Σε πολλαπλές ταχύτητες κινείται η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που δημιουργεί προβληματισμό σε σχέση με την υλοποίηση των μεγάλων στόχων, αφενός του εξηλεκτρισμού της οικονομίας κι αφετέρου της ενοποίησης των αγορών. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση Power Barometer 2025 της Eurelectric – του φορέα των ευρωπαϊκών ενεργειακών εταιρειών στον οποίο αντιπρόεδρος είναι ο επικεφαλής της ΔΕΗ Γιώργος Στάσσης, η αγορά παραμένει κατακερματισμένη, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται. Αυτό, βέβαια, επηρεάζει και τις τιμές στους τελικούς καταναλωτές. Στο φόντο αυτό η Eurelectric “φωτογραφίζει” το δέον γενέσθαι, ώστε οι Ευρωπαίοι πολίτες να απολαύσουν το κοινωνικό αγαθό της ενέργειας σε προσιτές τιμές και βέβαια χωρίς κλιματικά ρίσκα. Ουσιαστικά εστιάζει οι στις επενδύσεις σε δίκτυα και αποθήκευση.
Κατακερματισμός
Με βάση την έκθεση, αν και καταγράφεται αποκλιμάκωση των χονδρικών τιμών στα 82 €/MWh το 2024, από 227 €/MWh το 2022, η Νοτιοανατολική Ευρώπη – και η Ελλάδα - σε αντίθεση με τις αγορές του βορρά συγκαταλέγονται στις πιο ασταθείς αγορές καθώς τα εθνικά συστήματα δεν έχουν αναπτύξει τον απαιτούμενο βαθμό διασύνδεσης και παραμένουν, όπως αναφέρεται, σε μεγάλο βαθμό «νησιδοποιημένα» και εξαρτημένα από τα ορυκτά καύσιμα.
Με βάση, έτσι, την έκθεση καταγράφονται, διακυμάνσεις με την Ουγγαρία, για παράδειγμα, να έχει ενδοημερήσιο spread που ξεπέρασε τα 400 €/MWh σε περιόδους αιχμής. Υψηλη μεταβλητότητα καταγράφηκε και στις χώρες της Βαλτικής, λόγω των περιορισμένων διασυνδέσεων με τη Βόρεια και Κεντρική Ευρώπη. Και στην Ελλάδα καταγράφονται μεγάλες ενδοημερήσιες αποκλίσεις, με βάση την Έκθεση, που έφτασαν τα 225 €/MWh τον Αύγουστο του 2024, έναντι 150 €/MWh στη Γερμανία.
Όπως αναφέρεται, το συγκεκριμένο πρόβλημα έχει αναδείξει κατ’ επανάληψη η ελληνική κυβέρνηση, ζητώντας από την Ε.Ε. τη σύσταση ειδικής ομάδας εργασίας για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων και τον περιορισμό του κινδύνου δημιουργίας «ενεργειακών νησίδων» στην ενιαία αγορά.
Βορράς και νερά
Η έκθεση σημειώνει ότι η Σκανδιναβία έχει το προνόμιο των χαμηλών τιμών ένεκα των υδροηλεκτρικών και των αιολικών πάρκων. Έτσι, έχει τις χαμηλότερες μέσες τιμές και περιορισμένα επεισόδια ακραίων μεταβολών. Στη Γερμανία, όπου οι ΑΠΕ ξεπέρασαν το 50% της ηλεκτροπαραγωγής, οι τιμές υποχώρησαν αισθητά τις ώρες υψηλής παραγωγής, αλλά η μεταβλητότητα εντάθηκε όταν η αιολική παραγωγή μειωνόταν.
Τιμές
Επίσης, η μελέτη καταγράφει ότι το 2024 οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ξεπέρασαν το όριο των 150 €/MWh μόλις στο 6,9% του χρόνου, όταν το 2022 το αντίστοιχο ποσοστό είχε εκτιναχθεί στο 69%. Την ίδια στιγμή, σε ποσοστό 3,6% του έτους σημειώθηκαν αρνητικές τιμές, φαινόμενο που αποδίδεται στην υπερπροσφορά ανανεώσιμων πηγών. Όπως επισημαίνει η Eurelectric, η τάση αυτή δείχνει μεν την πρόοδο προς καθαρότερο ενεργειακό μείγμα, αναδεικνύει όμως και τις προκλήσεις που δημιουργεί η αστάθεια της αγοράς.
Η Eurelectric προειδοποιεί ότι, παρά την πρόοδο στη διείσδυση των ΑΠΕ, το σύστημα εξακολουθεί να στερείται ευελιξίας, καθώς καθυστερούν οι επενδύσεις σε δίκτυα και αποθήκευση. Σήμερα λειτουργούν 5,4 GW μπαταριών, έναντι στόχου 30,5 GW έως το 2030, ενώ το κόστος για τη σταθερότητα των δικτύων έχει εκτοξευθεί στα 7 δισ. ευρώ από 2 δισ. το 2020. Όπως σημειώνει ο γενικός γραμματέας της Eurelectric Kristian Ruby, «για την αντιμετώπιση της αστάθειας θα πρέπει να επενδύσουμε σε δίκτυα, αποθήκευση ενέργειας και συστήματα ευελιξίας». Παράλληλα, η χαμηλή ζήτηση παραμένει τροχοπέδη. Το 2024 η κατανάλωση αυξήθηκε μόλις 1%, παραμένοντας ωστόσο 7% χαμηλότερη από τα επίπεδα του 2021. Ο δείκτης εξηλεκτρισμού της ευρωπαϊκής οικονομίας έχει καθηλωθεί στο 23%, όταν για να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι θα πρέπει να φτάσει στο 35% το 2030 και στο 62% το 2050.
Η εικόνα αυτή, όπως υπογραμμίζει η Eurelectric, δείχνει ότι η πτώση των τιμών από μόνη της δεν αρκεί για να εγγυηθεί τη σταθερότητα της αγοράς. Χωρίς επενδύσεις σε δίκτυα, αποθήκευση και ισχυρότερες διασυνδέσεις, ο κίνδυνος δημιουργίας «ενεργειακών νησίδων» στην Ευρώπη θα παραμείνει, απειλώντας τόσο την ανταγωνιστικότητα όσο και την επίτευξη των κλιματικών στόχων
