Η ναυτιλιακή κοινότητα εισέρχεται σε καίρια φάση, καθώς η μείωση εκπομπών και η απανθρακοποίηση δεν αποτελούν πλέον θεωρητική συζήτηση, αλλά επιτακτική ανάγκη.
Αυτό καταδεικνύουν τα αποτελέσματα της διεθνούς έρευνας METAVASEA (Ιούνιος-Νοέμβριος 2024), που συντονίζεται από τη HELMEPA με τη στήριξη του Lloyd's Register Foundation.
Από τις 898 απαντήσεις ναυτιλιακών εταιρειών, ναυτικών, λιμανιών, προμηθευτών και πολιτών προκύπτει εικόνα ανομοιογενούς προόδου, αλλά και ισχυρής προθυμίας για δράση στο πλαίσιο των δεσμεύσεων του ΙΜΟ για μηδενικές εκπομπές έως το 2050.
Ενδεικτικό είναι πως οι πολίτες υπερεκτιμούν τον ρόλο της ναυτιλίας στις παγκόσμιες εκπομπές -τοποθετώντας τον στο 50-70%- ενώ στην πραγματικότητα δεν ξεπερνά το 3%.
-Η στρατηγική ευθυγράμμιση με τους κανονισμούς του ΙΜΟ για το κλίμα προχωρά αν και με ανομοιόμορφο ρυθμό, με το 74% των ερωτηθέντων να δηλώνει ότι οι εταιρείες τους έχουν ήδη ευθυγραμμιστεί ή έχουν προγραμματίσει να ευθυγραμμιστούν με τους στόχους μηδενικών εκπομπών του ΙΜΟ.
-Η επίγνωση της ανάγκης για ουσιαστική διαχείριση εκπομπών αυξάνεται μεταξύ των ναυτιλιακών εταιρειών, με έμφαση κυρίως στις άμεσες εκπομπές 73%
-Τα βιοκαύσιμα ηγούνται της μετάβασης, αν και η αβεβαιότητα παραμένει. Πρόκειται για το πιο διαδεδομένο ή σχεδιαζόμενο εναλλακτικό καύσιμο (62%), ενώ το πράσινο υδρογόνο (25%) και η αμμωνία (19%) κερδίζουν έδαφος. Ωστόσο, το 42% των ερωτηθέντων εκφράζει ανησυχίες για τη συμβατότητα καυσίμων και τα κενά στις υποδομές.
-Η τεχνολογική ανωριμότητα, το υψηλό κόστος, η συμβατότητα με τα πλοία και η κανονιστική πολυπλοκότητα αποτελούν τα βασικά εμπόδια για την ευρύτερη υιοθέτηση τεχνολογικών αναβαθμίσεων. -Νέες τεχνολογίες, όπως η δέσμευση άνθρακα επί του πλοίου, η αιολική και ηλιακή ενέργεια και τα συστήματα αερολίπανσης (air lubrication), αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό λόγω αβέβαιης απόδοσης και θεμάτων ασφάλειας.
-Η μεγαλύτερη ανησυχία των ναυτικών είναι η κόπωση πληρωμάτων
Σύμφωνα με την έρευνα η κόπωση, που οφείλεται σε κανονιστικές πιέσεις και αυξημένο φόρτο εργασίας, αναδείχθηκε ως το σημαντικότερο ζήτημα ασφάλειας από το 70% των ερωτηθέντων ναυτικών.
Ακολουθούν η ανεπαρκής εκπαίδευση (27%) και η έλλειψη εξοικείωσης με νέα καύσιμα (26%). Η ανησυχία είναι εντονότερη σε αξιωματικούς μηχανής και τα λιγότερο έμπειρα πληρώματα.
-Σημαντικά κενά στην εκπαίδευση.
Οπως αποκαλύπτει η έρευνα το 64% των ναυτικών δεν έλαβε καμία εκπαίδευση σχετική με την απανθρακοποίηση τα τελευταία δύο χρόνια. Από όσους εκπαιδεύτηκαν, μόνο ένα μικρό ποσοστό εκτέθηκε σε θεματολογία για εναλλακτικά καύσιμα, παρακολούθηση εκπομπών ή νέα ψηφιακά συστήματα.
