Την περαιτέρω ενίσχυση των διμερών σχέσεων Ελλάδος - Ισραήλ, αλλά και της περιφερειακής συνεργασίας, όπου η ενέργεια έχει κεντρικό ρόλο συνομολόγησαν οι Πρωθυπουργοί Ελλάδος και Ισραήλ.
Πιο συγκεκριμένα, με αφορμή τηλεφωνική επικοινωνία που έγινε με πρωτοβουλία του Μπενιαμίν Νετανιάχου, για τα συγχαρητήρια για την εκλογική νίκη, επισημάνθηκε η ανάγκη να πραγματοποιηθεί μία τριμερής συνάντηση Ισραήλ – Ελλάδας – Κύπρου με αιχμή και το ενεργειακό ζήτημα. Πιο αναλυτικά, ο Πρωθυπουργός του Ισραλήλ τηλεφώνησε στον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη για να τον συγχαρεί για την εκλογική του νίκη. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας τους, οι δύο πρωθυπουργοί επιβεβαίωσαν την επιθυμία του να ενισχυθούν οι διμερείς σχέσεις, ενώ συμφώνησαν να συναντηθούν σύντομα.
Σε αναρτήσεις στον επίσημο λογαριασμό του Ισραηλινού πρωθυπουργού στο Twitter επισημαίνεται πως ο Μπενιαμίν Νετανιάχου συνεχάρη τον Κυριάκο Μητσοτάκη για τη «σαρωτική εκλογική του νίκη».
Επιπλέον, υπογραμμίζεται πως οι δύο ηγέτες δήλωσαν ότι θα πρέπει να πραγματοποιηθεί το συντομότερο δυνατόν τριμερής συνάντηση Ισραήλ – Ελλάδας – Κύπρου και τόνισαν ότι αυτή θα ασχοληθεί και με τα ενεργειακά, μεταξύ άλλων θεμάτων. Επίσης, αναφέρεται πως οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να συνεχίσουν τη σύσφιξη της διμερούς συνεργασίας σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης.
Τριμερής συνεργασία
Ουσιαστικά μετά τις εκλογικές αναμετρήσεις και στις τρεις χώρες και τις νέες κυβερνήσεις μπαίνει και πάλι σε πιο εντατική διαδικασία η τριμερής συνεργασία.
Αναπόφευκτα ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το τι θα συζητηθεί τα σενάρια κατασκευής αγωγών φυσικού αερίου, που σε ό,τι αφορά, τουλάχιστον, τον EastMed, έχουν πάει πίσω. Επίσης στην ατζέντα είναι και η ανάπτυξη της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας.
Στο μεταξύ ήδη έχει τεθεί από τον Πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου, πλάνο για έναν αγωγό ο οποίος θα μεταφέρει ποσότητα φυσικού αερίου από την ισραηλινή ΑΟΖ στην Κύπρο για υγροποίηση (LNG) και εξαγωγή στις ευρωπαϊκές αγορές. Μάλιστα το θέμα το συζήτησε, πρίν λίγες εβδομάδες, με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη, με στόχο, όπως αναφέρεται η Ανατολική Μεσόγειος να καταστεί ενεργειακός κόμβος για τις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας.
Συνδυαστικά στο πλάνο αυτό λειτουργούν και οι συζητήσεις στη Λευκωσία για άρση της ακινησίας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στο κομμάτι εμπορικής εκμετάλλευσης κοιτασμάτων, όπως αυτό του «Αφροδίτη».
Σύμφωνα, δε, με πληροφορίες, στο παρελθόν έχει καταγραφεί πρόθεση της Energean να παρουσιάσει σχέδιο για την κατασκευή αγωγού Ισραήλ – Κύπρου, ο οποίος θα μεταφέρει ποσότητες φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της ελληνικής εταιρείας στην ισραηλινή ΑΟΖ. Μάλιστα το Καρίς και το Βόρειο Καρίς αποτιμώνται σε κοιτάσματα φυσικού αερίου 100 δις. κυβικών μέτρων, ενώ οι άλλες πέντε παραχωρήσεις σε 110 δις. κυβικά μέτρα.
