Το 2024 έκλεισε με διπλά μηνύματα για την ηλιακή ενέργεια. Από τη μία, παρατηρήθηκε εκρηκτική ανάπτυξη στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκής ισχύος, με την Κίνα να ηγείται καταγράφοντας εκτιμώμενα 357,3 GW, ακολουθούμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση (62,6 GW), τις Ηνωμένες Πολιτείες (47,1 GW) και την Ινδία (31,9 GW), ενώ πάνω από 30 χώρες εγκατέστησαν περισσότερα από 1 GW η καθεμία. Από την άλλη πλευρά, ο κλάδος αντιμετώπισε έντονη παραγωγή, απότομες μειώσεις τιμών και αυξανόμενη πίεση στους κατασκευαστές.
Αυτό το παράδοξο μοτίβο ανάπτυξης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της ταχύτατης πολυπλοκότητας των παγκόσμιων αγορών φωτοβολταϊκών, σύμφωνα και με τον διεθνή οργανισμό ενέργειας(ΙΕΑ). Η ταχεία ανάπτυξη ξεπέρασε την πρόοδο του ρυθμιστικού πλαισίου και των υποδομών σε πολλές περιοχές, επιβαρύνοντας τα δίκτυα, τις διασυνδέσεις και τα τοπικά οικοσυστήματα παραγωγής. Για τον λόγο αυτό, οι εμπλεκόμενοι φορείς καλούνται να επανεκτιμήσουν την ανθεκτικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων, τα χρηματοδοτικά μοντέλα και τα μακροπρόθεσμα πολιτικά πλαίσια, σύμφωνα με την έρευνα του Διεθνούς οργανισμού ενέργειας.
Η Κίνα ενίσχυσε την ηγετική της θέση στην ηλιακή ενέργεια και γίνεται η πρώτη χώρα που πλησιάζει το 1 TW σωρευτικής ισχύος. Η χώρα αντιπροσώπευε πάνω από το ήμισυ των παγκόσμιων φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων το 2024, χάρη στην κρατική στήριξη, τη βιομηχανική δυναμικότητα και τις χαμηλές τιμές των μονάδων. Παράλληλα, η Βραζιλία, η Ινδία και το Πακιστάν σημείωσαν σημαντική πρόοδο. Η ισχύς του Πακιστάν έφτασε τα 17 GW — 13 φορές πάνω από το επίπεδο του 2023 — αν και παραμένουν ερωτήματα για τη σταθερότητα του δικτύου και τις εισαγωγές που δεν έχουν ακόμα τεθεί σε λειτουργία.
Νέες συμμαχίες και περιφερειακά πλαίσια συνεργασίας αρχίζουν να διαμορφώνονται, όπως πρωτοβουλίες κοινών δικτύων, ερευνητικά κέντρα και εναρμονισμένες ρυθμιστικές προσπάθειες. Παρότι σε αρχικό στάδιο, αυτές οι εξελίξεις μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη συνοχή και δυνατότητα κλιμάκωσης για τους νέους ηλιακούς "παίκτες" παγκοσμίως.
Το 2024, τα έργα μεγάλης κλίμακας κυριάρχησαν στις νέες εγκαταστάσεις, ειδικά σε Κίνα, Ινδία και ΗΠΑ, αποτελώντας πάνω από τα δύο τρίτα των προσθηκών. Αν και τα διανεμημένα φωτοβολταϊκά (όπως τα συστήματα σε στέγες) παραμένουν κρίσιμα σε χώρες όπως η Βραζιλία και η Γερμανία, τα έργα μεγάλης κλίμακας αυξήθηκαν λόγω οικονομιών κλίμακας και της ανάγκης αξιοποίησης πλεονάζοντος εξοπλισμού.
Υβριδικά μοντέλα που συνδυάζουν φωτοβολταϊκά σε στέγες με αποθήκευση ενέργειας και έξυπνα συστήματα διαχείρισης κερδίζουν έδαφος, καθώς προσφέρουν ανθεκτικότητα έναντι συμφόρησης του δικτύου, διακοπών και αρνητικών τιμών, ενώ δημιουργούν νέες δυνατότητες για τοπικό εμπόριο ενέργειας. Πολιτικές που στηρίζουν την αυτοκατανάλωση, το net metering και τις ενεργειακές κοινότητες θα είναι κρίσιμες για την πλήρη αξιοποίηση αυτής της κατηγορίας.
