Η Ελλάδα μπορεί να υπερηφανεύεται για το πλούσιο ιστορικό και αρχιτεκτονικό της αποτύπωμα, όμως η σύγχρονη εικόνα του κτιριακού αποθέματος αποκαλύπτει ένα πρόβλημα που «φωνάζει»: το δομημένο περιβάλλον της χώρας γερνάει και υστερεί σε βασικές υποδομές.
Σύμφωνα με την Απογραφή Κτιρίων 2021 της ΕΛΣΤΑΤ, που δόθηκε την Παρασκευή 29/8 στην δημοσιότητα, το σύνολο των κτιρίων ανέρχεται σε 4,3 εκατομμύρια, αυξημένο κατά 4,4% σε σχέση με το 2011. Παρά την αριθμητική άνοδο, η ποιοτική εικόνα είναι λιγότερο ενθαρρυντική.
Γερασμένο απόθεμα
Περίπου 1 στα 4 κτίρια κατασκευάστηκε πριν το 1970, ενώ η μεγάλη «έκρηξη» ανοικοδόμησης των δεκαετιών 1960–1980 έχει αφήσει πίσω της εκατομμύρια κατοικίες που σήμερα χρειάζονται εκτεταμένη αναβάθμιση. Οι αντισεισμικοί κανονισμοί ήταν τότε διαφορετικοί, ενώ η έννοια της ενεργειακής απόδοσης ήταν σχεδόν ανύπαρκτη.
Η Ελλάδα χωρίς ασανσέρ
Το πιο εντυπωσιακό – και ανησυχητικό – εύρημα είναι ότι 93,2% των κτιρίων δεν διαθέτουν ανελκυστήρα. Αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια διαμερίσματα παραμένουν απροσπέλαστα σε ηλικιωμένους και άτομα με κινητικά προβλήματα. Μόνο το 6,6% των κτιρίων έχει έναν ανελκυστήρα, ενώ το ποσοστό με δύο ή περισσότερους είναι σχεδόν μηδενικό.
Αν συνυπολογίσουμε ότι λιγότερο από το 40% των κτιρίων διαθέτει υποδομές προσβασιμότητας για ΑμεΑ, η εικόνα γίνεται ακόμη πιο πιεστική.
Μια χώρα από μπετόν
Το 60,6% των κτιρίων έχει σκελετό από μπετόν, ενώ η πέτρα (17%) και τα τούβλα/τσιμεντόλιθοι (19,2%) συμπληρώνουν το τοπίο. Το ξύλο και το μέταλλο εμφανίζονται σε αμελητέα ποσοστά. Πρόκειται για ένα «τσιμεντένιο» απόθεμα που δείχνει πώς η αστικοποίηση της μεταπολεμικής περιόδου άλλαξε ριζικά το πρόσωπο της χώρας.
Η κατοικία παραμένει η «καρδιά» του ελληνικού κτιριακού αποθέματος: το 91% των κτιρίων έχει αποκλειστικά οικιστική χρήση, ενώ τα κτίρια μεικτής ή αποκλειστικά επαγγελματικής χρήσης αντιστοιχούν μόλις στο 9%. Αυτό δείχνει ότι, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα δεν έχει αναπτύξει ισχυρή παράδοση πολυχρηστικών ή επαγγελματικών κτιρίων μεγάλης κλίμακας.
Τα ευρήματα της απογραφής αναδεικνύουν την ανάγκη ενός εθνικού σχεδίου εκσυγχρονισμού του κτιριακού αποθέματος. Προγράμματα όπως το «Εξοικονομώ» καλύπτουν μέρος των αναγκών, αλλά η κλίμακα είναι τεράστια: εκατομμύρια κατοικίες χρειάζονται ενεργειακή αναβάθμιση, αντισεισμική θωράκιση, αλλά και επεμβάσεις για την προσβασιμότητα.
Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια διπλή πρόκληση:
- Να μετατρέψει το γερασμένο απόθεμα σε ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της ΕΕ για το 2030–2050.
- Να δημιουργήσει ένα πιο φιλικό και ασφαλές περιβάλλον για όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως ηλικίας ή φυσικών δυνατοτήτων.
