Εύκολη λύση, χωρίς όμως να διασφαλίζεται απόλυτα αναδιανεμητικό αποτέλεσμα αποτελεί η επιβολή έμμεσων φόρων και συγκεκριμένα Ειδικών φόρων Κατανάλωσης με βάση όσα αναφέρει μελέτη που διενήργησε η Καθηγήτρια του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ κ. Γεωργία Καπλάνογλου για το Ινστιτούτο Ερευνών της ΓΣΕΕ με τίτλο “Η άνιση κατανομή του φορολογικού βάρους στα νοικοκυριά στην Ελλάδα” εστιάζοντας στη μεταβολή του φορολογικού βάρους των νοικοκυριών από το 2008 μέχρι το 2019, εστιάζοντας στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων και στους έμμεσους φόρους.
“Ο πρακτικός λόγος για τον οποίο τέτοιοι φόροι είναι δημοφιλείς στις κυβερνήσεις είναι η σχετική διοικητική ευχέρεια εφαρμογής τους, καθώς οι φορολογικές αρχές είναι εύκολο να εντοπίσουν τα συγκεκριμένα προϊόντα, τα οποία συνήθως παράγονται από έναν μικρό αριθμό παραγωγών. Μπορούμε να συγκρίνουμε, για παράδειγμα, την ευκολία επιβολής του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στα καύσιμα στα διυλιστήρια με την πολυπλοκότητα επιβολής του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων” αναφέρει η μελέτη που συμπληρώνει τα εξής:
“Υψηλά μερίδια τέτοιων φόρων στα συνολικά φορολογικά έσοδα τείνουν να είναι χαρακτηριστικό χωρών με σχετικά αδύναμη φορολογική διοίκηση (Hines, 2008). Η επιβολή υψηλών φορολογικών συντελεστών σε λίγα προϊόντα μπορεί, επομένως, να αποτελέσει εύκολο τρόπο συγκέντρωσης εσόδων για το κράτος, ειδικά μάλιστα αν τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται από ανελαστική ζήτηση γιατί είτε αφορούν προϊόντα που δημιουργούν εθισμό (π.χ. τσιγάρα) είτε είναι αγαθά πρώτης ανάγκης (π.χ. πετρέλαιο θέρμανσης). Βέβαια, ακριβώς για τους ίδιους λόγους δημιουργούνται ισχυρά κίνητρα για λαθρεμπόριο, του οποίου η αντιμετώπιση αποτελεί πρόκληση για τις φοροεισπρακτικές αρχές” αναφέρει η μελέτη εστιάζοντας στα φαινόμενα λαθρεμπορίου.
Πρωταθλήτρια η Ελλάδα στους ΕΦΚ καυσίμων
Όπως αναφέρεται, “οι περισσότεροι από τους ΕΦΚ στα καύσιμα και στην ενέργεια είναι σημαντικά υψηλότεροι από τα ελάχιστα όρια που έχει θέσει η ΕΕ. Συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ, o ΕΦΚ στην αμόλυβδη βενζίνη είναι στην Ελλάδα ο 4ος υψηλότερος μετά την Ολλανδία, τη Φινλανδία και την Ιταλία (στοιχεία 1.7.22). Αντίστοιχα, η Ελλάδα ανήκει στη δεκάδα των χωρών της ΕΕ με την υψηλότερη φορολόγηση του πετρελαίου θέρμανσης.
