Μέχρι το καλοκαίρι αναμένεται να ανοίξει ο δρόμος από τη ΡΑΑΕΥ (Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας Υδάτων) για την επαναφορά των αρνητικών τιμών και στην Αγορά Εξισορρόπησης, κάτι που εφόσον συμβεί θα επιτρέψει χαμηλότερα επίπεδα τιμών και στη χονδρεμπορική αγορά ενέργειας (καθώς η Αγορά Επόμενης Μέρας στο Χρηματιστήριο Ενέργειας θα μπορεί να εμφανίζει μεγαλύτερες αρνητικές τιμές ή τιμές κοντά στο μηδέν και για περισσότερες ώρες της μέρας).
Χαμηλότερες τιμές στην DAM (Αγορά Επόμενης Μέρας) θα σημάνουν και χαμηλότερες τιμές στα τιμολόγια σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις αφού σε μεγάλο βαθμό το κόστος λιανικής πώλησης ενέργειας από τους παρόχους «καθορίζεται» από την τιμή χονδρεμπορικής.
Σκοπός της Αγοράς Εξισορρόπησης είναι η διόρθωση της ανισορροπίας μεταξύ παραγωγής και ζήτησης σε πραγματικό χρόνο, διατηρώντας την αδιάλειπτη παροχή ενέργειας από το σύστημα στα προβλεπόμενα ποιοτικά χαρακτηριστικά και λαμβάνοντας υπόψη τα προγράμματα αγοράς των συμμετεχόντων στις προηγούμενες αγορές.
Ως «εξισορρόπηση» νοούνται όλες οι ενέργειες του Διαχειριστή προκειμένου να εξασφαλίζει ότι η παραγωγή καλύπτει τη ζήτηση σε πραγματικό χρόνο. Η Αγορά Εξισορρόπησης αποσκοπεί στην διασφάλιση της ασφάλειας του συστήματος στο ελάχιστο δυνατό κόστος.
Με τις νέες παρεμβάσεις της ΡΑΑΕΥ, μονάδες ΑΠΕ που υποβάλλουν προσφορές σε αρνητικές τιμές θα αποζημιώνονται μέσω του Λογαριασμού Προσαυξήσεων (ΛΠ-3). Επιπλέον, οι νέες θερμικές μονάδες που εντάσσονται στην αγορά αποζημιώνονται κατά δήλωση (pay as bid), δηλαδή βάσει της τιμής προσφοράς τους.
Υπό αυτό πρίσμα, στη σχετική διαβούλευση της ΡΑΑΕΥ, ηλεκτροπαραγωγοί, ΦΟΣΕ (Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης παραγωγών ενέργειας) και άλλοι εκπρόσωποι της αγοράς ζήτησαν μεγαλύτερα όρια στο εύρος των αρνητικών τιμών στην αγορά εξισορρόπησης από το κατώτατο όριο των -50 ευρώ/MWh που πρότεινε ο ΑΔΜΗΕ.
Παράλληλα ο Διαχειριστής εισηγείται το όριο αυτό να ισχύσει για ένα χρόνο και εν συνεχεία να ισχύσει το κατώτατο όριο των -15.000 ευρώ/MWh που ισχύει για τις αγορές που είναι ενταγμένες στην πλατφόρμα PICASO.
Πιο κοντά στην… αλήθεια η αγορά
Επί της ουσίας, με την επαναφορά των αρνητικών τιμών οι ΦΟΣΕ δεν θα υποβάλουν πλέον προσφορές λίγο πάνω από το μηδέν για όλο το χαρτοφυλάκιο που εκπροσωπούν (π.χ, 0,01 ευρώ ανά Μεγαβατώρα), καθώς πλέον θα έχουν κυρώσεις στις περιπτώσεις που αν και δεν θα έχει «περάσει» στο σύνολό του το market schedule τους στην DAM, θα εγχέεται στο σύστημα η παραγωγή από όλους τους παραγωγούς που εκπροσωπούν.
Κρίσιμο στοιχείο είναι και η ύπαρξη τηλεχειρισμού στα έργα για να διαφοροποιούν οι ΦΟΣΕ τις προσφορές τους για τα χαρτοφυλάκια έργα που εκπροσωπούν. Με απλά λόγια, η αγορά θα λειτουργεί με περισσότερη διαφάνεια. Τα φορτία που θα μπαίνουν στο δίκτυο θα ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στις πραγματικές ανάγκες της αγοράς (π.χ. δε θα θέλει δηλαδή το δίκτυο 10 MW και θα δίνουν οι ΦΟΣΕ 100 ΜW), κάτι που θα μειώσει την αναγκαιότητα για ψαλίδι στις ΑΠΕ.
