Ένας βασικός παράγοντας πίσω από την πρόσφατη πτώση των τιμών του πετρελαίου ήταν η μεταβαλλόμενη στάση του ΟΠΕΚ+, όπως σημειώνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε νέα ανάλυσή της. Οι τιμές του πετρελαίου ακολουθούν πτωτική τάση τους τελευταίους μήνες, λόγω δύο παραγόντων: της εξασθένησης των προσδοκιών για την παγκόσμια ζήτηση μετά τις ανακοινώσεις δασμών των ΗΠΑ και της αιφνιδιαστικής απόφασης του ΟΠΕΚ να αυξήσει την προσφορά.
Παραδοσιακά, όπως επισημαίνει η ΕΚΤ, ο ΟΠΕΚ έχει διαδραματίσει σταθεροποιητικό ρόλο στην αγορά πετρελαίου, με τη Σαουδική Αραβία να λειτουργεί ως «swing producer», δηλαδή ως κυρίαρχος παραγωγός που έχει τη δύναμη να αυξήσει ή να μειώσει την παραγωγή του για να σταθεροποιήσει τις παγκόσμιες τιμές. Ωστόσο, ο ΟΠΕΚ συνεχίζει να αυξάνει την προσφορά πετρελαίου από τον Απρίλιο του 2025, παρά τις ήδη σχετικά χαμηλές τιμές. Στο παρελθόν, οι αποφάσεις του ΟΠΕΚ να αυξήσει την προσφορά φαίνεται να αποσκοπούσαν είτε στην επιβολή της συμμόρφωσης με τις ποσοστώσεις παραγωγής μεταξύ των μελών του, επιτρέποντας την πτώση των τιμών, είτε στην ανάκτηση μεριδίου αγοράς από τους παραγωγούς εκτός ΟΠΕΚ. Αυτοί οι ίδιοι παράγοντες μπορούν επίσης να εξηγήσουν την τρέχουσα συμπεριφορά του οργανισμού.
Η τρέχουσα κατάσταση παρουσιάζει ομοιότητες με το 2014, όπως παρατηρεί η ΕΚΤ, όταν οι μεταβολές στη συμπεριφορά του ΟΠΕΚ οδήγησαν σε απότομη και επίμονη πτώση των τιμών του πετρελαίου σε μια εποχή που ο πληθωρισμός ήταν χαμηλός. Στα τέλη του 2014, κατά τα πρώτα χρόνια της άνθησης του σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ, εγκατέλειψε τον παραδοσιακό του ρόλο σταθεροποίησης των τιμών και αύξησε επανειλημμένα την παραγωγή για να ανακτήσει το μερίδιο αγοράς που έχασε από τους Αμερικανούς παραγωγούς.
Αυτή η στροφή, σε συνδυασμό με την ισχυρή αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ και την ασθενέστερη ζήτηση - ιδίως λόγω της επιβράδυνσης στην Κίνα - οδήγησε τις τιμές του πετρελαίου σε πτώση κατά περίπου 34% μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2014.
