Ante portas είναι η νέα εκδοχή του προγράμματος «Απόλλων», στο οποίο όπως μαθαίνουμε το επιτελείο του ΥΠΕΝ δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς στόχο έχει να ρίξει άμεσα το κόστος ρεύματος για τους δικαιούχους ΚΟΤ Α.
Αφού προηγηθούν back to back συναντήσεις, το team του ΥΠΕΝ στόχο έχει τέλη Ιανουαρίου να το «βγάλει στον αέρα», με την υπουργική απόφαση που ξεκλειδώνει την υλοποίηση χαρτοφυλακίου 200 MW από φωτοβολταϊκά και αιολικά με μπαταρίες, να αναμένεται άμεσα»
Το project, που έχει τοποθετηθεί ψηλά στις προτεραιότητες της πολιτικής ηγεσίας, εστιάζει στην πρώτη φάση του στους δικαιούχους ΚΟΤ Α, δηλαδή στα νοικοκυριά που χρειάζονται τη μεγαλύτερη «ασπίδα» απέναντι στις διακυμάνσεις της χονδρεμπορικής αγοράς.
Η Υπουργική Απόφαση που ανοίγει τον δρόμο για το επόμενο βήμα βρίσκεται προ των πυλών. Στην πράξη, η απόφαση αυτή θα «ξεκλειδώσει» την υλοποίηση ενός χαρτοφυλακίου 200 MW από φωτοβολταϊκά και αιολικά, με μπαταρίες, δημιουργώντας έναν νέο μηχανισμό που φιλοδοξεί να χρηματοδοτεί εκπτώσεις στους λογαριασμούς με «πράσινο» τρόπο και όχι με επιβάρυνση του συνόλου των καταναλωτών.
Γιατί αλλάζει μοντέλο το «Απόλλων»
Η ανάγκη ανασχεδιασμού προέκυψε μετά την απένταξη της πρώτης φάσης από το Ταμείο Ανάκαμψης, εξέλιξη που στέρησε τη χρηματοδοτική «ένεση» με την οποία θα έτρεχε το αρχικό σενάριο. Το ΥΠΕΝ επιμένει ότι η αλλαγή δεν έγινε επειδή εγκαταλείπεται ο στόχος, αλλά επειδή –με τα τεχνικά και χρονικά δεδομένα– δεν ήταν ρεαλιστικό να ολοκληρωθεί εγκαίρως εντός των δεσμεύσεων του RRF.
Τη γραμμή αυτή επανέλαβε και ο υπουργός ΠΕΝ Σταύρος Παπασταύρου στη Βουλή, σημειώνοντας ότι το πρόγραμμα θα «επιστρέψει» με βελτιωμένο πλαίσιο και εναλλακτική χρηματοδότηση, ώστε να πετύχει τον κεντρικό στόχο: τη στήριξη των ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών.
Από τις ΥΚΩ σε «πράσινη» χρηματοδότηση
Σήμερα, οι εκπτώσεις για τους δικαιούχους του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου χρηματοδοτούνται από όλους τους καταναλωτές μέσω των ΥΚΩ. Η έκπτωση για τους δικαιούχους ΚΟΤ Α φτάνει τα 7,5 λεπτά ανά κιλοβατώρα, ένα σχήμα που προσφέρει προστασία, αλλά βασίζεται σε κοινωνική αναδιανομή μέσω λογαριασμών.
Η νέα εκδοχή του «Απόλλων» επιχειρεί να «μεταφέρει» το βάρος σε μια πιο δομική λύση: να αξιοποιήσει την παραγωγή από ΑΠΕ και τα υπερέσοδα που μπορούν να προκύπτουν από τη λειτουργία τους, ώστε να δημιουργηθεί ένα διαρκές αποθεματικό στήριξης.
Ο ρόλος της ΡΑΑΕΥ και ο μειοδοτικός διαγωνισμός
Κεντρικό εργαλείο του νέου σχεδιασμού είναι ο μειοδοτικός διαγωνισμός που θα διενεργήσει η ΡΑΑΕΥ. Οι υποψήφιοι σταθμοί ΑΠΕ θα ανταγωνιστούν με βάση το ποιος ζητά το χαμηλότερο εγγυημένο έσοδο («ταρίφα»). Η λογική είναι ότι, επειδή υπάρχει μεγάλη «δεξαμενή» έργων που είναι ώριμα για υλοποίηση, θα διαμορφωθούν ανταγωνιστικές προσφορές και χαμηλές ταρίφες.
