Τα μικροδέματα που εισήλθαν το 2024 στην ΕΕ από τρίτες χώρες άγγιξαν τα 4,6 δισ., εκ των οποίων το 91% προέρχεται από την Κίνα, ενώ φέτος αναμένεται να φτάσουν τα έξι δισεκατομμύρια.
Την εκτίμηση αυτή ανέφερε ο πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας, Σταύρος Καφούνης, σε σημερινή συνέντευξη Τύπου όπου παρουσιάστηκαν τα επικαιροποιημένα στοιχεία μελέτης της ΕΣΕΕ για τις πολύπλευρες επιπτώσεις του άνισου ανταγωνισμού σε βάρος των ευρωπαϊκών και ελληνικών εμπορικών επιχειρήσεων από τις ασιατικές πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, ενώ επανέλαβε ότι απαιτούνται επιπλέον παρεμβάσεις για την αποκατάσταση των όρων του ισότιμου ανταγωνισμού με τις μεγάλες πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου τρίτων χωρών.
Σύμφωνα με τη μελέτη:
- Τα μικροδέματα που εισήλθαν το 2024 στην ΕΕ από τρίτες χώρες άγγιξαν τα 4,6 δισ., εκ των οποίων το 91% προέρχεται από την Κίνα.
- Οι πλατφόρμες TEMU και SHEIN έχουν μπει στο στόχαστρο της ΕΕ λόγω της ταχύτητας της αύξησης των ενεργών μηνιαίων χρηστών και των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών που φέρονται να χρησιμοποιούν. Εντάχθηκαν στον κατάλογο των «Πολύ Μεγάλων Διαδικτυακών Πλατφορμών» και αναμένεται να συμμορφωθούν με το ρυθμιστικό πλαίσιο του Κανονισμού για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA).
- Η Ελλάδα την περίοδο 2023-2024 βρέθηκε μεταξύ των κορυφαίων αγορών για την TEMU και τη SHEIN.
- Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το σύνολο της ετήσιας διαφημιστικής δαπάνης TEMU και SHEIN για το 2024 άγγιξε τα 3,5 δισ. δολάρια. Η πρόσφατη, ωστόσο, πολιτική των ΗΠΑ οδήγησε στη δραστική μείωσή της στις ΗΠΑ και υπάρχουν ανησυχίες για τη μετατόπισή της προς την ΕΕ. Σε ένα μετριοπαθές σενάριο σταδιακής απόσυρσης από τις ΗΠΑ και ενίσχυσης της διαφημιστικής δαπάνης στην ευρωπαϊκή αγορά, υπολογίζεται ότι θα μετατοπιστούν κεφάλαια ύψους 1,4 δισ. δολάρια που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του Cost per Click (CPC) από 15% έως 54%.
- Ο εκτιμώμενος τζίρος στην Ελλάδα βάσει των εισερχόμενων μικροδεμάτων στην Ελλάδα με μέση αξία τα 25 ευρώ, υπολογίζεται στα 627 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι οι πλατφόρμες TEMU και SHEIΝ καταλαμβάνουν το 20,9% της ελληνικής αγοράς ηλεκτρονικού εμπορίου, που εκτιμάται στα 3 δισ. ευρώ (Α μέθοδος).
- Ο εκτιμώμενος τζίρος στην Ελλάδα βάσει ενεργών χρηστών και μέσης ετήσιας αξίας αγορών ανά ενεργό χρήστη, υπολογίζεται στα 529 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι οι πλατφόρμες TEMU και SHEIΝ καταλαμβάνουν το 17,63% της ελληνικής αγοράς ηλεκτρονικού εμπορίου, που εκτιμάται στα 3 δισ. ευρώ (Β μέθοδος).
- Η εκτιμώμενη δημοσιονομική απώλεια αφορά το ανείσπρακτο δημόσιο έσοδο από μη επιβληθέντες τελωνειακούς δασμούς στις αποστολές των πλατφορμών TEMU και SHEIN, λόγω του ισχύοντος καθεστώτος απαλλαγής (de minimis). Η ανάλυση Monte Carlo δείχνει ότι η πιο πιθανή εκτιμώμενη δημοσιονομική απώλεια εντοπίζεται στην περιοχή των 56-56,5 εκατ. ευρώ, με συχνότητα 1.062. Αυτό σημαίνει ότι στα 10.000 σενάρια, τα 1.062 εκτιμούν απώλεια γύρω στα 56 εκατ. ευρώ, επιβεβαιώνοντας τη συγκέντρωση των πιθανοτήτων σε αυτό το επίπεδο.
