Ο ενεργειακός συμψηφισμός, είτε αφορά αυτοπαραγωγή στον χώρο κατανάλωσης είτε εικονικά σχήματα (ατομικά ή συλλογικά, π.χ. μέσω ενεργειακών κοινοτήτων), αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας των πολιτών και της συμμετοχής τους στην πράσινη μετάβαση. Όμως, παρά το γεγονός ότι θεσμοθετήθηκε ήδη από το 2015 και διευρύνθηκε με την πάροδο των ετών, σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί χωρίς ένα ολοκληρωμένο, λειτουργικό και προβλέψιμο σύστημα εκκαθαρίσεων.
Αυτή η θεσμική υστέρηση εκθέτει όλους τους εμπλεκόμενους σε κινδύνους. Από τη μια, οι προμηθευτές καλούνται να δραστηριοποιούνται σε ένα αβέβαιο περιβάλλον, αναλαμβάνοντας κόστη που συχνά προκύπτουν από στρεβλώσεις που δεν μπορούν να ελέγξουν. Από την άλλη, οι καταναλωτές – είτε ιδιώτες είτε μέλη ενεργειακών κοινοτήτων – διαπιστώνουν ότι επενδύουν σε σχήματα αυτοπαραγωγής χωρίς να διαθέτουν σαφείς κανόνες που να υποστηρίζουν την απόδοση και την προβλεψιμότητα της επένδυσής τους. Δεν πρόκειται για ένα απλό τεχνικό κενό, αλλά για μια ουσιαστική αδυναμία που φθείρει την εμπιστοσύνη και περιορίζει την πραγματική δυναμική της αυτοπαραγωγής.
Από τη δέσμευση στη στασιμότητα
Με την Απόφαση Ε-70/2023, η ΡΑΑΕΥ είχε ζητήσει από τον ΔΕΔΔΗΕ να καταθέσει έως τον Ιανουάριο του 2024 μια πλήρη πρόταση για τη ρύθμιση των εκκαθαρίσεων σε ειδικές περιπτώσεις – όπως είναι οι παροχές χωρίς τηλεμέτρηση, τα εικονικά σχήματα ή οι ενεργειακές κοινότητες. Παρότι η σχετική εισήγηση κατατέθηκε τελικά με μεγάλη καθυστέρηση και τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση τον Μάρτιο του 2025, η διαδικασία παραμένει ανολοκλήρωτη.
Παρά τις επισημάνσεις που υποβλήθηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση, δεν έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα επικαιροποιημένη εκδοχή της πρότασης. Αυτή η καθυστέρηση συντηρεί την αβεβαιότητα και διατηρεί ανοιχτά ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα προμηθευτών και καταναλωτών. Το αποτέλεσμα; Μια θετική πολιτική που ως ευκαιρία ήρθε να δώσει ώθηση σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κοινότητες, αλλά παραμένει – σε μεγάλο βαθμό – μη λειτουργική.
Τεχνικές εκκρεμότητες με πραγματικές συνέπειες
Η δημόσια διαβούλευση ανέδειξε συγκεκριμένα τεχνικά κενά που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:
- Η ανάγκη πρόβλεψης Διορθωτικής Εκκαθάρισης (W+8), ώστε να βελτιωθεί η ακρίβεια και διαφάνεια στους υπολογισμούς.
- Η απουσία ειδικής πρόβλεψης για σταθμούς που διαθέτουν ενσωματωμένη αποθήκευση, κάτι που συναντάται συχνά σε σχήματα ενεργειακών κοινοτήτων.
- Η ασάφεια στη μεθοδολογία υπολογισμού των Τυπικών Καμπυλών Παραγωγής για παροχές που δεν διαθέτουν τηλεμετρούμενους μετρητές.
Πρόβλημα υπάρχει και στις «μικτές» περιπτώσεις, όπου σε ένα σχήμα συμψηφισμού συμμετέχουν παροχές τόσο με, όσο και χωρίς τηλεμέτρηση - ένα σενάριο που είναι απολύτως ρεαλιστικό στην πράξη αλλά παραμένει θεσμικά εκτός πλαισίου.
Μια ασυμμετρία που πληρώνεται
Ίσως το πιο κρίσιμο σημείο είναι η οικονομική ασυμμετρία που δημιουργείται. Οι προμηθευτές αγοράζουν ενέργεια από τη χονδρεμπορική αγορά, συχνά σε ώρες υψηλής ζήτησης και τιμών, για να καλύψουν τις ανάγκες των πελατών-αυτοπαραγωγών. Στη συνέχεια, συμψηφίζουν αυτή την κατανάλωση με την ενέργεια που εγχέεται από τους ίδιους πελάτες στο δίκτυο, συνήθως σε ώρες χαμηλότερης τιμής. Αυτή η διαφορά αξίας και η ζημία που προκαλείται δεν μένει χωρίς συνέπειες: αρχικά επιβαρύνει τους προμηθευτές και, σε δεύτερο χρόνο, πλήττει αναπόφευκτα όλους τους καταναλωτές, καθώς οι ανισορροπίες αυτές επηρεάζουν τις τιμές και τη λειτουργία της αγοράς.
Για ένα πλαίσιο που στηρίζει την αυτοπαραγωγή
Η έλλειψη ενός πλήρους και εφαρμόσιμου πλαισίου δεν είναι απλώς μια τεχνική λεπτομέρεια. Δημιουργεί αβεβαιότητα που λειτουργεί αποτρεπτικά για πολίτες, επιχειρήσεις και ενεργειακές κοινότητες που θέλουν να στραφούν στην αυτοπαραγωγή. Δυσκολεύει τον σχεδιασμό και αυξάνει το ρίσκο σε έργα που θα μπορούσαν να έχουν άμεσο περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος.
Η αυτοπαραγωγή ενέργειας είναι ένα σημαντικό βήμα για φθηνότερη, καθαρή ενέργεια και κυρίως για τη συμμετοχή των πολιτών στην πράσινη μετάβαση. Χρειάζεται όμως σαφείς, δίκαιους και προβλέψιμους κανόνες για να λειτουργεί βιώσιμα και αποτελεσματικά.
Γιατί τελικά, χωρίς ξεκάθαρους και εφαρμόσιμους κανόνες, τα οφέλη του ενεργειακού συμψηφισμού παραμένουν μετέωρα – και είναι οι πολίτες αυτοί που πληρώνουν το τίμημα.