Κίνδυνοι
Ο παγκόσμιος τομέας φωτοβολταϊκών αντιμετωπίζει ένα παράδοξο: εκρηκτική ζήτηση με μη βιώσιμες πρακτικές παραγωγής. Η υπερπροσφορά στην Κίνα οδήγησε τις τιμές μονάδων σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα· αυτό ωφέλησε τους εγκαταστάτες και τους ιδιοκτήτες συστημάτων, αλλά προκάλεσε οικονομική πίεση σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα. Τα αποθέματα μονάδων σε Κίνα και Ευρώπη ξεπέρασαν τα 150 GW στα τέλη του 2023, με την τάση να συνεχίζεται το 2024.
Αυτή η ανισορροπία έχει οδηγήσει σε αιτήματα για στρατηγικές παρεμβάσεις. Η έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας αναφέρει ότι η υπερδυναμικότητα ενδέχεται να προκαλέσει καινοτομίες σε χρηματοδοτικά μοντέλα και εναλλακτικές χρήσεις. Οι ειδικοί προτείνουν μηχανισμούς περιορισμού της παραγωγής, καλύτερο συντονισμό προβλέψεων ζήτησης και προσφοράς, και διαφοροποίηση της παραγωγής από συγκεκριμένες περιοχές.
Οι επιπτώσεις στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα έντονες. Καθώς οι μεγάλοι κατασκευαστές κυριαρχούν μέσω πολέμων τιμών, πολλές μικρότερες εταιρείες αναγκάζονται να συγχωνευθούν ή να εγκαταλείψουν την αγορά. Η διατήρηση της ποικιλομορφίας στην εφοδιαστική αλυσίδα ίσως απαιτήσει στοχευμένη στήριξη σε κέντρα καινοτομίας και ευέλικτα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Η πολιτική στήριξη παραμένει αναγκαία. Η ψηφιοποίηση και η αποκέντρωση αναδιαμορφώνουν τη διακυβέρνηση της ενέργειας. Έξυπνοι μετρητές, δυναμικά τιμολόγια και πλατφόρμες άμεσης εμπορίας επιτρέπουν νέες μορφές συμμετοχής των καταναλωτών. Ωστόσο, αυτές οι καινοτομίες απαιτούν επικαιροποιημένα νομικά πλαίσια και διατομεακό συντονισμό. Η ποικιλία πολιτικών πλαισίων παραμένει πρόκληση. Κάποιες χώρες προσφέρουν σταθερά πολυετή κίνητρα, ενώ άλλες υφίστανται συχνές ρυθμιστικές αλλαγές. Η έκθεση καλεί για μεγαλύτερη σταθερότητα και διαφάνεια στις πολιτικές για την ηλιακή ενέργεια ώστε να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών και η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα.
Καθώς αυξάνεται η διείσδυση των ΦΒ, η συμφόρηση των δικτύων και οι περικοπές παραγωγής γίνονται ολοένα και πιο ανησυχητικές. Περιοχές με υψηλή διείσδυση όπως η Αυστραλία, η Ισπανία και τμήματα των ΗΠΑ, αντιμετώπισαν συχνά υπερπροσφορά, με αποτέλεσμα εξαναγκαστικές διακοπές παραγωγής και αρνητικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.
Το 2024, τα φωτοβολταϊκά αντιστοιχούσαν στο 75% της νέας ανανεώσιμης ισχύος και στο 60% της νέας καθαρής ηλεκτροπαραγωγής. Με τις τιμές να παραμένουν χαμηλές και τα πολιτικά πλαίσια να ωριμάζουν, τα φωτοβολταϊκά παγιώνουν τη θέση τους στην ενεργειακή μετάβαση.
Η έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας τονίζει το παράδοξο του κλάδου: ιστορική επέκταση αλλά με διαρθρωτικές ανισορροπίες. Η βιώσιμη ανάπτυξη απαιτεί συνεπείς και ευφυείς πολιτικές, ανθεκτικές εφοδιαστικές αλυσίδες, ευέλικτα δίκτυα και βαθύτερη ενσωμάτωση με άλλους ενεργειακούς τομείς, όπως τονίζεται. Με τον ευθυγραμμισμό χρηματοοικονομικών, ρυθμιστικών και τεχνικών συστημάτων, ο κλάδος μπορεί να μειώσει τους κινδύνους και να ενισχύσει την εμπιστοσύνη. Ο δρόμος μπροστά δεν είναι απλώς να τοποθετηθούν περισσότερα πάνελ, αλλά να το γίνει με τρόπο που να ενδυναμώνει τα ενεργειακά και περιβαλλοντικά συστήματα στα οποία εντάσσονται.
