Σε μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα αναδεικνύεται η πλήρης απαγόρευση έως το 2027 της εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, αγώγιμου και LNG, όπως ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να εξασφαλίσει από άλλους προμηθευτές και να αναπτύξει υποδομές για περίπου το 40% του αερίου που καταναλώνει σήμερα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, το πρώτο τρίμηνο του 2025 οι εισαγωγές ρωσικού αγώγιμου αερίου (μέσω Σιδηροκάστρου) ανήλθαν στο 38,8% (8,66 TWh) των συνολικών εισαγωγών, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 19,45% σε σχέση με το α’ τρίμηνο του 2024.
Στο σύνολο του 2024 μάλιστα οι εισαγωγές ρωσικού αγώγιμου αερίου ανήλθαν στο 51,6% (35,8 TWh) των συνολικών εισαγωγών. Επιπλέον, η Ρωσία βρέθηκε στη δεύτερη θέση στα εισαγωγές LNG (μέσω Ρεβυθούσας) με 2,86 TWh (15,3%), με τις ποσότητες να καταγράφουν, πάντως, μείωση κατά 65,87% συγκριτικά με το 2023.
Απαγόρευση των εισαγωγών σε δυο δόσεις
Με βάση τον οδικό χάρτη για την πλήρη απεξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη ρωσική ενέργεια (αέριο, πετρέλαιο και πυρηνικά καύσιμα) που έδωσε στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα απαγορευτούν οι εισαγωγές ρωσικού αερίου στην ΕΕ
-έως το τέλος του 2025 του 1/3 των υφιστάμενων σήμερα ποσοτήτων που εισάγονται μέσω νέων συμβάσεων και υφιστάμενων συμβολαίων spot
-και έως το τέλος του 2027 των υπόλοιπων (2/3) ποσοτήτων, αγώγιμου αερίου και LNG, που εισάγονται μέσω των υφιστάμενων μακροπρόθεσμων συμβολαίων.
Από ελληνικής πλευράς, σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχουν δύο Οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας με τη ρωσική Gazprom: της ΔΕΠΑ για έως το 2027 και της Metlen έως το 2030.
Οι τιμές και η υποκατάσταση εισαγωγών
Ο αρμόδιος Επίτροπος Ενέργειας και Στέγασης, Dan Jorgensen, εμφανίστηκε βέβαιος σε συνέντευξη τύπου ότι η πλήρης απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο δεν θα οδηγήσει σε αύξηση των τιμών.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, φέτος η ΕΕ εκτιμάται ότι θα εισάγει 37 bcm ΦΑ από τη Ρωσία. Όμως, το LNG στην παγκόσμια αγορά προβλέπεται φέτος να αυξηθεί κατά 25-30 bcm, ενώ έως το 2026 κοντά στα 90 bcm. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν 8 bcm από τη Ρουμανία. Επιπρόσθετα, η ΕΕ μειώνει κάθε χρόνο την κατανάλωση ΦΑ κατά 15 bcm.
«Συνεπώς, εκτιμούμε ότι όλο αυτό δεν θα οδηγήσει σε αυξήσεις στις τιμές», σημείωσε ο κ. Dan Jorgensen, αναγνωρίζοντας, ωστόσο, ότι η μετάβαση θα είναι πιο δύσκολη για κάποιες χώρες (προφανώς και την Ελλάδα) απ’ ότι για άλλες.
Γι’ αυτό ανακοίνωσε ότι έως το τέλος της φετινής χρονιάς κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να εκπονήσει υποχρεωτικά και να υποβάλλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εθνικό σχέδιο για την απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια.
Στο σχέδιο κάθε κράτος μέλος θα αποτυπώνει:
- Τον όγκο των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου στο πλαίσιο των υφιστάμενων συμβάσεων, συμπεριλαμβανομένων των συμβολαίων με ρήτρες take-or-pay (ο αγοραστής πρέπει είτε να παραλάβει μια συγκεκριμένη ποσότητα φυσικού αερίου είτε να καταβάλει ένα προκαθορισμένο ποσό ακόμη κι εάν δεν παραλάβει την εν λόγω ποσότητα).
- Το χρονοδιάγραµµα, συµπεριλαµβανοµένων ορόσηµων που υποστηρίζουν τα µέτρα της ΕΕ για την επίτευξη του στόχου της σταδιακής κατάργησης του ρωσικού φυσικού αερίου.
- Επιλογές για την αντικατάσταση του ρωσικού αερίου, είτε με διαφοροποίηση εισαγωγών είτε με μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου.