Όπως και το 2014, οι περαιτέρω αυξήσεις στην προσφορά του ΟΠΕΚ θα μπορούσαν να ασκήσουν καθοδική πίεση στις τιμές του πετρελαίου, σημειώνει η κεντρική τράπεζα. Ο ΟΠΕΚ φαίνεται να έχει ισχυρά κίνητρα για περαιτέρω αύξηση της παραγωγής, με τη Σαουδική Αραβία πιθανό να συνεχίσει να αποκλίνει από τον συνήθη ρόλο της ως σταθεροποιητή της αγοράς. Επιπλέον, αν και η Σαουδική Αραβία ανακτά σταδιακά τη θέση της στην αγορά, το μερίδιό της στην παγκόσμια προσφορά παραμένει ακόμη χαμηλότερο από ό,τι ήταν το 2014, ενώ οι παραγωγοί εκτός ΟΠΕΚ συνέχισαν να επεκτείνουν την παρουσία τους. Και η συμμόρφωση με τις ποσοστώσεις παραγωγής μεταξύ των μελών του καρτέλ, ιδίως από το Ιράκ και το Καζακστάν, είναι επί του παρόντος ελαφρώς ασθενέστερη από ό,τι ήταν το 2014, όταν ήταν ήδη κάτω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο. Σε αυτό το πλαίσιο, η Σαουδική Αραβία μπορεί να επιλέξει να αυξήσει περαιτέρω την παραγωγή για να αποκαταστήσει την πειθαρχία εντός του ομίλου
Η συμπεριφορά του ΟΠΕΚ είναι μία συμπεριφορά ενός κυρίαρχου παραγωγού πετρελαίου που ανταγωνίζεται προμηθευτές που αποδέχονται τις τιμές. Η ανάλυση της ΕΚΤ για τον αντίκτυπο των πρόσθετων αυξήσεων της προσφοράς, δείχνει ότι εάν η Σαουδική Αραβία αυξήσει περαιτέρω την προσφορά πετρελαίου, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 10% επιπλέον. Υπολογίζοντας το πώς θα άλλαζαν οι τιμές του πετρελαίου εάν η Σαουδική Αραβία παρείχε πετρέλαιο στο μέγιστο της παραγωγικής της ικανότητας για να μεγιστοποιήσει το μερίδιο αγοράς της, ανεξάρτητα από τις αντιδράσεις άλλων παραγωγών ή τα επικρατούντα επίπεδα τιμών, η ΕΚΤ καταλήγει ότι αυτό θα οδηγούσε τόσο σε υψηλότερη παγκόσμια προσφορά πετρελαίου όσο και σε μειωμένη ισχύ στην αγορά για τον ΟΠΕΚ, μειώνοντας έτσι την ικανότητα του καρτέλ να ορίσει περιθώριο κέρδους τιμών. Μαζί, αυτοί οι παράγοντες θα ασκούσαν καθοδική πίεση στις τιμές του πετρελαίου.
Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, οι τιμές του πετρελαίου προβλέπεται να μειωθούν κατά περίπου 10% από τα τρέχοντα επίπεδα, εκτιμά η ΕΚΤ. Με βάση τα τρέχοντα δεδομένα της αγοράς και υποθέτοντας ότι δεν θα υπάρξουν πρόσθετα σοκ ή πολιτικές παρεμβάσεις, αυτό θα έθετε τις τιμές του πετρελαίου περίπου στα 60 δολάρια το βαρέλι έως το 2027 – ελαφρώς κάτω από τα σημερινά επίπεδα που υποδεικνύονται σήμερα από τα τελευταία συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης πετρελαίου.
Ωστόσο, όπως τονίζει η ΕΚΤ, αρκετοί παράγοντες υποδηλώνουν ότι μια απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου, παρόμοια με αυτή που παρατηρήθηκε το 2014, είναι απίθανη. Η πτώση των τιμών το 2014 οφείλεται σε έναν συνδυασμό αυξημένης παραγωγής του ΟΠΕΚ και ισχυρής αύξησης της προσφοράς εκτός ΟΠΕΚ, η οποία αυξήθηκε κατά 4,4% εκείνο το έτος - κυρίως λόγω του αμερικανικού σχιστολιθικού πετρελαίου. Αντίθετα, οι τρέχουσες προβλέψεις του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας αναμένουν μόνο μέτρια αύξηση της παραγωγής από χώρες εκτός ΟΠΕΚ το 2025 και το 2026 (2,1% και 1,7% αντίστοιχα).
Αυτό, κατά την κεντρική τράπεζα, σημαίνει ότι ακόμη και αν ο ΟΠΕΚ συνεχίσει να χαλαρώνει τις περικοπές παραγωγής του, η παγκόσμια προσφορά πετρελαίου σήμερα δεν θα επωφεληθεί από την ίδια αύξηση της παραγωγής εκτός ΟΠΕΚ όπως το 2014. Κατά συνέπεια, η καθοδική πίεση στις τιμές του πετρελαίου θα είναι πολύ λιγότερο έντονη, ειδικά καθώς οι ανοδικοί κίνδυνοι για τις τιμές που προκύπτουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και από τις δυτικές κυρώσεις στις ρωσικές ροές πετρελαίου επιμένουν.
