Με την κατάσταση να έχει φτάσει σε φάση πορτοκαλί συναγερμού που θα μπορούσε να γίνει… κόκκινος αν και εφόσον δεν αλλάξει κάτι τους επόμενους μήνες αναφορικά με τις βροχοπτώσεις και τις χιονοπτώσεις, η κυβέρνηση σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ λαμβάνει μέτρα για την υδροδοτική ασφάλεια της Αττικής και άλλων περιοχών της χώρας.
Σε μια εποχή παράκρουσης για την πράσινη ανάπτυξη, τη βιωσιμότητα και την κλιματική αλλαγή, η κυβέρνηση μόλις τώρα διαπιστώνει πως ενδέχεται να υπάρξει πολύ μεγάλο πρόβλημα αναφορικά με την επάρκεια νερού, λαμβάνοντας μέτρα, με τη μορφή του κατεπείγοντος.
«Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το χειρότερο», τόνισε στη χθεσινή ομιλία του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την εκδήλωση για τα 100 χρόνια της ΕΥΔΑΠ στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, κάνοντας λόγο για ανάγκη «κάθετης αύξησης των επενδύσεων της ΕΥΔΑΠ», που πρέπει να γίνουν τα επόμενα χρόνια.
Η στάθμη των φραγμάτων είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, ενώ οι υδροφόροι ορίζοντες και οι ταμιευτήρες της Αττικής έχουν χάσει πάνω από 50% σε σχέση με το 2022, δηλαδή μόλις σε μια τριετία! Σε περιοχές της Πελοποννήσου, τα δίκτυα χάνουν έως και 80 % του νερού λόγω διαρροών και κλοπής.
Όπως έγινε γνωστό στη χθεσινή εκδήλωση, από τα δίκτυα νερού της χώρας χάνεται περίπου το 50%, την ώρα που όπως είπε ο επικεφαλής της εταιρείας Χάρης Σαχίνης, χώρες όπως Ισραήλ και Σιγκαπούρη, «εκμεταλλεύονται την ίδια σταγόνα δύο και τρεις φορές».
Την ώρα που «διαφημίζονται» πράσινες πόλεις, πράσινα νησιά με μηδενικό αποτύπωμα και λεωφορεία χωρίς οδηγούς, οι μισοί δήμοι της χώρας έχουν δίκτυα ύδρευσης που χάνουν πάνω από το 40% του νερού λόγω διαρροών.
Και έως πρόσφατα, που, μπροστά στον τεράστιο κίνδυνο να διψάσει η Αττική, «ξύπνησε» η κυβέρνηση, δεν μιλούσε κανένας, πλην του διευθύνοντος συμβούλου της ΕΥΔΑΠ Χάρη Σαχίνη και του γενικού διευθυντή ύδρευσης Γιώργου Καραγιάννη, ο οποίος ξέρει τα δίκτυα και τη διαδρομή νερού και αποχέτευσης στην Αττική και στην Ελλάδα, όσο κανένας άλλος.
Πλέον η Ελλάδα είναι 19η στον κόσμο σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο λειψυδρίας με τις εκτιμήσεις για το μέλλον να μην είναι καλές για όλη τη Νότια Μεσόγειο. Μέχρι το 2021 τα αποθέματα στους ταμιευτήρες ήταν σταθερά, στο 1,1 δισ. κυβικά μέτρα σταθερά, όμως από το 2022, η μείωση των αποθεμάτων αγγίζει τα περίπου 250 εκατ. κυβικά μέτρα ανά έτος.
Ποια είναι η κατάσταση
Σε πολλές περιοχές, όπως η Αργολίδα, η Ανατολική Κρήτη, η Ρόδος και η Πελοπόννησος, το νερό είναι ήδη είδος υπό περιορισμό, με διακοπές και περιορισμούς στην άρδευση. Σε πολλές περιοχές της χώρας, τα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης χάνουν έως και 50-60% του νερού λόγω παλαιότητας και έλλειψης συντήρησης. Επιπλέον, δεν υπάρχει εθνικό σύστημα καταγραφής κατανάλωσης, ούτε ενιαίος μηχανισμός εποπτείας της άντλησης νερού από γεωτρήσεις.
Το 85% της κατανάλωσης νερού στην Ελλάδα αφορά στη γεωργία, συχνά με αναποτελεσματικά ή παρωχημένα συστήματα άρδευσης. Σε ορισμένες περιοχές, όπως η Θεσσαλία ή η Ανατολική Μακεδονία, η υπεράντληση έχει ήδη οδηγήσει σε υποβάθμιση υδροφόρων οριζόντων.
Άργησε η… πράσινη κυβέρνηση
Η (άρδην) κινητοποίηση της κυβέρνησης για το νερό και τη διαχείρισή του, ενώ το πρόβλημα είναι ήδη εδώ, είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ενεργεί πρόχειρα και αποσπασματικά το ελληνικό κράτος. Η λειψυδρία στην Ελλάδα δεν είναι ξαφνικό φαινόμενο. Τα σημάδια υπήρχαν εδώ και χρόνια: φθαρμένα δίκτυα, υπεράντληση, ελλείψεις στα νησιά κάθε καλοκαίρι, γεωργία χωρίς έλεγχο κατανάλωσης – σπατάλης.
