Σε μια συγκυρία που ο προβληματισμός για την αποτελεσματική ανακύκλωση των χιλιάδων τόνων «γερασμένων» φωτοβολταϊκών πάνελ φουντώνει τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, μια νέα μονάδα ανακύκλωσης ξεκινά μέσα στον Ιούλιο στη χώρα μας, στη Ριτσώνα Αυλίδας, φιλοδοξώντας να αποτελέσει αποτελεσματική λύση, στο μερίδιο που της αναλογεί.
Πρόκειται για την Οικο-κύκλιος Α.Β.Ε.Ε. η οποία φιλοδοξεί να καινοτομήσει ξεκινώντας στις 20 Ιουλίου τις εργασίες της καθώς το μηχάνημα είναι έτοιμο για να «αλέσει» τα πάνελ φωτοβολταϊκών, ενώ η δραστηριότητα θα γίνει σε συνεργασία με την Φωτοκύκλωση Α.Ε.
Η εταιρεία Οικο - κύκλιος Α.Β.Ε.Ε., με έδρα στη Ριτσώνα ιδρύθηκε το 2010 και εξειδικεύεται στην ανακύκλωση αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, καθώς και λαμπτήρων, ενώ είναι πιστοποιημένη με ISO 9001, 14001, 45001 και το ευρωπαϊκό πρότυπο WEEELABEX (Waste of Electric and Electronic Equipment Label of Excellence).
Τώρα, η Οικο - κύκλιος μπαίνει και στον τομέα της ανακύκλωσης φωτοβολταϊκών πάνελ, σε συνεργασία με το συλλογικό σύστημα Φωτοκύκλωση Α.Ε.. Η νέα μονάδα θα περιλαμβάνει συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία και ανακύκλωση των πάνελ, με ανάκτηση υλικών όπως γυαλί, αλουμίνιο, χαλκό, πλαστικό και πυρίτιο.
Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Οικο-κύκλιος Α.Β.Ε.Ε. Ανδρέα Φαφούτη ο οποίος μίλησε στο EnergyMag.gr, η μονάδα ανακύκλωσης φωτοβολταϊκών πάνελ της Ριτσώνας είναι σύγχρονη και μεγάλης δυναμικότητας, ενώ στοχεύει να επιτυγχάνει βαθμό ανάκτησης έως και 94%. Ο ίδιος σημειώνει πως το μηχάνημα είναι μεγάλο με δυνατότητα ανακύκλωσης 1,5 έως 2 τόνους πάνελ ανά ώρα, ενώ συνολικά θα έχει δυναμικότητα ανακύκλωσης 1.200 τόνων ανά έτος.
Όπως σημειώνει ο κ. Φαφούτης, το ύψος της επένδυσης ήταν περίπου μισό εκατομμύριο ευρώ, ενώ το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μετά από την συγκεκριμένη διαδικασία θα είναι μειωμένο κατά μεγάλο βαθμό συγκριτικά με την προγενέστερη μεταφορά (των φωτοβολταϊκών πάνελ) στο εξωτερικό. Ο ίδιος επισημαίνει πως το ρίσκο της συγκεκριμένης επένδυσης ήταν μεγάλο, όμως πίστεψε στο project επιμένοντας έως τέλους, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο νέες θέσεις εργασίας στην τοπική κοινωνία της Εύβοιας.
Ο κ. Φαφούτης τονίζει πως «η αρχική εισφορά ανακύκλωσης της Φωτοκύκλωσης Α.Ε. το 2015 είχε οριστεί στα 300 ευρώ ανά τόνο για τα φωτοβολταϊκά πλαίσια, σύμφωνα με τα τότε δεδομένα της αγοράς. Για το 2023 και 2024 το ποσό της εισφοράς έφτασε στα 150 ευρώ ανά τόνο, επειδή δεν υπήρχε έως τότε μονάδα επεξεργασίας φωτοβολταϊκών πλαισίων στην χώρα μας.
Έτσι, φτάσαμε στο 2025 όπου τα φωτοβολταϊκά πλαίσια ανακυκλώνονται στην Ελλάδα, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα και η επανεξέταση της εισφοράς ανακύκλωσης πραγματοποιήθηκε και η τιμή μειώθηκε στα 90 ευρώ ανά τόνο, μια τιμή που μπορεί να διατηρήσει τη βιωσιμότητα στην διαχείριση των φωτοβολταϊκών πλαισίων».
Τα χαρακτηριστικά
Η μονάδα όπως προαναφέρθηκε θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία γύρω στις 20 Ιουλίου, ενώ αναλόγως με τη λειτουργικότητα και την εξέλιξη των εργασιών, ίσως δημιουργηθεί εξειδικευμένο τμήμα ελέγχου για τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης πάνελ στοχεύοντας και στην επιστροφή τους στην αγορά. Αλλά αυτό είναι κάτι που δεν έχει «κλειδώσει» ακόμα.
Η εγκατάσταση αυτού του μηχανήματος ανακύκλωσης στο εργοστάσιο επιδιώκει περιβαλλοντική βιωσιμότητα, εξοικονόμηση πόρων και τεχνολογική πρωτοπορία. Επιπλέον, η μονάδα τροφοδοτείται με ανανεώσιμη ενέργεια: διαθέτει φωτοβολταϊκά σε στέγη με ισχύ 55 kW για να καλύψει μέρος της ενεργειακής της κατανάλωσης.
