Τρεις σημαντικές κινήσεις καταγράφηκαν τις τελευταίες μέρες, σε σχέση με τη διαδικασία απεξάρτησης των κρατών των Βαλκανίων κι εν γένει της ΝΑ Ευρώπης από τη Ρωσία, πλην βέβαια της Σερβίας. Με τη “δαμόκλειο σπάθη” του προέδρου Τραμπ να επικρεμάται, σε σχέση με την ανάγκη, τα κράτη της περιοχής να στραφούν σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας και δη αμερικανικές για να καλύψουν τις ανάγκες τους, ώστε να συνεχίσει η αμυντική στήριξή τους από τις ΗΠΑ, τόσο σε οπλικά συστήματα, όσο και πολιτικά, ο ενεργειακός χάρτης ξαναγράφεται.
Έτσι, σύμβαση προμήθειας αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου υπέγραψε χθες η εταιρεία που συνέστησαν η Aktor και η ΔΕΠΑ με την αμερικανική Venture Global. Η σύμβαση είναι διάρκειας 20 ετών, με έναρξη ισχύος την 1η Ιανουαρίου 2030 και προβλέπει ποσότητες έως 4 δισ. κυβικά μέτρα, αξίας 25 δισ. ευρώ με σημερινές τιμές. Το αέριο θα κατευθυνθεί κυρίως προς την Ουκρανία, αλλά και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Η συμφωνία πραγματοποιήθηκε χθες στο περιθώριο της 6ης συνόδου για τη Διατλαντική Ενεργειακή Συνεργασία, παρουσία της πρέσβειρας των ΗΠΑ Κίμπερλι Γκίλφοϊλ. Πρόκειται για το μεγαλύτερο μακροπρόθεσμο συμβόλαιο στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης και αποτελεί οδηγό για την απεξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Υπενθυμίζεται ότι το 2024 η κατανάλωση φυσικού αερίου στις χώρες του Κάθετου Διαδρόμου ανήλθε σε 51 bcm, ενώ η πρόβλεψη για το 2030 φτάνει τα 68 bcm. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει ένα κενό 17 bcm, ενώ επιπλέον θα λείψουν από το σύστημα τα περίπου 15–16 bcm που προέρχονται από τη Ρωσία. Όλα αυτά δημιουργούν τις προϋποθέσεις τόσο για την εισαγωγή LNG από την Αμερική όσο και για τη δημιουργία νέων υποδομών στην Ελλάδα.
Επίσης, Οι Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου ΔΕΣΦΑ (Ελλάδα), Bulgartransgaz EAD (Βουλγαρία), Transgaz SA (Ρουμανία), Vestmoldtransgaz SRL (Δημοκρατία της Μολδαβίας) και Gas TSO of Ukraine (Ουκρανία), μαζί με τον ICGB AD, τον ανεξάρτητο διαχειριστή του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας–Βουλγαρίας, υπέγραψαν, με βάση ανακοίνωση, κοινή επιστολή προς τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας, ζητώντας έγκριση για την έναρξη δύο νέων διασυνοριακών προϊόντων δυναμικότητας – το Route 2 και το Route 3.
Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης και της διασυνδεσιμότητας κατά μήκος του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου.
Η κοινή επιστολή υπεγράφη κατά τη διάρκεια της Υπουργικής Συνάντησης της Συνεργασίας για τη Διατλαντική Ενεργειακή Συνεργασία (P-TEC), η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 6–7 Νοεμβρίου, παρουσία του Υπουργού Ενέργειας των ΗΠΑ, Chris Wright, του Υπουργού Εσωτερικών των ΗΠΑ, Doug Burgum, ανώτερων αξιωματούχων της κυβέρνησης των ΗΠΑ, καθώς και των Υπουργών Ενέργειας της Ελλάδας, Σταύρου Παπασταύρου, της Βουλγαρίας, Zhecho Stankov, της Δημοκρατίας της Μολδαβίας, Dorin Junghietu, της Ουκρανίας, Svitlana Grynchuk, καθώς και του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης της Ρουμανίας, Cătălin Predoiu.
Οι Διαχειριστές (TSOs) ζητούν από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές την έγκριση για τη διαθεσιμότητα των προϊόντων Route 2 και Route 3 έως τον Απρίλιο του 2026, καθώς και τη δυνατότητα ταυτόχρονης προσφοράς των ειδικών προϊόντων δυναμικότητας Route 1, Route 2 και Route 3 σε ανταγωνιστικές δημοπρασίες. Όλοι οι συμμετέχοντες Διαχειριστές έχουν συμφωνήσει να εφαρμόσουν σημαντικές εκπτώσεις – από 25% έως 50% – στα σημεία διασύνδεσής τους, ώστε να ενθαρρύνουν τη χρήση της νέας δυναμικότητας από την αγορά και να διευκολύνουν διαφοροποιημένες ροές φυσικού αερίου. Οι συντονισμένες μειώσεις τιμολογίων και η διαθεσιμότητα πολλαπλών επιλογών διαδρομών θα συμβάλουν στον μετριασμό πιθανών διαταραχών, θα υποστηρίξουν την απρόσκοπτη παράδοση προς την Ουκρανία και θα διασφαλίσουν τη βέλτιστη αξιοποίηση της υφιστάμενης υποδομής σε ολόκληρη την περιοχή.
Επίσης, η Βουλγαρία πέρασε νόμο που επιτρέπει στην κυβέρνηση να πάρει τον έλεγχο του διυλιστηρίου της Lukoil στο Μπουργκάς, στα ανατολικά της χώρας, ψήφισε το βουλγαρικό κοινοβούλιο. Με βάση τα όσα αναφέρουν τα ΜΜΕ ο φόβος μήπως οι αμερικανικές κυρώσεις σε βάρος του ρωσικού ομίλου οδηγήσουν στην πλήρη και οριστική διακοπή της λειτουργίας του έφερε την κίνηση αυτή.
Σημειώνεται ότι η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών τον Οκτώβριο να επιβάλουν κυρώσεις κατά του ρωσικού πετρελαϊκού κολοσσού ανησυχεί πράγματι τη βουλγαρική κυβέρνηση καθώς αυτές θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο τέλος των δραστηριοτήτων του διυλιστηρίου που βρίσκεται κοντά στη Μαύρη Θάλασσα, που είναι το μεγαλύτερο των Βαλκανίων και επίσης η μεγαλύτερη εταιρία της χώρας με έναν κύκλο εργασιών 4,68 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2024. Οι αμερικανικές κυρώσεις, που θα τεθούν σε ισχύ την 21η Νοεμβρίου «θα οδηγήσουν στην πραγματικότητα στη διακοπή των δραστηριοτήτων του διυλιστηρίου λόγω της άρνησης όλων των πλευρών να πραγματοποιούν πληρωμές σε εταιρίες που ανήκουν στη Lukoil», αιτιολόγησαν οι βουλευτές της πλειοψηφίας που συνέταξαν το νομοσχέδιο, το οποίο υιοθετήθηκε με ταχεία διαδικασία.
