του Αλέξανδρου Μπαρότσι
Η άφιξη την επόμενη Δευτέρα στην Αθήνα του Αμερικανού ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν συμπίπτει με μια αξιοσημείωτη κινητικότητα στα ελληνικά ενεργειακά, γεωπολιτικού ενδιαφέροντος, δρώμενα.
Η Exxon Mobil ολοκληρώνει τις έρευνες στη Κρήτη και υψηλόβαθμα στελέχη της αναμένεται μέχρι τα τέλη του μήνα να παρουσιάσουν στον Κυρ. Μητσοτάκη τα μέχρι τώρα ευρήματα. Οι μέχρι τώρα ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές, όπως πρόκειται να τονίσει σήμερα στην ομιλία του στο Κάιρο, κατά το πολύ σημαντικό ετήσιο πετρελαϊκό περιφερειακό συνέδριο ESYPS, ο επικεφαλής της ΕΔΕΥΕΠ, Αριστοφάνης Στεφάτος.
Την ίδια στιγμή ενισχύεται η πολιτική στήριξη από το Κάιρο στο ηλεκτρικό καλώδιο Ελλάδας - Αιγύπτου, ενώ η νέα ισραηλινή κυβέρνηση βάζει ξανά στο τραπέζι τον αγωγό φυσικού αερίου East Med. Όσο για το FSRU της Αλεξανδρούπολης, ένα από τα μεγαλύτερα της ΕΕ όταν θα ολοκληρωθεί, μετρά αντίστροφα για την έναρξη λειτουργίας του στα τέλη του 2023, ενώ η Ελλάδα διακίνησε πέρυσι 1 και πλέον εκατομμύρια τόνους καυσίμου περισσότερους από το 2021, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους εξήχθησαν προς Βαλκάνια και Αν. Ευρώπη, αντικαθιστώντας ίσης ποσότητας ρωσικό αέριο.
Και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή. Δίχως να είναι γνωστή η ατζέντα της επίσκεψης Μπλίνκεν, η ελληνική πλευρά προσδοκά ότι, λόγω Ρωσίας, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ θα αναφερθεί αναλυτικά στα ενεργειακά σχέδια της Αν. Μεσογείου, τρία εκ των οποίων ελληνικού ενδιαφέροντος. Στις ηλεκτρικές δηλαδή διασυνδέσεις Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ με φορέα υλοποίησης τον EuroAsia Interconnector, και Ελλάδα - Αίγυπτος (GREGY) από την Elica Group του ομίλου Κοπελούζου, καθώς και στον αγωγό East Med με σκοπό την εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου μέσω Ελλάδας και Κύπρου, για τον οποίο η νέα κυβέρνηση Νετανιάχου, κατά την πρόσφατη επίσκεψη Δένδια στο Τελ Αβίβ, εξέφρασε το ενδιαφέρον να προχωρήσει.
Η αλήθεια είναι ότι η επίσκεψη Μπλίνκεν γίνεται σε μια συγκυρία όπου πράγματι οι ροές έχουν αλλάξει κατεύθυνση. Οι παλαιοί ενεργειακοί ρωσικοί διάδρομοι από Ανατολάς προς Δυσμάς, είτε έχουν πάψει να διοχετεύουν αέριο προς την Ευρώπη, είτε αυτό αφορά πολύ μικρές ποσότητες. Οι 2+1 νέες ελληνικού στίγματος «λεωφόροι», είτε φυσικού αερίου, είτε πράσινης ενέργειας που φιλοδοξούν να υλοποιηθούν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας, έχουν πλέον κατεύθυνση από το Νότο προς το Βορρά. Στη λογική της πράσινης μετάβασης, η οποία έχει κεντρική θέση στο νέο αμερικανικό δόγμα, τα προωθούμενα έργα ελληνικού ενδιαφέροντος σχεδιάζουν να μετατρέψουν την Ελλάδα σε γέφυρα που θα συνδέει την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Είναι εφικτό;
Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ
Τον περασμένο Οκτώβριο έγινε στη Λευκωσία η τελετή έναρξης της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας (Κρήτης) – Κύπρου – Ισραήλ. Αρχής γενομένης από το τμήμα Ελλάδα – Κύπρος, το οποίο είναι και το πλέον ώριμο, τα συστήματα των δύο χωρών αναμένεται να συνδεθούν μέσα από υποβρύχια καλώδια, μήκους 898 χιλιομέτρων, τα οποία θα ενώσουν το χωριό Κοφίνου στην Κύπρο με τη Δαμάστα στην Κρήτη. Εκεί θα καταλήγει η «μεγάλη διασύνδεση» της Κρήτης, με την οποία μέσω Αττικής το νησί θα μπορεί να παίρνει και να μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια.
Το έργο, προϋπολογισμού 2,5 δισ. ευρώ και συνολικού μήκους 1.200 χλμ., θα μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια ισχύος 2 GW και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε δύο διαδοχικές φάσεις. Πρώτα το σκέλος Κρήτη – Κύπρος και μετά το τμήμα Κύπρος – Ισραήλ με ορίζοντα υλοποίησης ως το 2029. Το Κρήτη - Κύπρος προβλέπει μεταφορά ρεύματος και προς τις δύο κατευθύνσεις, με ισχύ 1 GW σε πρώτη φάση. O EuroAsia Interconnector έχει διασφαλίσει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ύψους 657 εκατ. ευρώ.
