Παρά την μεγάλη ζήτηση που ξεπερνά τα 9700 MW η μεγάλη συμμετοχή των ΑΠΕ στο εθνικό ενεργειακό μίγμα κράτησε για σήμερα χαμηλά τις τιμές στη χονδρεμπορική αγορά. Έτσι, μετά τη χθεσινή διαπραγμάτευση στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, η τιμή για σήμερα διαμορφώθηκε στα 85,19 ευρώ ανά μεγαβάτωρα με πτώση 18,45%. Η χαμηλότερη τιμή ήταν στα 18,81 ευρώ/ MWh και η υψηλότερη στα 140,14 ευρώ/MWh. Το “πράσινο” ρεύμα αντιστοιχεί στο 47% του ενεργειακού μείγματος, κάτι που έφερε μείωση της συμμετοχής του φυσικού αερίου στο 38,26%.
Να σημειωθεί ότι οι τιμές στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη. Η Ιταλία έχει τιμή στα 100,83 ευρώ ανά μεγαβατώρα,μ η Βουλγαρία στα 88,1 ευρώ ανά μεγαβατώρα, η Ρουμανία στα 92,71, η Ουγγαρία στα 93,33, η Αυστρία στα 87,24 και η Γερμανία στα 91,8 ευρώ. Στη Γαλλία, βέβαια, λόγω πυρηνικών η τιμή είναι στα 46,06 ευρώ. Στην Ισπανία και την Πορτογαλία η τιμή είναι 89,7 ευρώ.
Θωράκιση του συστήματος
Σε συνθήκες πάντως υψηλής ζήτησης και ακραίου καύσωνα το ζήτημα ευστάθειας του συστήματος αποτελεί προτεραιότητα. Στο φόντο αυτό ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε σχετική συζήτηση στις 3/7 στο πλαίσιο ημερίδας που διοργάνωσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) με τίτλο «Blackout στην Ισπανία – Έχουμε σχέδιο στην Ελλάδα;».
Εκεί αναλύθηκαν οι πιθανότητες ενός γενικού blackout στη χώρα και οι κινήσεις για την αποτροπή του ενδεχόμενου κατάρρευσης του ηλεκτρικού συστήματος, αντίστοιχου με αυτό που σημειώθηκε πρόσφατα στην Ισπανία, με τη συμμετοχή των εκπροσώπων ΡΑΑΕΥ, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΕΧΕ.
Στη διαπίστωση ότι «δεν υπάρχει ηλεκτρικό σύστημα στον κόσμο που να θεωρείται άτρωτο σε μπλακάουτ και ότι τα ηλεκτρικά συστήματα ζουν πάντα με την πιθανότητα ενός μπλακάουτ», που διατύπωσε ο εκπρόσωπος της ΡΑΑΕΥ, συμφώνησαν οι εκπρόσωποι των διαχειριστών δικτύων ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ, τονίζοντας με τη σειρά τους, με αυτό το δεδομένο, τα μέτρα που λαμβάνονται και τα έργα τεχνολογικού εκσυγχρονισμού, που προωθούνται για την ασφαλή λειτουργία των δικτύων και του ηλεκτρικού συστήματος. Αναφέρθηκαν επίσης στα μέτρα που λαμβάνονται για την θωράκιση από κυβερνοεπιθέσεις.
Η ΡΑΕΕΥ
Τους λόγους που μπορεί να οδηγήσουν σε ένα γενικευμένο blackout ανέλυσε ο Αντιπρόεδρος Κλάδου Ενέργειας στη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) κ. Δημήτρης Φούρλαρης υπογραμμίζοντας πως το πρόσφατο συμβάν στην Ισπανία που προκάλεσε ολική κατάρρευση του συστήματος ενέργειας υπενθυμίζει ότι δεν είναι δεδομένη η ασφάλεια κανενός ηλεκτρικού συστήματος. «Δεν υπάρχει ηλεκτρικό σύστημα στον κόσμο που να είναι πλήρως άτρωτο σε blackout», σημείωσε.
Αναφερόμενος αναλυτικά στο παράδειγμα της Ισπανίας, υπογράμμισε ότι η κρίση προέκυψε από μία σειρά διαφορετικών παραγόντων (αύξηση τάσης, καθυστερημένες αποκρίσεις στις διασυνδέσεις, μαζικές αποσυνδέσεις ΑΠΕ) που οδήγησαν σε μεγάλες απώλειες ισχύος και κατέληξαν ακόμη και σε απώλεια πυρηνικών και μονάδων φυσικού αερίου, καταδεικνύοντας το φαινόμενο “καταρράκτη” στο ηλεκτρικό δίκτυο.