Πώς θα μπει ψαλίδι στις περικοπές πράσινης ενέργειας
Το τέλος της απαγόρευσης των αρνητικών τιμών αναμένεται να εξορθολογίσει τη λειτουργία της Αγοράς Εξισορρόπησης, μειώνοντας δραστικά και τις περικοπές ΑΠΕ.
Όπως επεσήμανε ο ΑΔΜΗΕ στην πρόταση του προς τη ΡΑΑΕΥ επικαλούμενος τις θέσεις της Ομάδα Διοίκησης Έργου του ΥΠΕΝ, «με το υφιστάμενο όριο τιμών υποβολής προσφορών οι ΦΟΣΕ δεν έχουν κίνητρο να συμμορφωθούν με το περιορισμένο Πρόγραμμα Αγοράς τους, καθώς σε περίπτωση που η παραγωγή του χαρτοφυλακίου τους υπερβεί το Πρόγραμμα Αγοράς, θα αποζημιωθούν με την Τιμή Αποκλίσεων, η οποία μπορεί να είναι είτε θετική είτε ή μηδενική τιμή».
Σύμφωνα με τον Διαχειριστή, «τα χαρτοφυλάκια σταθμών ΑΠΕ, των οποίων οι εντολές πώλησης δεν γίνονται αποδεκτές, δεν συμμορφώνονται με το περιορισμένο Πρόγραμμα Αγοράς, αλλά παράγουν σε πραγματικό χρόνο βάσει της μέγιστης δυνατότητάς τους με άμεσο αποτέλεσμα να πραγματοποιούνται περικοπές σε πραγματικό χρόνο από τον ΑΔΜΗΕ, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι αν τηρούνταν τα Προγράμματα Αγοράς, και επιπλέον να τίθεται σε κίνδυνο η ασφαλής λειτουργία του Συστήματος».
Κίνητρα στις ΑΠΕ
Ο ΑΔΜΗΕ συνιστά να δοθούν στους σταθμούς ΑΠΕ τα κατάλληλα κίνητρα για την ενεργή συμμετοχή τους στην Αγορά Εξισορρόπησης, παρέχοντας υπηρεσίες εξισορρόπησης όπως η χΕΑΣ (καθοδική Χρηματιστηριακή Ενέργεια Εξισορρόπησης). Τέτοιο κίνητρο είναι η θέσπιση αρνητικών τιμών υποβολής προσφορών ενέργειας εξισορρόπησης, προκειμένου οι σταθμοί να αποζημιώνονται για την παροχή καθοδικής Ενέργειας Εξισορρόπησης.
Επιπλέον ο ΑΔΜΗΕ σημειώνει ότι στην Αγορά Εξισορρόπησης υφίσταται υψηλή συγκέντρωση και ότι η παροχή της δυνατότητας υποβολής προσφορών με αρνητικές τιμές θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό, αφού θα συμμετέχουν περισσότεροι πάροχοι υπηρεσιών εξισορρόπησης και κυρίως χαρτοφυλακίων σταθμών ΑΠΕ.
ΕΒΙΚΕΝ: Ναι σε αρνητικές τιμές στην Αγορά Εξισορρόπησης αλλά με προσοχή
Μία εύλογη ανησυχία βέβαια πηγάζει από το γεγονός μεγάλης αύξησης στα κόστη εξισορρόπησης του ΛΠ-3, δηλαδή ό,τι κερδίσουν οι καταναλωτές (μικρές και μεγάλες ενεργοβόρες βιομηχανίες) από την ενεργοποίηση των αρνητικών τιμών στην Αγορά Εξισορρόπησης να το χάσουν από την εκτόξευση στα κόστη του ΛΠ-3.
Η Ένωση Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας (ΕΒΙΚΕΝ) κρούει ήδη καμπανάκια κινδύνου προς αυτή την κατεύθυνση. Σε παλαιότερη τοποθέτησή της η ΕΒΙΚΕΝ, αφού εκφράζει την συγκατάθεσή της στην θέσπιση αρνητικών τιμών στην Αγορά Εξισορρόπησης, τονίζει ότι παράλληλα απαιτούνται διορθωτικά μέτρα καθώς διαφορετικά η επιδείνωση του κόστους είναι σχεδόν βέβαιη, ειδικά στους καταναλωτές στη Μέση Τάση, των οποίων η τιμολόγηση είναι συνδεδεμένη με την τη χονδρεμπορική αγορά.