- Η ενδεχόμενη μεταβίβαση δεδομένων σε τρίτες χώρες (πχ Κίνα) από τις πλατφόρμες, χωρίς επαρκείς εγγυήσεις ασφαλείας, εγείρει αυξημένη ανησυχία αναφορικά με το εάν τα δεδομένα χρησιμοποιούνται για προσαρμοσμένη τιμολόγηση, profiling ή ακόμη και μεταπώληση σε τρίτους διαφημιστές, γεγονός που θα δημιουργούσε σοβαρές απειλές για τα δικαιώματα ιδιωτικότητας των πολιτών της ΕΕ.
TEMU και η SHEIN
Όπως υπογραμμίζεται, TEMU και η SHEIN αναδεικνύονται σε κομβικούς παίκτες της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρονικού εμπορίου. Οι λόγοι που αναφέρονται είναι οι εξής:
- Οι δύο πλατφόρμες έχουν επιτύχει ταχύτατη διείσδυση στην ΕΕ, με 4,6 δισ. μικροδέματα από τρίτες χώρες (91% από Κίνα), ενώ η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις κορυφαίες αγορές τους. Ανεξαρτήτως μεθόδου υπολογισμού, ο τζίρος τους στην Ελλάδα υπολογίζεται μεταξύ 529 και 627 εκατ. ευρώ, καλύπτοντας 17-21% της συνολικής αγοράς. Το εύρος αυτό καταδεικνύει σημαντική εμπορική παρουσία με διαρκώς αυξανόμενο αποτύπωμα.
- Το καθεστώς de minimis προκαλεί σημαντική απώλεια δημόσιων εσόδων και στρέβλωση ανταγωνισμού. Η εκτεταμένη χρήση αποστολών μικρής αξίας επιτρέπει στις πλατφόρμες να αποφεύγουν την επιβολή δασμών. Σύμφωνα με την ανάλυση Monte Carlo, η δημοσιονομική απώλεια για το ελληνικό δημόσιο εκτιμάται στα ~56 εκατ. ευρώ ετησίως. Το στοιχείο αυτό είναι κρίσιμο όχι μόνο για λόγους δημοσιονομικής πολιτικής, αλλά και γιατί δημιουργεί ανισότητα εις βάρος των εγχώριων και ενωσιακών επιχειρήσεων.
- Οι πλατφόρμες εγείρουν ζητήματα κανονιστικής συμμόρφωσης και προστασίας προσωπικών δεδομένων. Η κατάταξή τους ως «Πολύ Μεγάλες Διαδικτυακές Πλατφόρμες» συνεπάγεται ότι πρέπει να συμμορφωθούν με τον Κανονισμό για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA). Ωστόσο, υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες για τη συλλογή, χρήση και μεταβίβαση προσωπικών δεδομένων σε τρίτες χώρες, με πρακτικές που ενδέχεται να περιλαμβάνουν προσαρμοσμένη τιμολόγηση, εμπορική αξιοποίηση και profiling. Αυτό το πλαίσιο καθιστά αναγκαία την ενίσχυση της εποπτείας και την ενεργοποίηση μηχανισμών συμμόρφωσης σε επίπεδο ΕΕ και κρατών-μελών.
Γιατί οι πλατφόρμες μπήκαν στο στόχαστρο της ΕΕ
SHEIN και TEMU: Τον Απρίλιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε τις πλατφόρμες ως «Πολύ Μεγάλη Διαδικτυακή Πλατφόρμα» (VLOP) σύμφωνα με τον Κανονισμό για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA).
