Στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε σήμερα η πρώτη επίσημη συνεδρίαση της Energy Task Force της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αντικείμενο τις σημαντικές αποκλίσεις στις τιμές ρεύματος μεταξύ των χωρών της κεντρικής και της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Στόχος της ομάδας είναι να εντοπίσει τα αίτια του φαινομένου και να εισηγηθεί τεχνικές και θεσμικές λύσεις.
Ο Έλληνας Υπουργός Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, ανέδειξε την ανάγκη να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνονται οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου οι πολίτες και οι επιχειρήσεις επιβαρύνονται δυσανάλογα, ακόμα και όταν η παραγωγή ρεύματος βασίζεται σε φθηνές τεχνολογίες.
Σήμερα, οι τιμές ρεύματος στην ΕΕ βασίζονται στο λεγόμενο μοντέλο οριακής τιμής συστήματος (marginal pricing). Τι σημαίνει αυτό;
Κάθε παραγωγός δηλώνει ποια ποσότητα ρεύματος μπορεί να προσφέρει και σε ποια τιμή.
Το σύστημα ικανοποιεί πρώτα τις φθηνότερες προσφορές (ΑΠΕ, υδροηλεκτρικά), και συνεχίζει προς τις ακριβότερες (λιγνίτης, φυσικό αέριο). Η τιμή που τελικά πληρώνεται σε όλους τους παραγωγούς είναι η τιμή της τελευταίας και ακριβότερης μονάδας που χρειάστηκε για να καλυφθεί η ζήτηση.
Αν, για παράδειγμα, οι ΑΠΕ μπορούν να καλύψουν το 60% της ζήτησης με κόστος σχεδόν 0 €/MWh, αλλά για το υπόλοιπο 40% χρειάζεται φυσικό αέριο με κόστος 120 €/MWh, τότε όλοι οι παραγωγοί — ακόμα κι αυτοί με σχεδόν μηδενικό κόστος — πληρώνονται 120 €/MWh. Αυτό δημιουργεί τεχνητά υπερκέρδη για κάποιες μονάδες, αυξάνοντας αδικαιολόγητα την τιμή για τον τελικό καταναλωτή.
Οι συνέπειες στην πράξη είναι ότι αυτός ο μηχανισμός πλήττει περισσότερο τις χώρες με μεγάλη εξάρτηση από το φυσικό αέριο, όπως την δική μας, ιδιαίτερα 0με χαμηλή διασύνδεση με άλλες αγορές (π.χ. με τη Γαλλία που έχει πυρηνικά).
Έτσι εξηγούνται οι συστηματικά υψηλότερες τιμές ρεύματος σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπως η Ελλάδα και η Βουλγαρία, συγκριτικά με τη βόρεια και δυτική Ευρώπη.
Η Energy Task Force θα πρέπει κανονικά να μελετήσει μια σειρά από παρεμβάσεις, όπως:
● Αλλαγή του μοντέλου τιμολόγησης, ώστε η τιμή να μην καθορίζεται αποκλειστικά από την ακριβότερη μονάδα.
● Διαφορετική αποζημίωση για τις ΑΠΕ, με σταθερές τιμές μέσω διμερών συμβολαίων (Contracts for Difference).
● Ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μεταξύ των κρατών-μελών, για να μειωθούν οι διαφορές ανά περιοχή.
● Αναμόρφωση του συστήματος υπολογισμού τιμών, με στόχο τη μεγαλύτερη διαφάνεια και δικαιοσύνη.
Ο Σταύρος Παπασταύρου δήλωσε χαρακτηριστικά ότι το ζήτημα δεν είναι μόνο τεχνικό, αλλά και βαθιά πολιτικό: η ενιαία αγορά ενέργειας δεν μπορεί να λειτουργεί εις βάρος συγκεκριμένων χωρών ή κοινωνικών ομάδων.
Η σημερινή συνεδρίαση της Task Force είναι μόνο η αρχή. Αναμένονται σύντομα προτάσεις, με στόχο να εφαρμοστούν νέα, πιο δίκαια μοντέλα τιμολόγησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η ενεργειακή κρίση αποκάλυψε τις αδυναμίες ενός συστήματος που σχεδιάστηκε για διαφορετικές συνθήκες. Τώρα, η Ευρώπη θα πρέπει να το επανασχεδιάσει, έχοντας στο επίκεντρο τον καταναλωτή και τη δίκαιη πρόσβαση στην ενέργεια.
