλαστικών είναι άδικη και μακριά από τα πραγματικά δεδομένα. Οι ίδιοι προτείνουν ολιστική αλλαγή κουλτούρας στην κοινωνία, συνδυαστικά με την αναβάθμιση όλης της αλυσίδας συλλογής και ανακύκλωσης, μηχανισμός που νοσεί βαθιά.
Οι επιχειρηματίες του κλάδου τονίζουν ότι για ένα υλικό που από το 1950 που μπήκε για τα καλά στις ανθρώπινες κοινωνίες, έχει σώσει εκατομμύρια ζωές μέσω της πιο υγιεινής μεταφοράς και αποθήκευσης τροφίμων και νερού, ενώ κατά τη διάρκεια της πανδημίας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια μάχη της ανθρωπότητας, πρέπει να υπάρξει καλύτερη ενημέρωση και κυρίως καλύτερη διαχείριση.
Η λύση λοιπόν στο πρόβλημα της υπερφόρτωσης του περιβάλλοντος με πλαστικά, δεν είναι η πλήρης και άμεση κατάργηση αυτού του υλικού, καθώς κάτι τέτοιο είναι αδύνατον εφόσον είναι τόσο κομβική η συμμετοχή στην παγκόσμια υγεία αλλά και στις ασφαλείς συσκευασίες, αλλά έγκειται στη διαχείριση των πλαστικών μετά τη χρησιμοποίηση.
Πώς θα διασφαλιστεί το μέλλον της ανακύκλωσης πλαστικών σε Ευρώπη και Ελλάδα
Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος (ΣΒΠΕ) χθες το βράδυ σε συνάντηση με δημοσιογράφους, καταγράφονται ανησυχητικές εξελίξεις για το μέλλον της ανακύκλωσης πλαστικών σε Ευρώπη και Ελλάδα, όπως έδειξε η πρόσφατη μελέτη “HDPE & PP Market in Europe” (Απρίλιος 2025) του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανιών Ανακύκλωσης (Plastics Recyclers Europe – PRE).
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν, η συνολική δυναμικότητα ανακύκλωσης για πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας και πολυπροπυλένιο στα 27 κράτη - μέλη της Ε.Ε. και τρεις επιπλέον χώρες, παραμένει αμετάβλητη τα τελευταία χρόνια στους 3,5 εκατ. τόνους, την ώρα που οι παραγόμενοι τόνοι ετησίως είναι έως και εξαπλάσιοι.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα και για το ευρέως χρησιμοποιούμενο PET, που συναντάται σε πλήθος συσκευασιών τροφίμων, όπου το τελευταίο διάστημα καταγράφεται ακόμη και μείωση της εγκατεστημένης δυναμικότητας για την παραγωγή ανακυκλωμένου υλικού.
Η στασιμότητα αυτή αποδίδεται σε σύνθετους και αλληλένδετους παράγοντες: την περιορισμένη πρόοδο στη συλλογή, το υψηλό ενεργειακό κόστος, τη μειωμένη ζήτηση και την αθρόα εισαγωγή υλικών από τρίτες χώρες, μιας και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί είναι ανεπαρκείς ή δεν υπάρχουν καθόλου έλεγχοι.
Το πρόβλημα είναι πλέον συστημικό
Οι επαγγελματίες του κλάδου σημειώνουν πως χωρίς ενιαίους και αποτελεσματικούς ελέγχους, οι εισαγωγές ανακυκλωμένων και παρθένων πολυμερών πραγματοποιούνται με όρους που διαταράσσουν τον ανταγωνισμό, υπονομεύουν την αξιοπιστία του ευρωπαϊκού ανακυκλωμένου προϊόντος και εν τέλει αποθαρρύνουν τις επενδύσεις από τις επιχειρήσεις.