Ελλάδα - Αίγυπτος
Οι επαφές που είχε το Σάββατο η ηγεσία του ομίλου Κοπελούζου στο Κάιρο με την κυβέρνηση του Αλ Σίσι σχετικά με την πρόοδο του καλωδίου Ελλάδα - Αίγυπτος, μια ημέρα μετά τις συνομιλίες του Κυρ. Μητσοτάκη με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο και μια εβδομάδα μετά την παρουσίαση του έργου στην Ουάσιγκτον, δείχνουν την έντονη κινητικότητα γύρω από το σχέδιο.
Τα πάντα φυσικά εξαρτώνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το κατά πόσο θα το εντάξει στα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος στα οποία έχει υποβάλει σχετική αίτηση ο ελληνικός όμιλος.
Η κινητικότητα πάντως που επικρατεί γύρω από το έργο, προϋπολογισμού 4 δισ. ευρώ, μαρτυρά αισιοδοξία. Περιλαμβάνει υποθαλάσσιο καλώδιο μήκους περίπου 950 χιλ. με δυνατότητα αμφίδρομης μεταφοράς και στοχεύει να μεταφέρει από Αίγυπτο προς Ελλάδα και προς Ευρώπη, 3 GW πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία θα παράγονται από 9,5 GW ΑΠΕ που θα κατασκευάσει και λειτουργήσει ο όμιλος Κοπελούζου στην Αίγυπτο.
Η πράσινη αυτή ενέργεια έχει την δυνατότητα να αντικαταστήσει 4,5 bcm φυσικού αερίου ετησίως και να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 10 εκατ. τόνους ετησίως.
East Med
Ένα σχεδόν χρόνο πριν, η αμερικανική πλευρά απέσυρε δημοσίως το ενδιαφέρον της για τον αγωγό που σχεδιάστηκε για να μεταφέρει το ισραηλινό και κυπριακό αέριο, μέσω Ελλάδας, στις ευρωπαϊκές αγορές. Τότε πολλοί είχαν μιλήσει για το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου ενός έργου το οποίο εξαρχής είχε θεωρηθεί πανάκριβο, οι ποσότητες που αναμένονταν να είναι διαθέσιμες δεν είχαν βρεθεί και η πράσινη μετάβαση το καθιστούσε ολοένα και πιο «τοξικό» πολιτικά.
Οι μεν Ισραηλινοί, με εξαίρεση τον Νετανιάχου, δεν ήθελαν τον αγωγό, είτε για οικονομικούς, είτε για πολιτικούς λόγους καθώς θεωρούσαν ότι ένας αγωγός μέσω Τουρκίας θα ήταν ένα ισχυρό κίνητρο για να υποχρεωθεί ο Ερντογάν να αποκαταστήσει τις μεταξύ τους σχέσεις. Ούτε οι Κύπριοι ήταν ιδιαίτερα θερμοί, καθώς προτιμούσαν ως φθηνότερη και πιο ανώδυνη πολιτικά, μια λύση εξαγωγής του φυσικού τους αερίου προς την Αίγυπτο και επανεξαγωγής του σε μορφή LNG προς την Ευρώπη.
Όσο για τις ΗΠΑ, ήταν απέναντι σε ένα σταθερό και μόνιμο έργο που θα απέκλειε την Τουρκία από τις ενεργειακές εξελίξεις της Αν. Μεσογείου.
Τι έχει αλλάξει ένα χρόνο μετά; Η νέα κυβέρνηση Νετανιάχου, έχοντας άλλη στρατηγική από τους προκατόχους της και χωρίς να δείχνει διατεθειμένη (ακόμη) να προσεγγίσει την Τουρκία, δηλώνει έτοιμη να ξαναβάλει τον East Med στο τραπέζι για τη μεταφορά αερίου από την Αν. Μεσόγειο στην Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας. Χαρακτηριστικά τα όσα πρόσφατα είπε ο Ελι Κόεν στον Έλληνα ομόλογό του Νίκο Δένδια για «την εξαγωγή ισραηλινού φυσικού αερίου μέσω Ελλάδας και Κύπρου, το οποίο θα φτάσει σε όλη την Ευρώπη». Άραγε οι Αμερικάνοι θα αλλάξουν γραμμή; Η ελληνική πλευρά ασφαλώς αυτό θα ήθελε. Ας μην ξεχνάμε ωστόσο ότι η εγκατάλειψη του East Med έγινε από εκείνους που ασχολούνται στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ με τα ενεργειακά και με κριτήρια τεχνικοικονομικά, προτού ξεκινήσει η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Έχοντας και τη στήριξη του Ισραήλ, η Αθήνα θα το «προσπαθήσει». Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές αναμένεται να μεταφέρει στον Μπλίνκεν τη σημασία μεταφοράς της ενέργειας από το Νότο και όχι από το Βορρά, ποντάροντας στην λογική των Αμερικανών για απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και για διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών.