Πολλά και καίρια ερωτήματα
Χθες, για ακόμη μια φορά έγινε αναφορά στο γεγονός ότι υφίστανται 740 εταιρείες – φορείς που διαχειρίζονται κατά τόπους την ύδρευση και την αποχέτευση στη χώρα μας και ότι πλέον όλοι αυτοί οι φορείς θα μπουν κάτω από την ομπρέλα κεντρικής διαχείρισης, είτε από την ΕΥΔΑΠ, είτε από την ΕΥΑΘ (στη Β. Ελλάδα). Τώρα ανακάλυψε η κυβέρνηση ότι είναι κατακερματισμένος ο χώρος της διαχείρισης νερού με 740 (μικρο)εταιρείες;
Τα ερωτήματα είναι πολλά: Μήπως θα πρέπει να σταματήσουν οι γεωτρήσεις από τις εταιρείες εμφιάλωσης νερού; Μήπως να περιοριστούν; Μήπως θα πρέπει να επανεξεταστούν όλα τα δεδομένα στις άδειες γεωτρήσεων; Επιχειρήσεων και ιδιωτών (ασχέτως αν δεν υπάρχει κανένα αρχείο).
Το σχέδιο κατά της λειψυδρίας
Χθες λοιπόν ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξήγγειλε το έργο «Εύρυτος», δηλαδή τη μερική εκτροπή Κρικελιώτη και Καρπενησιώτη προς τον Εύηνο ποταμό, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2029.
Το έργο θα παρέχει 220 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως, με συνολικό κόστος 500 εκατ. ευρώ, και θα αξιοποιεί τις υπάρχουσες υποδομές, δεν θα χρειαστούν δηλαδή τεράστιες επενδύσεις και έργα φραγμάτων. Σε περιόδους πλεονάσματος νερού, θα ενεργοποιείται ο ταμιευτήρας του Εύηνου, χωρίς πρόσθετο ενεργειακό κόστος, αφού η τροφοδότησή του θα γίνεται μέσω βαρύτητας και με ελάχιστη περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της ΕΥΔΑΠ, το έργο περιλαμβάνει τη διαδοχική υδραυλική σύνδεση των ποταμών Καρπενησιώτη και Κρικελιώτη με τον ταμιευτήρα του Εύηνου, μέσω δύο σηράγγων συνολικού μήκους 20 χιλιομέτρων (14 +6 για κάθε ποταμό) και έργων κεφαλής μικρού ύψους με τοξωτά θυροφράγματα αυτόματης λειτουργίας.
Συνάμα, ο κ. Παπασταύρου ανακοίνωσε την επέκταση της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ σε Βοιωτία και Χαλκιδική αντίστοιχα, κάτι που διασφαλίζει ενιαία και συντονισμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων, με στόχο τη διαλειτουργικότητα και την αύξηση της αποδοτικότητας των συστημάτων ύδρευσης. Παράλληλα, τόνισε ότι το ΥΠΕΝ δίνει ίση βαρύτητα στην ύδρευση και την άρδευση, υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για τη βιώσιμη και βέλτιστη λύση απέναντι στο πρόβλημα της λειψυδρίας και στις απώλειες νερού που σε ορισμένες περιοχές φτάνουν έως και το 50%.
Συμμάζεμα του κατακερματισμού
Ο υπουργός σημείωσε επίσης ότι απαιτείται «νοικοκύρεμα» του σημερινού κατακερματισμού των παρόχων ύδατος· με τις δύο πιλοτικές επεκτάσεις, ο αριθμός τους μειώνεται από 740 σε 700, κάτι που, όπως ανέφερε, θα συμβάλει σε πιο ορθολογική και αποτελεσματική διαχείριση, χωρίς να επιβληθούν περιορισμοί στην κατανάλωση.
Παράλληλα, προχωρά η ενοποίηση και εξυγίανση των 110 Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) της χώρας, ώστε να δημιουργηθεί ένα πιο αποδοτικό και σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης. Επίσης, 151 έργα ύδρευσης και αποχέτευσης, συνολικού προϋπολογισμού άνω των 320 εκατ. ευρώ, βρίσκονται σε εξέλιξη σε περισσότερα από 40 νησιά.
Το plan b
Την ίδια ώρα και για να υπάρχει plan b σε περίπτωση που τα αποθέματα εξαντληθούν πρωτύτερα από το 2029, η ΕΥΔΑΠ τρέχει βραχυπρόθεσμες δράσεις, με στόχο την άμεση υδροδοτική θωράκιση της Αττικής: Μεταξύ άλλων, αξιοποιεί και ενεργοποιεί γεωτρήσεις σε Μαυροσουβάλα, Ούγγρους και Βοιωτικό Κηφισό με συνολική συνεισφορά περίπου 150 εκατ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο, μόλις ολοκληρωθούν.
Σε περίπτωση που χρειαστεί, ωριμάζουν μεσοπρόθεσμα και δύο σημαντικά έργα:
(α) Το έργο αγωγού ανύψωσης νερού στο Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα (ΕΥΣ) για διασύνδεση με αφαλάτωση και
(β) τη χερσαία αφαλάτωση: 87,5 εκ. κ.μ./έτος.
Από την πλευρά του ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης γνωστοποίησε πως το κόστος κατασκευής του έργου (Εύρυτος) θα φτάσει περίπου τα 500 εκατ. ευρώ, αλλά θα έχει μηδενικό κόστος λειτουργίας. «Δεν θα αφήσουμε την Αθήνα χωρίς νερό», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Σαχίνης, ενώ έκανε λόγο για «Plan B», με εκτεταμένα έργα αφαλατώσεων, και επισήμανε τα έργα μείωσης των διαρροών στην πρωτεύουσα, αλλά και ανάκτησης νερού. Το εμβληματικότερο όλων, όπως είπε, είναι η Ψυττάλεια 3 και πρόσθεσε ότι ήδη φέτος έχουμε εξαπλασιάσει τις επενδύσεις μας με εικοσαπλάσια απορρόφηση κονδυλίων.