Πρόκειται για μια άνιση μάχη ανάμεσα σε μια αυστηρά ρυθμιζόμενη ευρωπαϊκή αγορά και σε έναν ανταγωνισμό από τις τρίτες χώρες που λειτουργεί, σε πολλές περιπτώσεις, εκτός πλαισίου περιβαλλοντικών κανόνων και της απαιτούμενης κοινωνικής ευθύνης. Την ίδια ώρα, η ανάγκη για βελτίωση της ανακύκλωσης πλαστικών είναι επιτακτική.
Οι στόχοι του Κανονισμού για τις Συσκευασίες και τα Απόβλητα Συσκευασίας (PPWR) προβλέπουν σημαντική αύξηση της ανακυκλωμένης πρώτης ύλης έως το 2030. Χωρίς ριζική αλλαγή των σημερινών συνθηκών, αυτοί οι στόχοι κινδυνεύουν να παραμείνουν ευχολόγιο.
Η επίτευξή τους, όμως, δεν εξαρτάται μόνο από τη θέσπιση ποσοτικών υποχρεώσεων, αλλά από τη δυνατότητα του ίδιου του συστήματος να λειτουργήσει αποτελεσματικά, από την παραγωγή έως την τελική επαναχρησιμοποίηση.
Η ανακύκλωση των πλαστικών γίνεται πράξη μόνο όταν τα δευτερογενή υλικά αξιοποιούνται ως πρώτες ύλες στη βιομηχανία.
Στην Ελλάδα ο ρυπαίνων ΔΕΝ πληρώνει!
Πέραν της διαλογής στην πηγή, της συλλογής, της μεταφοράς και της ανάκτησής τους σε διαφορετικές κατηγορίες, απαιτούνται επιπλέον στάδια επεξεργασίας, ώστε τα ανακυκλώσιμα πλαστικά να καταστούν κατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση. Για να λειτουργήσει το σύστημα στην πράξη απαιτείται και θεσμικό και χρηματοδοτικό πλαίσιο.
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία διέπεται από την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», με εφαρμογή μέσω της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού (EPR).
Στην Ελλάδα, η εφαρμογή υλοποιείται μέσω των Συλλογικών Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ), υπό την εποπτεία του ΕΟΑΝ. Ωστόσο, η εισφοροδιαφυγή εκτιμάται στο 50%. Πολλοί υπόχρεοι παραγωγοί δεν εγγράφονται στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών (ΕΜΠΑ) και δεν καταβάλλουν τις εισφορές που τους αναλογούν, στερώντας πολύτιμους πόρους από το σύστημα. Ταυτόχρονα, απαιτείται ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και την εξασφάλιση ισότιμων όρων.
Τα μέτρα που προτείνονται
Ο ΣΒΠΕ και οι εταίροι του, Plastics Europe και EuPC προτείνουν μια σειρά μέτρων στην πολιτεία αλλά και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, καθώς το πρόβλημα της (πλαστικής) ρύπανσης, είναι διεθνές.
* Άμεση πάταξη της εισφοροδιαφυγής στα ΣΣΕΔ, με πλήρη εφαρμογή της υποχρεωτικής εγγραφής στο ΕΜΠΑ.
* Ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών για την εποπτεία της αγοράς και την καταπολέμηση της αθέμιτης πρακτικής.
* Καθιέρωση αυστηρών ελέγχων με πιστοποίηση της ποιότητας και της προέλευσης κάθε εισαγόμενου υλικού.
* Αναβάθμιση των υποδομών διαλογής, ώστε μεγαλύτερο ποσοστό των αποβλήτων να καταλήγει πράγματι σε ανακύκλωση.
Κατά τα λοιπά, ο ΣΒΠΕ εκφράζει την προσδοκία η εφαρμογή του νόμου για το Σύστημα Επιστροφής Εγγυοδοσίας (DRS) να αποτελέσει ένα λειτουργικό και εφαρμόσιμο εργαλείο, που θα ενισχύσει ουσιαστικά τη συλλογή πλαστικών συσκευασιών και θα αυξήσει τα ποσοστά ανακύκλωσης. Ο Σύνδεσμος θα στηρίξει ενεργά την Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς στην υλοποίηση αυτής της μεταρρύθμισης, η οποία μπορεί, υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, να αποφέρει μετρήσιμα αποτελέσματα και να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία για την κυκλική οικονομία.
