Η ρωσική ενεργειακή εταιρεία Gazprom φαίνεται πως έθεσε στο αρχείο, αθόρυβα αλλά οριστικά, τα φιλόδοξα σχέδια για τη δημιουργία ενός νέου κόμβου διανομής φυσικού αερίου στην Τουρκία. Η απόφαση αυτή σηματοδοτεί την απώλεια μιας δυνητικής ευκαιρίας για τη Ρωσία να επανακτήσει μέρος της επιρροής της στις ευρωπαϊκές ενεργειακές αγορές, οι οποίες απομακρύνθηκαν μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Με τους αγωγούς Nord Stream προς τη Γερμανία εκτός λειτουργίας και τη συμφωνία διαμετακόμισης μέσω Ουκρανίας να λήγει το 2024, η Gazprom φλέρταρε με την ιδέα να αξιοποιήσει την Τουρκία ως ενεργειακή γέφυρα προς την Ευρώπη. Η χώρα είναι ήδη συνδεδεμένη με δύο μεγάλους ρωσικούς αγωγούς και διαθέτει γεωστρατηγική τοποθεσία. Ωστόσο, έπειτα από μήνες τεχνικών και πολιτικών αξιολογήσεων, η ρωσική εταιρεία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το σχέδιο δεν είναι βιώσιμο και σε μεγάλο βαθμό έχει αναστείλει τις σχετικές δραστηριότητες, όπως αποκαλύπτει το πρακτορείο Bloomberg.
Προβλήματα σχεδιασμού και πολιτικής βούλησης
Αν και η πρόταση για έναν τουρκικό κόμβο είχε προβληθεί δημόσια από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν τον Οκτώβριο του 2022 –λίγες μόλις εβδομάδες μετά την μυστηριώδη έκρηξη στους αγωγούς Nord Stream– η πρωτοβουλία αντιμετώπισε από την αρχή σοβαρές προκλήσεις. Η Τουρκία δεν διέθετε την απαιτούμενη εφεδρική χωρητικότητα αγωγών εξαγωγής προς τη νότια Ευρώπη, ενώ η Άγκυρα δεν έδειξε προθυμία να παραχωρήσει στη Gazprom έλεγχο στην εμπορία του φυσικού αερίου – στοιχείο-κλειδί για την επιρροή της Μόσχας στο έργο.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη θέσει στόχο την πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο έως το τέλος του 2027, δυσχεραίνοντας ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες επιτυχίας του σχεδίου. Η περιορισμένη δυναμικότητα των τουρκικών αγωγών προς χώρες όπως η Ελλάδα και η Βουλγαρία υπονόμευσε περαιτέρω την προοπτική ενός κόμβου πλήρους κλίμακας με δικό του δείκτη τιμών.
Το σχέδιο του τουρκικού κόμβου φαίνεται πως δεν γεννήθηκε στους κόλπους της Gazprom, αλλά ενδεχομένως σε πολιτικά κέντρα εξουσίας κοντά στο Κρεμλίνο. Στελέχη της εταιρείας εξεπλάγησαν όταν ο Πούτιν προώθησε δημοσίως την πρόταση, με ορισμένα από αυτά να παραμένουν εξαρχής σκεπτικά για τη βιωσιμότητά της. Παρ' όλα αυτά, ο εξαγωγικός βραχίονας Gazprom Export ξεκίνησε να εργάζεται πάνω στο σχέδιο, βλέποντάς το ως ευκαιρία αναβίωσης έπειτα από την απώλεια μεγάλου μέρους της διεθνούς αγοράς.
Παρά τη στήριξη που έδειξε η τουρκική πλευρά, η πρόοδος ήταν αναιμική. Η πρόθεση της Τουρκίας να διαχειρίζεται μόνη της την εμπορία του φυσικού αερίου –με τη Gazprom απλώς ως προμηθευτή– οδήγησε στη σταδιακή απομάκρυνση της ρωσικής εταιρείας από το έργο. Οι διαπραγματεύσεις που υποτίθεται θα διαρκούσαν "μερικούς μήνες" καθυστέρησαν επ' αόριστον.
Παρόλο που η ιδέα του κόμβου συνεχίζει να παραμένει "στην ατζέντα" σύμφωνα με δηλώσεις του Πούτιν σε συναντήσεις με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οι ενδείξεις μαρτυρούν εγκατάλειψη. Τα στελέχη της Gazprom έχουν σταματήσει εδώ και καιρό να συζητούν για τον τουρκικό κόμβο, τόσο εσωτερικά όσο και με Τούρκους αξιωματούχους.
Από την πλευρά της, η Άγκυρα δηλώνει ακόμα πρόθυμη να συμμετάσχει σε κοινή πρωτοβουλία με τη Ρωσία, αλλά αναγνωρίζει ότι η διαδικασία έχει "παγώσει" εδώ και καιρό.
Η εγκατάλειψη του σχεδίου δεν επηρεάζει τις υφιστάμενες εμπορικές σχέσεις της Gazprom με την Τουρκία, που παραμένει βασικός πελάτης ρωσικού φυσικού αερίου. Ωστόσο, η αποτυχία δημιουργίας ενός νέου ενεργειακού διαύλου υπογραμμίζει την αυξανόμενη απομόνωση της Μόσχας στις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας. Η Ρωσία, κάποτε κυρίαρχος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω αγωγών, πλέον διαθέτει περιορισμένα περιθώρια επαναφοράς της ισχύος της στην περιοχή.