Δεν συμβαίνει το ίδιο με το πετρέλαιο κίνησης, την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο, στα οποία ο ΕΦΚ κινείται σε σχετικά χαμηλότερα όρια συγκριτικά με πολλές άλλες χώρες της ΕΕ. Βέβαια, ειδικά στην περίπτωση των ενεργειακών προϊόντων οι συγκρίσεις των φορολογικών συντελεστών δίνουν μερική μόνο εικόνα της σχετικής επιβάρυνσης των νοικοκυριών, καθώς οι προ φόρων τιμές των προϊόντων αυτών δεν είναι ενιαίες σε όλες τις χώρες και, επιπλέον, τα προϊόντα αυτά επιβαρύνονται και με ΦΠΑ, ο οποίος επίσης διαφοροποιείται μεταξύ των χωρών” σημειώνει η μελέτη του ΙΝΕ ΓΣΕΕ που προσθέτει:
“Συμπερασματικά, με ελάχιστες εξαιρέσεις οι συντελεστές όλων των έμμεσων φόρων, είτε πρόκειται για τον ΦΠΑ είτε για Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης, αυξήθηκαν σημαντικά κατά τη δεκαετία των μνημονίων. Αυτό εξηγεί και την κατακόρυφη αύξηση του μεριδίου του ΑΕΠ που καταλαμβάνουν τα έσοδα από την έμμεση φορολογία στο ίδιο χρονικό διάστημα. Το επόμενο ερώτημα που προκύπτει είναι πώς κατανέμεται αυτό το φορολογικό βάρος στα νοικοκυριά τόσο πριν την κρίση όσο και κατά τη διάρκειά της.”
“Συνδυαστικά, σε καθένα ευρώ φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων αντιστοιχούν πάνω από 2,5 ευρώ φόρων κατανάλωσης, και αυτή η αναλογία σπάνια γίνεται ευθέως αντιληπτή από τους φορολογούμενους πολίτες. Ο φορολογούμενος από το εκκαθαριστικό της φορολογικής του δήλωσης αποκτά άμεση γνώση του συνόλου του φόρου εισοδήματος που έχει καταβάλει στο κράτος, ενώ το ίδιο δεν συμβαίνει στην περίπτωση των φόρων κατανάλωσης, οι οποίοι ενσωματώνονται στις τιμές των προϊόντων και είναι πρακτικά αδύνατο να υπολογιστούν από τον φορολογούμενο σε ετήσια μάλιστα βάση. Οι αναδιανεμητικές συνέπειες, επομένως, των φόρων κατανάλωσης είναι πολύ δύσκολο να ανατραπούν από άλλα φορολογικά εργαλεία” υπογραμμίζει η έκθεση.
Το σύστημα επιτείνει το δημογραφικό πρόβλημα
Όπως αναφέρει ο Γιάννης Πούπκος οικονομολόγος και γενικός σύμβουλος της ΓΣΕΕ, Υποψήφιος Βουλευτής ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Βόρειου Τομέα Αθηνών το όλο σύστημα εντείνει το μεγάλο πρόβλημα του δημογραφικού. “Σύμφωνα με τη σημερινή, επιστημονικά τεκμηριωμένη, μελέτη του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ για την φορολογία της χώρας, αποδεικνύεται ξεκάθαρα ότι το φορολογικό μας σύστημα είναι
1. βαθύτατα άδικο
2. μη αποτελεσματικό και
3. επιτείνει το δημογραφικό μας πρόβλημα.
Γεγονός πραγματικά εξωφρενικό στις ημέρες μας, με τον πληθυσμό μας συνεχώς να μειώνεται.
Διότι όσο πιο πολλά παιδιά έχεις τόσο μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση υφίστασαι (η χώρα μας βρίσκεται στη χειρότερη θέση σε επίπεδο χωρών του ΟΟΣΑ)” αναφέρει ο Γιάννης Πούπκος και συμπληρώνει:
“Ταυτόχρονα ενώ στην Ε.Ε., κατά μέσο όρο, σε κάθε 1 ευρώ άμεσων φόρων αντιστοιχεί 1 ευρώ έμμεσων φόρων, σύμφωνα με την πρόβλεψη του προϋπολογισμού του 2023 της σημερινής Κυβέρνησης, η αναλογία στη χώρα μας άμεσων προς έμμεσων φόρων θα ανέβει στο ποσοστό του 1 προς 3! Διεύρυνση δηλαδή αντί για μείωση της αδικίας.
Είναι προφανές ότι χρειάζονται βαθιές προοδευτικές τομές ώστε να χτίσουμε ένα νέο, δίκαιο φορολογικό σύστημα, όπου θα χτυπηθεί η φοροδιαφυγή, η προοδευτική φορολόγηση δεν θα υπονομεύεται με διάφορα τερτίπια, θα υπάρχει άλλη αναλογία άμεσων προς έμμεσων φόρων και δεν θα τιμωρούνται οι έντιμοι φορολογούμενοι” αναφέρει σχετικά.