Όχι απόβλητα, αλλά πολύτιμοι πόροι
Σύμφωνα με τους επαγγελματίες της βιομηχανίας πλαστικών, απαιτείται μια νέα, ώριμη κουλτούρα διαχείρισης, όπου τα πλαστικά δεν θα αντιμετωπίζονται ως απόβλητα, αλλά ως πολύτιμοι πόροι, ικανοί να επιστρέψουν στην παραγωγή, να επαναχρησιμοποιηθούν και να υποστηρίξουν την κυκλική οικονομία.
Οι ίδιοι ρωτούν ρητορικά: Μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς πλαστικά; Χωρίς τα υλικά από τα οποία έχουν δημιουργηθεί οι ιατρικές συσκευές, τα αυτοκίνητα, οι συσκευασίες τροφίμων και φαρμάκων, τα φωτοβολταϊκά πάνελ, οι υπολογιστές και τα κινητά, οι σωλήνες νερού;
Μάλλον όχι. Κι αυτό διότι τα πλαστικά έχουν καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ζωής. Σήμερα, κανένα σύστημα υγείας παγκοσμίως δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς πολυμερή υλικά. Καθετήρες, αποστειρωμένες συσκευασίες, σωληνώσεις και συστήματα υποστήριξης ζωής.
Αντίστοιχα, στην καθημερινότητα, τα πλαστικά προστατεύουν τα τρόφιμα από αλλοιώσεις και σπατάλη, μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στις μεταφορές χάρη στο χαμηλό βάρος τους και αποτελούν βασικό συστατικό σχεδόν κάθε ηλεκτρικής και ηλεκτρονικής συσκευής. Επίσης, οι εναλλακτικές τους δεν είναι απαραίτητα φιλικότερες προς το περιβάλλον. Πολλά υποκατάστατα υλικά παρουσιάζουν υψηλότερη ενεργειακή κατανάλωση και έχουν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό ίχνος, όπως έχουν επισημάνει πλείστες, ανεξάρτητες ευρωπαϊκές μελέτες.
Όπως σημειώνουν οι επιχειρηματίες του χώρου, το πρόβλημα δεν έγκειται στο ίδιο το πλαστικό, αλλά στον τρόπο με τον οποίο το διαχειριζόμαστε μετά τη χρήση του.
Χίλιες εταιρείες πλαστικών στην Ελλάδα
Ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος ιδρύθηκε το 1958 και σήμερα μέλη του είναι βιομηχανίες παραγωγής πλαστικών προϊόντων, κατασκευαστές μηχανών όπως και εισαγωγείς Α’ υλών. Στο Σύνδεσμο συμμετέχουν ως τακτικά μέλη βιομηχανίες παραγωγής πλαστικών προϊόντων όπως φιλμ, σωλήνες, κιβώτια, προϊόντα εξέλασης φύλλου και θερμοδιαμόρφωσης, Masterbatch.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στελέχη του ΣΒΠΕ και όπως προαναφέρθηκε, δραστηριοποιούνται 1.000 επιχειρήσεις του ευρύτερου κλάδου, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι οικογενειακές. Τα μέλη του Συνδέσμου αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% της ελληνικής παραγωγής πλαστικών, ενώ ο ετήσιος όγκος παραγωγής είναι περί τους 750.000 τόνους. Μέλη του Συνδέσμου είναι σχεδόν όλες οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις πλαστικών, μεταξύ των οποίων οι εισηγμένες Πλαστικά Θράκης και Πλαστικά Κρήτης, η Lariplast κ.α.
