Το Πακιστάν βρίσκεται στη δίνη μιας ενεργειακής επανάστασης, καθώς οι εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών με μπαταρίες αυξάνονται με εκρηκτικό ρυθμό. Η στροφή αυτή ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και βοηθά στην τήρηση των διεθνών δεσμεύσεων για μείωση εκπομπών. Ωστόσο, πίσω από την «πράσινη μετάβαση» κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα: οι φτωχότεροι πολίτες πλήττονται περισσότερο.
Για δεκαετίες, οι Πακιστανοί ταλαιπωρούνταν από συνεχείς διακοπές ρεύματος, υψηλό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και εξάρτηση από εισαγόμενα καύσιμα. Η ενεργειακή κρίση του 2022-23, μάλιστα, άφησε βαθιές πληγές. Σήμερα, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια κερδίζουν έδαφος απέναντι στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, με τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να στρέφονται μαζικά σε αποκεντρωμένα συστήματα – κυρίως σε φωτοβολταϊκά στις στέγες με μπαταρίες αποθήκευσης.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το Πακιστάν έχει εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους νέους χρήστες ηλιακής ενέργειας διεθνώς. Το 2024, οι εισαγωγές φωτοβολταϊκών υπερτριπλασιάστηκαν, αγγίζοντας τα 2,1 δισ. δολάρια. Αν συνεχιστεί η σημερινή τάση, έως το 2030 τα συστήματα αυτά θα μπορούσαν να καλύπτουν πάνω από το ένα τέταρτο της αιχμής της ζήτησης ηλεκτρισμού.
Όμως η «ηλιακή άνθηση» δεν είναι για όλους. Πάνω από 40 εκατ. πολίτες παραμένουν χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρισμό, ενώ σχεδόν οι μισές οικογένειες ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Καθώς οι εύποροι εγκαθιστούν φωτοβολταϊκά και μειώνουν την εξάρτησή τους από το δίκτυο, τα πάγια κόστη μετακυλίονται στους φτωχότερους που δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα. «Οι πλούσιοι βάζουν ηλιακά, οι υπόλοιποι πληρώνουν τον λογαριασμό. Είναι ένας φαύλος κύκλος», τόνισε στην Washington Post ο Χάσνατ Καν, αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ηλιακής Ενέργειας του Πακιστάν.
Η ανισότητα επιτείνεται από το τεράστιο χρέος 5,6 δισ. δολαρίων του εθνικού ενεργειακού τομέα, που πιέζει τους καταναλωτές με αυξήσεις, καταπολέμηση ρευματοκλοπών και σκληρότερους όρους πληρωμής. Την ίδια στιγμή, κυβερνητικοί αξιωματούχοι εγκαθιστούν φωτοβολταϊκά στις πολυτελείς κατοικίες τους, την ώρα που καλούν τον κόσμο να μη βγει από το δίκτυο.
Η Παγκόσμια Τράπεζα προειδοποιεί ότι χωρίς χρηματοδοτικά εργαλεία – όπως φθηνά δάνεια, εγγυήσεις και «μεικτά» σχήματα με δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια – η μετάβαση δεν θα είναι ούτε δίκαιη ούτε βιώσιμη. Ήδη αναπτυξιακές τράπεζες, όπως η ADB και το GCF, στηρίζουν έργα όπως το Pakistan Distributed Solar Project, που διευκολύνει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε διάφορους τομείς.
Το Πακιστάν, ωστόσο, αποτελεί και προειδοποίηση για άλλες αναδυόμενες οικονομίες: η ενεργειακή επανάσταση μπορεί να φέρει ανάπτυξη και ασφάλεια, αλλά αν δεν συνοδευτεί από μέτρα κοινωνικής προστασίας, κινδυνεύει να οξύνει τις ανισότητες.