Στη συνέχεια, υπενθυμίζοντας παραδείγματα blackout στην Ελλάδα όπως το 1983, 1988, 1989 και 2004, σημείωσε ότι και το ελληνικό σύστημα είχε στο παρελθόν τρωτά σημεία υπογραμμίζοντας τη σημασία της ανθεκτικότητας, με διασυνδέσεις επαρκούς ικανότητας και δυνατότητα ταχείας απόκρισης σε κρίσεις.
Συγκρίνοντας τις περιπτώσεις της Ελλάδας και της Ιβηρικής χερσονήσου τόνισε πως η Ελλάδα έχει μικρότερο μέγεθος αλλά υψηλότερη διασυνδεσιμότητα σε σχέση με την Ιβηρική Χερσόνησο, κάτι που συντελεί θετικά στην ανθεκτικότητα.Είμαστε πιο ασφαλείς σε σχέση με την Ισπανία, κυρίως λόγω του διαφορετικού βαθμού διασύνδεσης και προτεραιοτήτων στις επενδύσεις», ανέφερε θέτοντας και ένα κρίσιμο δίλημμα: «Θέλουμε ανθεκτικότητα ως αυτοσκοπό ή αποδεχόμαστε αυξημένο ρίσκο blackout με αντάλλαγμα χαμηλότερες τιμές μέσω υψηλής διείσδυσης ΑΠΕ;».
Τέλος, αναφέρθηκε στην ανάγκη για
- Επανεξέταση ορίων τάσεων και ρυθμίσεων προστασίας,
- Ενίσχυση διασυνδέσεων και υποδομών,
- Εισαγωγή συστημάτων αποθήκευσης (μπαταρίες),
- Ενίσχυση του ελέγχου τάσης και ταλαντώσεων,
- Και αυστηρούς κανόνες για νέα αιτήματα σύνδεσης, ώστε να μην θίγεται η συνολική σταθερότητα του συστήματος.
Ο ΑΔΜΗΕ
Ο Γενικός Διευθυντής Λειτουργίας, Υποδομών & Αγοράς του ΑΔΜΗΕ, κ. Δημήτρης Μίχος, ανέφερε ότι το ενδεχόμενο blackout δεν μπορεί να αποκλειστεί πλήρως σε κανένα σύστημα, φέρνοντας παραδείγματα από το ευρωπαϊκό δίκτυο (Γερμανία-Γαλλία 2006, Κροατία 2021, Μαυροβούνιο, Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία).
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ίδιο, αντιμετωπίζουμε πλέον νέους κινδύνους από την υπερπαραγωγή ΑΠΕ, ειδικά σε περιόδους χαμηλής ζήτησης, όπως κατά την άνοιξη ή το Πάσχα, που οδηγούν σε αρνητικές τιμές ενέργειας και ενδεχομένως σε υπερφόρτιση των διασυνδετικών γραμμών. Πιο αναλυτικά, ως κρίσιμους παράγοντες κινδύνου σημείωσε τα εξής:
- Υπερπαραγωγή ΑΠΕ, όπως κατά την Πρωτομαγιά 2024 με αρνητικές τιμές ρεύματος,
- Φόρτιση διασυνδέσεων, που σε περίπτωση ανοίγματός τους, απομονώνει τη χώρα και οδηγεί σε blackout,
- Απώλεια διεσπαρμένης παραγωγής, ειδικά σε αιφνίδιες βυθίσεις τάσης,
- Ανθρώπινα λάθη, σε συνδυασμό με δυσμενείς συγκυρίες.
Στη συνέχεια τόνισε πως ο Διαχειριστής έχει προχωρήσει ήδη σε μία σειρά από δράσεις για την πρόληψη και διαχείριση κινδύνων του συστήματος ανάμεσα στις οποίες εντάσσονται το Μνημόνιο συνεργασίας με τον ΔΕΔΔΗΕ (2023) για έλεγχο και περικοπή παραγωγής ΑΠΕ, νέα ηλεκτρικά συστήματα ρύθμισης τάσης (1.100 MW), η υποχρεωτική συμβολή των ΑΠΕ στη ρύθμιση συστήματος (πρόγραμμα σε εξέλιξη) καθώς και η ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας των εγκαταστάσεων και δικτύων.