Η ενδοεταιρική εκπαίδευση επικρατεί, με τους εξωτερικούς παρόχους να έχουν ρόλο. Το 61% της εκπαίδευσης παρέχεται ενδοεταιρικά. Ωστόσο, στο 39% που καταρτίστηκε μέσω εξωτερικών παρόχων, τα ποσοστά ικανοποίησης ήταν σημαντικά υψηλότερα, ειδικά για νέα καύσιμα και τεχνολογία.
Οι ανάγκες εξειδικευμένης κατάρτισης διαφέρουν ανά τύπο πλοίου και θέση. Τα πλοία μεταφοράς υγροποιημένου αερίου (LNG) και τα δεξαμενόπλοια εστιάζουν στον χειρισμό των καυσίμων και την ασφάλεια, τα επιβατηγά στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και την αξιολόγηση κύκλου ζωής των λειτουργιών τους, ενώ τα στελέχη γραφείων χρειάζονται δεξιότητες στη χάραξη στρατηγικής και τη συμμόρφωση με τις νέες απαιτήσεις απανθρακοποίησης.
-Βασικά ευρήματα από λιμάνια-
Μόνο 20% των λιμανιών παρέχει ανεφοδιασμό καυσίμων πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο (VLSFO), παρότι η Μεσόγειος αποτελεί πλέον Περιοχή Ελέγχου Εκπομπών Οξειδίων του Θείου - SOx Emission Control Area (Μάιος 2025).
-Η εγκατάσταση συστημάτων για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στα πλοία από τη στεριά (OPS) εξετάζεται από το 40% των λιμανιών που συμμετείχαν, ενώ ένα άλλο 40% δεν προγραμματίζει καμία παρέμβαση.
-Προτεραιότητες για την απανθρακοποίηση των λιμανιών αποτελούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (70%), η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στα πλοία (40%) και οι σταθμοί εναλλακτικών καυσίμων (30%). Οι προμηθευτές επίσης θεωρούν τις ΑΠΕ (47%) την πιο αποδοτική επένδυση.
-Η συμμόρφωση με τους κανονισμούς για την παρακολούθηση των εκπομπών πλοίων παραμένει πρόκληση για τα λιμάνια με 60% να μην διαθέτει συστήματα παρακολούθησης.
-Η υιοθέτηση Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (EMS) παραμένει περιορισμένη σε πολλά λιμάνια, με το ISO 14001 (70%) και το ISO 9001 (60%) να είναι τα πιο συχνά εφαρμοζόμενα πρότυπα. Αντίθετα, 56% των προμηθευτών εφαρμόζει EMS, κυρίως ISO 14001.
-Τα μεταβατικά καύσιμα παρουσιάζουν διαφορετικά επίπεδα εξοικείωσης και προτίμησης.
Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) είναι το πιο οικείο εναλλακτικό καύσιμο (59%) για την κοινωνία των πολιτών και τις λιμενικές κοινότητες, με τη μείωση των εκπομπών CO₂ να αναφέρεται ως το βασικό του πλεονέκτημα (76%). Είναι επίσης το πιο προτιμώμενο από τους προμηθευτές (41%). Ωστόσο, το 39% των πολιτών δηλώνει αβεβαιότητα για το ποιο εναλλακτικό καύσιμο είναι το πιο υποσχόμενο για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα.
-Η έλλειψη εκπαιδευμένου προσωπικού στον χειρισμό LNG αναγνωρίζεται ως βασικό εμπόδιο (58%) για την υιοθέτηση εναλλακτικών/μεταβατικών καυσίμων.
Το 78% των πολιτών θεωρεί την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας πολύ σημαντική για τη βιωσιμότητα του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου METAVASEA, που υιοθετεί μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή στρατηγικής σημασίας λόγω της πυκνής ναυτιλιακής κίνησης και των λιμενικών δραστηριοτήτων, με σκοπό την χαρτογράφηση υποδομών και δεξιοτήτων που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση.
Το METAVASEA (2023-2027) συντονίζεται από τη HELMEPA και υποστηρίζεται από το βρετανικό κοινωφελές ίδρυμα Lloyd's Register Foundation.
Συμμετέχουν έξι εταίροι, δώδεκα συνεργαζόμενοι φορείς και ένα συνεχώς διευρυνόμενο δίκτυο από 60+ ναυτιλιακές και άλλες εταιρείες, μη-κερδοσκοπικούς οργανισμούς και εκπαιδευτικά ιδρύματα
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