Αυτό έχει σημασία γιατί οι μονάδες θα συμμετέχουν κανονικά στην αγορά ηλεκτρισμού. Αν τα έσοδά τους από την αγορά ξεπερνούν την ταρίφα, τότε –λόγω του καθεστώτος λειτουργικής ενίσχυσης– το «πλεόνασμα» δεν μένει στις εταιρείες, αλλά επιστρέφεται στον ΕΛΑΠΕ (Ειδικός Λογαριασμός ΑΠΕ).
Το ειδικό αποθεματικό στον ΕΛΑΠΕ
Εδώ βρίσκεται ο «πυρήνας» του μηχανισμού: από τα υπερέσοδα των έργων ΑΠΕ θα δημιουργηθεί στον ΕΛΑΠΕ ένα ειδικό αποθεματικό, το οποίο θα ανανεώνεται διαρκώς και θα χρηματοδοτεί τις εκπτώσεις στους δικαιούχους ΚΟΤ Α. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια προσπάθεια να «κλειδωθεί» κοινωνικό όφελος μέσα από τη λειτουργία πράσινων μονάδων, αντί να βασίζεται αποκλειστικά σε χρεώσεις όπως οι ΥΚΩ.
Ισορροπία τεχνολογιών: όχι κάτω από 60 MW ανά κατηγορία
Ο διαγωνισμός, σύμφωνα με τον σχεδιασμό, θα «πατήσει» στο μοντέλο δημοπρασιών που ισχύει σήμερα, το οποίο προβλέπει ότι κάθε τεχνολογία πρέπει να έχει ελάχιστη συμμετοχή 30% στο χαρτοφυλάκιο.
Αυτό σημαίνει ότι από τα 200 MW, φωτοβολταϊκά και αιολικά δεν μπορούν να πέσουν κάτω από τα 60 MW το καθένα, ώστε να υπάρχει διαφοροποίηση και πιο ισορροπημένη παραγωγή.
Τι δεν θα γίνει πλέον: όχι κάλυψη μέσω net-billing
Σε αντίθεση με το παλιό σενάριο, όπου το ΥΠΕΝ σκεφτόταν κάλυψη κατανάλωσης ευάλωτων μέσω net-billing και υψηλού ταυτοχρονισμού, ο νέος σχεδιασμός δεν στηρίζεται στον συμψηφισμό. Με απλά λόγια, δεν επιχειρεί να «δένει» την παραγωγή των έργων με την κατανάλωση των δικαιούχων ανά ώρα, αλλά να διοχετεύει στην κοινωνική πολιτική τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την αγορά.
Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι αν αυτή η αρχιτεκτονική μπορεί να φέρει τόσο χαμηλές τελικές τιμές όσο στόχευε το προηγούμενο μοντέλο (ενδεικτικά είχαν ακουστεί επίπεδα 3–3,5 λεπτών/kWh). Η απάντηση θα κριθεί από τις τελικές ταρίφες, τη συμπεριφορά της αγοράς και το πόσο «γεμάτο» θα μένει το αποθεματικό στον ΕΛΑΠΕ.
Στα σκαριά και η δεύτερη φάση
Παράλληλα, προωθείται και η δεύτερη φάση του «Απόλλων», που αφορά Περιφέρειες, Δήμους και ΓΟΕΒ-ΤΟΕΒ. Εκεί, όπως έχει αφήσει να εννοηθεί ο υφυπουργός ΠΕΝ Νίκος Τσάφος, η κυβέρνηση αναζητά χρηματοδοτικά εργαλεία και ένα πιο λειτουργικό οικονομικό μοντέλο, ώστε να «κουμπώσουν» σωστά τα έργα με τις πραγματικές καταναλώσεις.
Το στοίχημα, πάντως, της πρώτης φάσης είναι ξεκάθαρο: να ξεκινήσει γρήγορα, να φέρει ανταγωνιστικές τιμές και να δημιουργήσει έναν μηχανισμό στήριξης που θα αντέχει στον χρόνο. Αν όλα κυλήσουν με βάση τον σχεδιασμό, τα τέλη Ιανουαρίου θα αποτελέσουν την πρώτη ουσιαστική δοκιμή για το αν το «Απόλλων» μπορεί να μετατρέψει την πράσινη παραγωγή σε σταθερό κοινωνικό «δίχτυ ασφαλείας».