- Σύμφωνα με την Έκθεση Διαφάνειας που κατέθεσε η SHEIN, την περίοδο από 1η Αυγούστου 2024 έως 31 Ιανουαρίου 2025, η SHEIN είχε κατά μέσο όρο 130 εκατομμύρια ενεργούς μηνιαίους χρήστες στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Σύμφωνα με την Έκθεση Διαφάνειας που κατέθεσε η TEMU, την περίοδο 1η Νοεμβρίου 2024 έως 31 Δεκεμβρίου 2024, η TEMU είχε κατά μέσο όρο περίπου 102,8 εκατομμύρια ενεργούς μηνιαίους χρήστες στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συστάσεις της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά από τη SHEIN:
- Να δηλώνει ρητά και ξεκάθαρα την ταυτότητα του πωλητή (εάν είναι τρίτος)
- Να μην χρησιμοποιεί ψευδείς ή τεχνητές εκπτώσεις.
- Να παρουσιάζει με σαφήνεια όρους αγοράς, επιστροφής και ακύρωσης.
- Να μην στοχεύει ανήλικους με παραπλανητικές προσφορές.
Να παύσει παραπλανητικές προσφορές.
Να αφαιρέσει ή να τροποποιήσει «dark patterns» όπως χρονομετρημένες
Να αναγράφει με σαφήνεια ποιος πωλεί το προϊόν και εάν είναι τρίτος
Α παύσει προσφορές, ψευδείς αναφορές («τελευταία τεμάχια») και ψυχολογική πίεση για γρήγορες αγορές.
TEMU
Η TEMU τέθηκε υπό συντονισμένη παρακολούθηση από το Δίκτυο Συνεργασίας για την Προστασία των Καταναλωτών (Consumer Protection Cooperation Network) με σαφή εστίαση στις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητά από την TEMU:
- Να παύσει παραπλανητικές προσφορές.
- Να αναγράφει με σαφήνεια ποιος πωλεί το προϊόν και εάν είναι τρίτος πωλητής.
- Να ενημερώνει με σαφήνεια για το δικαίωμα υπαναχώρησης και
επιστροφής.
Παραδείγματα Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών
Στην έρευνα επισημαίνεται ότι εμφανώς τίθεται ζήτημα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών όπως: με ψευδείς διαφημίσεις και παραπλανητική παρουσίαση προϊόντων, με χειραγώγηση τιμών και επιθετική τιμολόγηση, με αθέμιτη προώθηση μέσω αλγόριθμων, με απομιμήσεις και χαμηλής ποιότητας προϊόντα και με κρυφές χρεώσεις και ασαφή τιμολόγηση.
Πιο αναλυτικά αναφέρονται 4 παραδείγματα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών που υιοθετούν οι πλατφόρμες:
- Τεχνητές εκπτώσεις (False Pricing). Οι πλατφόρμες έχουν κατηγορηθεί ότι παρουσιάζουν εξαιρετικά υψηλές αρχικές τιμές, οι οποίες όμως δεν αντιστοιχούν συχνά στην πραγματική τιμή αγοράς. Έτσι δίνουν την ψευδαίσθηση της τεράστιας έκπτωσης, παραπλανώντας τον καταναλωτή.
- Χρονόμετρα Αντίστροφης Μέτρησης (Fake Urgency). Χρησιμοποιούν ρολόγια αντίστροφης μέτρησης, με φράσεις όπως «Μόνο για 5 λεπτά ακόμα!», τα οποία επαναλαμβάνονται κάθε φορά που ο χρήστης επιστρέφει στη σελίδα. Αυτή η πρακτική εκμεταλλεύεται την ψυχολογική πίεση και θεωρείται επιθετική εμπορική πρακτική.
- Απουσία σαφούς πληροφόρησης. Δεν προσφέρεται στους χρήστες σαφής πληροφόρηση αναφορικά με τους όρους και προϋποθέσεις χρήσης της πλατφόρμας, ούτε εξασφαλίζεται η αναγκαία διαφάνεια που απαιτείται να υπάρχει στον τρόπο λειτουργίας των συστημάτων συστάσεων των προϊόντων.
- Δωροκάρτες και «παιχνίδια ανταμοιβών» (Gamification). Οι χρήστες καλούνται να συμμετάσχουν σε «παιχνίδια» όπου μπορούν να κερδίσουν δωρεάν προϊόντα, υπό την προϋπόθεση να μοιραστούν συνδέσμους σε φίλους τους ή να κάνουν αγορές. Αυτή η πρακτική παρακίνησης μέσω ψευδούς εντύπωσης ανταμοιβής, χωρίς σαφείς όρους, χαρακτηρίζεται ως παραπλανητική στρατηγική επιρροής.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
