Εδώ και σχεδόν δύο χρόνια, ο Ειδικός Λογαριασμός Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΕΛΥΚΩ) βρίσκεται σε τροχιά μόνιμου ελλείμματος. Παρά το γεγονός ότι από αυτόν τον λογαριασμό χρηματοδοτούνται κρίσιμες πολιτικές, όπως οι μειωμένες χρεώσεις για ευάλωτα νοικοκυριά και η ηλεκτροδότηση των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών σε τιμές αντίστοιχες με την ηπειρωτική χώρα, η Πολιτεία παραμένει ουσιαστικά αδρανής.
Σήμερα, το έλλειμμα προσεγγίζει εκ νέου τα 500 εκατ. ευρώ, παρά τις αλλεπάλληλες παρεμβάσεις και προειδοποιήσεις του Ελληνικού Συνδέσμου Προμηθευτών Ενέργειας (ΕΣΠΕΝ), ο οποίος εδώ και μήνες καταδεικνύει τις σοβαρές συνέπειες για ολόκληρη την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Πώς διογκώθηκε το πρόβλημα
Το σύνολο της αγοράς γνώριζε ότι ο ΕΛΥΚΩ είχε ξεπεράσει τα 600 εκατ. ευρώ σε έλλειμμα. Η προσωρινή ενίσχυση των 400 εκατ. ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό στις αρχές του 2025 ανέκοψε μόνο για λίγο τη δυναμική του προβλήματος. Ο Λογαριασμός όμως συνέχισε να «γράφει» αρνητικό ισοζύγιο, με αποτέλεσμα πολύ γρήγορα το κενό να ανέβει ξανά στα σημερινά επίπεδα.
Κρίσιμο στοιχείο του προβλήματος είναι το γεγονός ότι, από τον Απρίλιο του 2023, οι προμηθευτές λαμβάνουν σημαντικά μειωμένα ανταλλάγματα για τις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας. Σε ορισμένους μήνες αποδίδεται λιγότερο από το 50% των οφειλόμενων ποσών, ενώ υπήρξαν περίοδοι όπου η απόδοση έφτασε μόλις το 40%.
Με αυτόν τον τρόπο, οι εταιρείες προμήθειας έχουν μετατραπεί, πρακτικά, στους ανεπίσημους χρηματοδότες μιας κρατικής πολιτικής, χρησιμοποιώντας ίδια κεφάλαια για να καλύψουν τις υποχρεώσεις του ΕΛΥΚΩ.
Το χρηματοοικονομικό βάρος αυτής της πρακτικής είναι τεράστιο: με ενδεικτικό επιτόκιο δανεισμού 6,5%, το κόστος ξεπερνά τα 3 εκατ. ευρώ μηνιαίως, δηλαδή σχεδόν 40 εκατ. ευρώ ετησίως. Κόστος που δεν εμφανίζεται καθαρά στους λογαριασμούς, αλλά επιβαρύνει έμμεσα την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Μια αναγκαία πολιτική, χωρίς ανάλογο σχεδιασμό
Ο ΕΣΠΕΝ έχει ξεκαθαρίσει σε όλους τους τόνους ότι οι ΥΚΩ αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής πολιτικής: στηρίζουν ευάλωτα νοικοκυριά και εξασφαλίζουν ισότιμη πρόσβαση στην ενέργεια για τους κατοίκους των νησιών.
Όμως, αυτό το κοινωνικό μέτρο πρέπει να χρηματοδοτείται θεσμικά και προβλέψιμα από το κράτος. Όχι με έναν μηχανισμό που λειτουργεί «στον αυτόματο», μεταφέροντας το κόστος στους προμηθευτές και, τελικά, σε ολόκληρη την αγορά.
Η εικόνα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι από το 2019 το θεσμικό πλαίσιο για τις ΥΚΩ στα ΜΔΝ παραμένει σε εκκρεμότητα, λόγω της λήξης της εγκριτικής απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην πράξη αυτό σημαίνει:
- Δεν έχουν γίνει οριστικές εκκαθαρίσεις για σειρά ετών.
- Παραμένουν «ανοιχτά» ποσά εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
- Η αγορά λειτουργεί σε καθεστώς παρατεταμένης αβεβαιότητας.
Ο Σύνδεσμος επισημαίνει ότι χωρίς άμεση παρέμβαση, η κατάσταση θα επιδεινωθεί και προτείνει παρεμβάσεις σε τρεις κατευθύνσεις:
- Άμεση ενίσχυση του ΕΛΥΚΩ από τον κρατικό προϋπολογισμό, όπως προβλέπεται από το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.
- Θεσμική αναβάθμιση και πλήρης επικαιροποίηση του μηχανισμού ΥΚΩ, ώστε να κλείσουν οι εκκρεμότητες στα ΜΔΝ και να λειτουργήσει ξανά με προδιαγραφές συμβατές με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις.
- Αποζημίωση των προμηθευτών για το χρηματοοικονομικό βάρος που αναλαμβάνουν όσο καλύπτουν το έλλειμμα με ίδια κεφάλαια.
Ένα πρόβλημα που δεν μπορεί να συνεχιστεί
Χωρίς άμεση λύση, ο μηχανισμός ΥΚΩ κινδυνεύει να μετατραπεί από εργαλείο κοινωνικής συνοχής σε μόνιμη πηγή αποσταθεροποίησης της αγοράς. Και αυτό το κόστος, τελικά, θα το επωμιστούν όλοι: οι εταιρείες, οι επενδύσεις, η αγορά και κυρίως οι καταναλωτές.