Ο ΔΕΔΔΗΕ
Από την πλευρά της, η Γενική Διευθύντρια Ανάπτυξης & Διαχείρισης Δικτύου του ΔΕΔΔΗΕ, κα Βάσω Νταλλή, επικεντρώθηκε στον κρίσιμο ρόλο του ΔΕΔΔΗΕ στη διατήρηση της ευστάθειας του Δικτύου Διανομής και την πρόληψη τοπικών ή εκτεταμένων διακοπών ρεύματος. Να σημειωθεί ότι λόγω καύσωνα ο Διαχειριστής έχει αναστείλει για λίγο το πρόγραμμα αυτό. Στην ημερίδα, πάντως, το στέλεχος του ΔΕΔΔΗΕ επισήμανε ότι παρότι οι συστημικού τύπου κρίσεις (όπως τα γενικευμένα blackout) είναι σπάνιες, οι τοπικές διακοπές είναι πολύ συχνότερες, γι’ αυτό και απαιτείται επιχειρησιακή ετοιμότητα σε τοπικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, σημείωσε ότι ο ΔΕΔΔΗΕ τρέχει μία σειρά από παρεμβάσεις όπως:
- Αυτοματοποίηση και τηλεέλεγχος του δικτύου με την εγκατάσταση σύγχρονων συστημάτων ελέγχου και ενσωμάτωση των ΑΠΕ. Τα Κέντρα Ελέγχου λειτουργούν σε πραγματικό χρόνο με δυνατότητα παρέμβασης μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα για αποφυγή βλαβών ή κατάρρευσης.
- Εκπαίδευση και ετοιμότητα προσωπικού για χειρισμό κρίσεων και αποκατάσταση βλαβών.
- Κεντρικοποίηση και αναδιάρθρωση των Κέντρων Ελέγχου: Το σύστημα παρακολούθησης έχει χωριστεί σε δύο γεωγραφικούς τομείς (Βόρειος & Νότιος) για ταχύτερη και αποδοτικότερη διαχείριση των γεγονότων.
- Κανονιστική συμμόρφωση και έλεγχος ΑΠΕ σημειώνοντας πως έχει υπάρξει 90% συμμόρφωση από τους παραγωγούς, με στόχο καθολική ενσωμάτωση ενώ εφαρμόζονται και νέες ρυθμίσεις προστασίας που μειώνουν την πιθανότητα αυτόματης αποσύνδεσης μικρών ΑΠΕ από διακυμάνσεις τάσης.
- Επενδύσεις σε κυβερνοασφάλεια ενισχύοντας τα σχετικά πρωτόκολλα κυβερνοασφάλειας και ανθεκτικότητας των επικοινωνιακών υποδομών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διασφάλιση της επικοινωνίας με απομακρυσμένες μονάδες ΑΠΕ για την αποτροπή αποσυνδέσεων και εσφαλμένων αποκρίσεων.
Το ΕΧΕ
Ο Επιτελικός Διευθυντής Λειτουργιών του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, κ. Χ.-Α. Ζούμας, επεσήμανε ότι η πρόληψη blackout δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα αλλά αφορά και τη λειτουργία της αγοράς ενέργειας στους άξονες: επάρκεια, ευελιξία και ανθεκτικότητα.
Όπως τόνισε, η Ελλάδα διαθέτει σχέδιο, εργαλεία και εμπειρία για την πρόληψη και αντιμετώπιση ενός ενδεχόμενου blackout, αλλά απαιτείται συνεχής εγρήγορση, επανεξέταση των τεχνικών ρυθμίσεων και ενίσχυση της διαλειτουργικότητας όλων των φορέων.
Όπως τόνισε το ΕΧΕ προχωράει στην εισαγωγή δύο νέων εργαλείων ενίσχυσης της ευελιξίας του συστήματος και αποτελεσματικότητα της αγοράς. Συγκεκριμένα από τα τέλη Σεπτεμβρίου, θα ενταχθούν στην αγορά προϊόντα φυσικής παράδοσης 15λέπτου, με ομοιογενή χαρακτηριστικά που προσφέρουν πιο διαφανή και ρεαλιστική εικόνα προς τους διαχειριστές του συστήματος και ενισχύσουν τη συμβατότητα με τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες του συστήματος και θα προσαρμόζονται καλύτερα στη μεταβλητότητα των ΑΠΕ. Επιπρόσθετα, σε συνεργασία με τη ΡΑΑΕΥ και τους Διαχειριστές, προωθείται η τροποποίηση κανονισμών για την εισαγωγή διαδικασιών συμμετοχής μονάδων αποθήκευσης ενέργειας στην αγορά με υλοποίηση δημόσιας διαβούλευσης και τεχνικών κειμένων εντός 2025, με στόχο την πλήρη λειτουργία εντός 2026.
Κλείνοντας σημείωσε πως η ενεργειακή μετάβαση σε ΑΠΕ δεν είναι μόνο τεχνολογική πρόκληση, αλλά και ζήτημα σταθερότητας και ασφάλειας του συστήματος, όπως καταδεικνύεται από τα πρόσφατα παραδείγματα της Ισπανίας και των γειτονικών μας χωρών.