Η διασύνδεση
Επίσης στην ατζέντα είναι και η ανάπτυξη της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας μέσα από τον EuroΑsia Interconnector, ο οποίος αποτελεί έργο Κοινού Ενδιαφέροντος της Ε.Ε. (PCI) και θα επιτρέπει την αμφίδρομη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας. Μάλιστα, τον Ιανουάριο του 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε χρηματοδότηση ύψους 657 εκατ. ευρώ για το σκέλος της διασύνδεσης της Ελλάδας με την Κύπρο.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου αγγίζει τα 2,5 δισ. ευρώ.Να σημειωθεί ότι την Πέμπτη 22 Ιουνίου το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ενέκρινε τους περιβαλλοντικούς όρους του έργου για το ελληνικό τμήμα.
Το έργο Euroasia Interconnector συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο με τα έργα κοινού ενδιαφέροντος (PCI) της Ε.Ε., αν και βέβαια υπάρχουν προβληματισμοί για την οικονομική του βιωσιμότητα.
Όπως αναφέρεται, ωστόσο, το υποθαλάσσιο καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα επιτρέψει στις χώρες να αξιοποιήσουν τις μεγάλες ευκαιρίες που παρουσιάζονται στον τομέα της πράσινης ανάπτυξης, συμβάλλοντας, παράλληλα, στην προστασία του περιβάλλοντος.
Πάντως, σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα, η φάση κατασκευής αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2027 και να τεθεί σε λειτουργία το πρώτο εξάμηνο του 2028.
Οι ημερομηνίες υλοποίησης που παρέχει η εταιρεία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για το στάδιο Α της ηλεκτρικής διασύνδεσης, προβλέπουν πως η διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου και Κύπρου-Ισραήλ θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι τον Δεκέμβριο του 2025.
Ελληνικό τμήμα
Το έργο στο ελληνικό τμήμα αφορά στην ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου-Κρήτης, μέσω υποβρύχιων καλωδίων μεταφοράς συνεχούς ρεύματος, εντός της υφαλοκρηπίδας της Ελλάδας και σημείο προσαιγιάλωσης στην περιοχή της Κορακιάς, Π.Ε. Ηρακλείου, Κρήτης.
Επίσης, μελετάται η εγκατάσταση από το σημείο προσαιγιάλωσης, υπόγειων καλωδίων συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης μέχρι τη διασύνδεσή τους με το Σταθμό Μετατροπής Δαμάστας, ο οποίος αποτελεί έργο της «ΑΡΙΑΔΝΗ INTERCONNECTION Α.Ε.Ε.Σ.»., καθώς και τα έργα διασύνδεσης με το Σταθμό Μετατροπής και το σύστημα μεταφοράς της Κρήτης.
Ειδικότερα το έργο περιλαμβάνει:
Τμήμα υποβρυχίου καλωδίου (ελληνικό τμήμα), υψηλής τάσης (500kV) συνεχούς ρεύματος, μήκους 528 χλμ περίπου. Το εν λόγω καλώδιο ξεκινά από τη θέση Κοφίνος της Κύπρου και καταλήγει στη θέση Κορακιά (ανατολική παραλία), της Π.Ε. Ηρακλείου, Κρήτης, με το συνολικό μήκος να ανέρχεται στα 898 χλμ.
Υπόγειο καλώδιο, μήκους 10,2 χλμ περίπου, από το σημείο προσαιγιάλωσης έως τον αδειοδοτημένο και υπό ανάπτυξη Σταθμό Μετατροπής Δαμάστας, της ΑΡΙΑΔΝΗ INTERCONNECTION. Η όδευση του καλωδίου κινείται κατά μήκος του υφιστάμενου οδικού δικτύου και σε βάθος 1,6 μέτρο κατά μέσο όρο. Η ένωση των υπογείων και υποβρυχίων καλωδίων της διασύνδεσης EuroAsia Interconnector, θα γίνει με τη χρήση ειδικών συνδέσμων καλωδίων στο χώρο προσαιγιάλωσης, που θα τοποθετηθούν στο ψηλότερο σημείο της παλίρροιας μέσα στο φρεάτιο σύνδεσης.
Το Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) μεταξύ των τριών μερών υπεγράφη τον Μάρτιο του 2021. Το έργο αφορά στην κατασκευή υποθαλάσσιου καλωδίου με μεταφορική ικανότητα 2.000 MW (1 GW σε πρώτη φάση) και συνολικό μήκος περίπου 1.200 χιλιομέτρων. Παράλληλα προβλέπει και την κατασκευή τριών υποσταθμών μετατροπής. Ο καθένας από αυτούς θα υλοποιηθεί στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ.