Νέα εργαλεία για την αποσύνδεση τιμών αερίου-ρεύματος
Σε άλλη ερώτηση για την επίπτωση που θα έχει η πλήρης απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο στις τιμές της ενέργειας, ειδικά στην Ελλάδα, ο Επίτροπος ανέφερε ότι είναι σε γνώση της κατάστασης στην Ελλάδα παραπέμποντας και στην επιστολή του πρωθυπουργού, κ. Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ανέφερε, πάντως, ότι η ΕΕ είναι σε καλό επίπεδο από πλευράς διασυνδεσιμότητας, γεγονός στο οποίο απέδωσε τη συγκράτηση των τιμών ενέργειας, ανεγνώρισε όμως ότι υπάρχουν περιθώρια τόσο στον τομέα της φυσικής υποδομής (περισσότερες διασυνδέσεις και δίκτυα) όσο και της νομικής «υποδομής», δηλαδή της εφαρμογής της νομοθεσίας για την ενιαία αγορά ηλεκτρισμού.
Επιπλέον επισήμανε ότι πρέπει να προκριθούν νέα χρηματοοικονομικά εργαλεία για την αποσύνδεση των τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, αναφέροντας χαρακτηριστικά τις συμβάσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας-PPA και τις συμβάσεις επί διαφοράς-CfD (στις συμβάσεις αυτές, μια δημόσια αρχή αποζημιώνει τον παραγωγό ενέργειας σε περίπτωση πολύ απότομης πτώσης των τιμών από τη μία, αλλά από την άλλη εισπράττει έσοδα εάν οι τιμές είναι υπερβολικά υψηλές).
Λύση συμβάσεων με επίκληση ανωτέρας βίας
Ερωτηθείς για τη νομική βάση της απαγόρευσης καθώς θεωρείται πιθανό, αν όχι βέβαιο, ότι η ρωσική πλευρά θα προσφύγει στη δικαιοσύνη και τη διαιτησία, ειδικά για τα συμβόλαια που εκτείνονται πέραν του 2027, ο Επίτροπος Dan Jorgensen μετέφερε την διαβεβαίωση των νομικών υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες είναι καλυμμένες αφού πρόκειται για «απαγόρευση» και ως εκ τούτου θα γίνει επίκληση «force majeure» (ανωτέρας βίας).
Σε συναφή ερώτηση για το τι πρόκειται να γίνει εάν μία χώρα ασκήσει βέτο, ο Επίτροπος ξεκαθάρισε ότι βάσει του ενωσιακού δικαίου η απόφαση θα πρέπει να ληφθεί με αυξημένη πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία. Εάν, πάντως, μία χώρα δεν εφαρμόσει την απαγόρευση, τότε η Επιτροπή θα κινηθεί εναντίον της με βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο (παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο).
Στο στόχαστρο ο σκιώδης στόλος της Ρωσίας
Πέραν του αερίου, ο οδικός χάρτης προβλέπει νέες δράσεις για την αντιμετώπιση του σκιώδους στόλου μέσω του οποίου η Ρωσία παρακάμπτει τις κυρώσεις και τη διεθνή οροφή των τιμών του πετρελαίου. Η Επιτροπή θα εντείνει τις διπλωματικές της προσπάθειες καθώς και τη συνεργασία με τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό και θα αρχίσει να εργάζεται για θαλάσσιες αποστολές στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ.
Όσον αφορά τα πυρηνικά, η ΕΕ πρόκειται να εισάγει νέους περιορισμούς για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών ουρανίου, εμπλουτισμένου ουρανίου και άλλων πυρηνικών υλικών, καθώς και υποχρεώσεις για διαφάνεια και διαφοροποίηση των προμηθειών.
Παράλληλα, πρόκειται να καταστήσει τα ρωσικά καύσιμα μη ελκυστικά από οικονομικής πλευράς και θα ενισχύσει την αλυσίδα εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πυρηνικά καύσιμα. Δεν θα υπάρξουν νέες εγκρίσεις για συμβάσεις με Ρώσους προμηθευτές που θα συνυπογράφονται από τον Οργανισμό Εφοδιασμού EURATOM.
Το μήνυμα της ΕΕ στο Κρεμλίνο
«Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση στέλνει ένα πολύ σαφές μήνυμα στη Ρωσία: Όχι άλλο. Δεν θα επιτρέψουμε πλέον στη Ρωσία να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως όπλο εναντίον μας. Όχι πια - δεν θα επιτρέψουμε να εκβιάζονται τα κράτη μέλη μας. Όχι πια - δεν θα βοηθήσουμε έμμεσα να γεμίσει το πολεμικό ταμείο του Κρεμλίνου», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Jorgensen.