Συγκεκριμένα, η Ένωση αναφέρει ότι, επί της αρχής, συμφωνεί να υιοθετηθούν αρνητικές τιμές στην υποβολή προσφορών για καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης, ώστε οι μονάδες ΑΠΕ να αποζημιώνονται όταν περικόπτεται η παραγωγή τους για λόγους ευστάθειας του συστήματος αλλά καλεί τη ΡΑΑΕΥ να εξετάσει με προσοχή τόσο τις τρέχουσες στρεβλώσεις, όσο και τα φαινόμενα που καταγράφηκαν στο πρόσφατο παρελθόν.
Υπερδήλωση φορτίου
Η ΕΒΙΚΕΝ προειδοποιεί πως «η κατάργηση του κατώτατου ορίου τιμών για την χΕΑΣ, ενδέχεται να προκαλέσει νέα αύξηση στο κόστος του ΛΠ-3». Κατά την ΕΒΙΚΕΝ, «η ανοδική πορεία της καθοδικής χΕΑΣ οφείλεται κυρίως σε συστηματική υπερδήλωση φορτίου, η οποία καταλήγει σε θετική απόκλιση μεταξύ προβλεπόμενης και πραγματικής κατανάλωσης, της τάξης του 5%–7,5%.
Τι σημαίνουν οι αρνητικές τιμές
Αν εστιάσουμε τώρα στην DAM, διακρίνουμε ήδη ριζική επαναφορά των αρνητικών τιμών ενέργειας. Την 1η Μαΐου για πρώτη φορά στο ελληνικό χρηματιστήριο ενέργειας καταγράφηκαν τόσο χαμηλές αρνητικές τιμές (δηλαδή οι παραγωγοί πλήρωναν για να διοχετεύσουν στο σύστημα την ενέργεια που παράγουν αντί… να πληρώνονται). Στην Αγορά Επόμενης Μέρας η τιμή έφτασε ακόμη και στα -50 ευρώ/MWh.
Μία μονάδα ΑΠΕ ενδεχομένως να παράγει περισσότερη ενέργεια σε ώρες που υπάρχει λιγότερη ζήτηση, ουσιαστικά δημιουργώντας πλεονάζοντα φορτία. Λόγω της ανισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, οι τιμές ενέργειας από τις ΑΠΕ βαίνουν μειούμενες, πολλές φορές αγγίζοντας το μηδέν, ή περνώντας ακόμα και σε αρνητικές τιμές όπου αυτό επιτρέπεται. Έτσι, οι παραγωγοί ΑΠΕ αναγκάζονται να χρεωθούν επιπλέον κόστος προκειμένου να καταναλωθεί η πλεονάζουσα ενέργεια.
Συνεπώς η αυξημένη παραγωγή ΑΠΕ (ειδικά άνοιξη και καλοκαίρι που ανοίγει ο καιρός), η χαμηλή ζήτηση και τα προβληματικά και πεπαλαιωμένα δίκτυα που αδυνατούν να απορροφήσουν την αυξημένη παραγωγή των ηλεκτρικών φορτίων «οδηγούν» σε αρνητικές τιμές και στη χώρα μας αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Αβεβαιότητα
Οι ραγδαίες μεταβολές και η έντονη αστάθεια είναι πια τα κύρια χαρακτηριστικά στην ελληνική αγορά ενέργειας και αν δεν καταστεί εφικτή η αποτελεσματική διαχείριση των συστημάτων γεγονός που απαιτεί χειρουργικούς χειρισμούς και τήρηση λεπτών ισορροπιών, είναι πιθανόν σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, όπως η χαμηλή ζήτηση να προκληθεί μπλακ άουτ στην ηλεκτροδότηση. Το φάντασμα της Ιβηρικής με το πρόσφατο μπλακ άουτ σε Ισπανία και Πορτογαλία πλανάται απειλητικά πάνω και από τη χώρα μας.
Οι αρνητικές τιμές στη διάρκεια της ημέρας κατρακυλούν… ανεμπόδιστα λόγω της μεγάλης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα. Την ίδια στιγμή τις νυχτερινές ώρες οι τιμές εκτοξεύονται σε πολλαπλάσια επίπεδα, ιδίως στη ζώνη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