Σύμφωνα με τα σχέδια, θα είναι το μακρύτερο καλώδιο και το πιο βαθύ , καθώς θα φτάσει ακόμα και σε σημεία με βάθος 3.000 μέτρων.
Τριμερής συνεργασία - Ιστορία
Με βάση, πάντως, την επίσημη θέση του ΥΠΕΝ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου υφίστανται τριμερείς συνεργασίες στον τομέα του περιβάλλοντος μεταξύ α) Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ και β) Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου, το 2016 και το 2017 αντίστοιχα, με κοινή συνιστώσα τη βούληση για προστασία της Μεσογείου Θάλασσας και έδρασή τους στις αρχές και τα εργαλεία της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την Προστασία του Περιβάλλοντος της Μεσογείου Θάλασσας – Σύστημα UNEP/MAP, με σκοπό την αποτελεσματικότερη υλοποίησή τους σε υπο-περιφερειακό μεσογειακό επίπεδο.
Τριμερής συνεργασία Ελλάδας με Κύπρο και Ισραήλ
Η εν γένει τριμερής συνεργασία ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2016 και από τότε σε ετήσια βάση συνέρχεται Σύνοδος Κορυφής μεταξύ των αρχηγών των κυβερνήσεων των τριών χωρών η οποία φιλοξενείται εκ περιτροπής από κάθε χώρα και στην οποία συνήθως υπάρχει μεταξύ άλλων και «back-to-back» συνάντηση μεταξύ των αντίστοιχων Υπουργών Περιβάλλοντος.
Οι επιμέρους θεματικοί άξονες συνεργασίας είναι τρείς:
Η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Μεσογείου που καλύπτει επίσης ζητήματα που σχετίζονται με τη δορυφορική παρακολούθηση του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη κοινής ομάδας δεικτών για την προσαρμογή.
Η διαχείριση των υδάτων καθώς επίσης η διαχείριση των λυμάτων με ιδιαίτερη έμφαση στα απόβλητα ελαιουργείων και με προοπτική επέκτασης ούτως ώστε να καλύπτονται και ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση της ιλύος.
Επιπλέον, τον Ιούνιο του 2017 αποφασίστηκε ένας ακόμα θεματικός άξονας συνεργασίας, η διαχείριση στερεών και αστικών στερεών αποβλήτων με ιδιαίτερη έμφαση στη χρησιμοποίηση καυσίμου προερχόμενου από απορρίμματα (Refuse Derived Fuel – RDF) και απορριμματογενή ανακτώμενα στερεά καύσιμα (Solid Recovered Fuel – SRF) τσιμεντοβιομηχανίας.
Επιπλέον, οι τρείς χώρες συμφώνησαν στην ανταλλαγή καλών πρακτικών και στο ανταλλαγή εμπειριών για την ανάπτυξη ικανοτήτων (capacity building) σχετικά με τις διαδικασίες διαμόρφωσης και εφαρμογής των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs), σε εθνικό επίπεδο.
Στο πλαίσιο των παραπάνω και ειδικότερα του θεματικού άξονα συνεργασίας για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Μεσογείου, υπογράφηκε τον Μάιο του 2018 από τις τρεις χώρες «Υπο-περιφερειακό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης Αντιμετώπισης Θαλάσσιας Ρύπανσης», συνοδευόμενο από συμφωνία εφαρμογής. Το εν λόγω Σχέδιο προβλέπει αναλυτικές διαδικασίες όσον αφορά στη συνεργασία των αρμόδιων αρχών των τριών χωρών, στοχεύοντας στο βέλτιστο συντονισμό των απαιτούμενων ενεργειών για την αποτροπή, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση σοβαρών περιστατικών θαλάσσιας ρύπανσης από πλοία και από υπεράκτιες εγκαταστάσεις έρευνας και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η Συμφωνία του Υπο-περιφερειακού Σχεδίου Δράσης είναι σε διαδικασία κύρωσης από ελληνικής πλευράς, με επισπεύδοντα τα Υπουργεία Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής και Εξωτερικών.