Τεράστιο το πρόβλημα της ανακύκλωσης των φωτοβολταϊκών
Το θέμα της ανακύκλωσης των φωτοβολταϊκών πάνελ όταν ολοκληρωθεί ο κύκλος της λειτουργίας τους, είναι πολύ μεγάλο και έχει τεράστια κενά, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Αυτό επισημαίνουν παράγοντες με άριστη γνώση αυτής της… σκοτεινής κατά τα λοιπά «πράσινης» αγοράς, οι οποίοι διαβλέπουν πως το πρόβλημα θα διογκωθεί τα επόμενα λίγα χρόνια, όταν συμπληρώσουν την 20ετία εκατοντάδες φωτοβολταϊκά πάρκα και χιλιάδες τόνοι από πάνελ θα πρέπει να αντικατασταθούν. Οι ίδιοι σημειώνουν πως είναι πλέον σαφές πως η εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ χωρίς αποτελεσματική ανακύκλωση των υλικών τους, καταρρίπτει το καθαρό περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους.
«Το πρόβλημα της ανακύκλωσης των φωτοβολταϊκών είναι πανευρωπαϊκό. Δεν υπάρχει εργοστάσιο που να ανακυκλώνει στο πλήρες τα φωτοβολταϊκά πάνελ στην Ευρώπη, ενώ ελάχιστοι – εξ όσων υποχρεούνται – πληρώνουν το τέλος ανακύκλωσης. Όπως φαίνεται, η λύση για όλη την Ευρώπη θα βρεθεί ξανά – όπως και σε άλλες περιπτώσεις – με τη μεταφορά αυτών στην Κίνα, ή στην Αφρική».
Αυτό επισημαίνει παράγοντας της ενεργειακής αγοράς με άριστη γνώση όλης αυτής της αλυσίδας, διαβλέποντας πλήρες αδιέξοδο σε ένα σύστημα που… απλώνει ανεξέλεγκτα φωτοβολταϊκά πάρκα, στο όνομα της πράσινης μετάβασης, αλλά δεν έχει φροντίσει για το τι θα κάνει με αυτά τα περιβαλλοντικά «τέρατα» (από πλευράς ποσοτήτων), όταν παρέλθει η χρησιμότητά τους.
Ο ίδιος παράγοντας τονίζει ότι το τέλος ανακύκλωσης είναι 300 ευρώ ο τόνος, ήτοι 7 ευρώ ανά πάνελ, ενώ το σύνολο των έως τώρα χρωστούμενων είναι περίπου 50 εκατ. ευρώ.
Δύσκολη διαδικασία
Ένα φωτοβολταϊκό πάνελ αποτελείται από σκληρυμένο γυαλί, πυρίτιο, ασήμι, αλουμίνιο, χαλκό, πλαστικό, EVA (κάτι σαν καουτσούκ, λειτουργεί ως "κόλλα-μαξιλαράκι" για τις κυψέλες) κ.α. Το λύσιμο και η ανακύκλωση ενός φωτοβολταϊκού πάνελ περιλαμβάνει αποσυναρμολόγηση των μεταλλικών πλαισίων και εξαρτημάτων, θραύση και θερμική επεξεργασία για την αφαίρεση στρωμάτων πλαστικού ή ρητίνης και διαχωρισμό υλικών. Είναι δηλαδή μια δύσκολη και σύνθετη διαδικασία. Συνολικά, η ανάκτηση μπορεί να γίνει έως και 85%–90% του βάρους των πάνελ, ανάλογα με την τεχνολογία.
«Μέχρι το 2050 θα έχουμε βουνά ολόκληρα από φωτοβολταϊκά που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους αν δεν ξεκινήσουμε άμεσα να στήνουμε ολοκληρωμένες αλυσίδες ανακύκλωσης» προειδοποιεί η Ούτε Κολιέρ, αναπληρώτρια διευθύντρια του Διεθνούς Οργανισμού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA).
Ο νόμος και οι χιλιάδες τόνοι Φ/Π
Η ευρωπαϊκή οδηγία 2012/19/ΕΚ και ο ελληνικός νόμος 4819/2021 υποχρεώνουν τους παραγωγούς να συμμετέχουν σε εγκεκριμένα Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) και να καταβάλλουν εισφορές ανακύκλωσης. Στην Ελλάδα, ο φορέας ΣΣΕΔ Φωτοκύκλωση Α.Ε. διαχειρίζεται την ανακύκλωση των Φ/Β πάνελ.
Όμως, μόνο 40 από τις περίπου 340 επιχειρήσεις έχουν συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις αυτές, που σημαίνει ότι περίπου το 88% παραμένει εκτός του συστήματος, δημιουργώντας έλλειμμα χρηματοδότησης για τη διαχείριση των ηλιακών αποβλήτων. Το 2023 εγκαταστάθηκαν περίπου 2,6 εκατομμύρια Φ/Β πάνελ, αλλά μόλις το 5% αυτών καλύφθηκε από χρηματοδότηση για ανακύκλωση, ενώ παρόμοια είναι τα στοιχεία, από πλευράς πληρωμών και για το 2024.
Μέχρι στιγμής, εκτιμάται πως στην επικράτεια της χώρας μας έχουν εγκατασταθεί από καταβολής έως σήμερα περίπου 25 εκατ. φωτοβολταϊκά πάνελ, ενώ το συνολικό βάρος αυτών υπολογίζεται στους 480 χιλ. τόνους. Πλέον, περίπου 2,5 εκατ. πάνελ, χρήζουν ανακύκλωσης, έχοντας συμπληρώσει τον χρόνο ζωής τους. Την περίοδο 2014–2023 διατέθηκαν στην ελληνική αγορά περίπου 240.000 τόνοι Φ/Β πλαισίων, με την πλειονότητα (225.000 τόνοι) να αφορά την τριετία 2020–2023. Οι στόχοι για το 2030 προβλέπουν επιπλέον 300.000–400.000 τόνους.
Οι μονάδες στην Ελλάδα
Μέχρι πρότινος, τα συλλεχθέντα απόβλητα πάνελ αποστέλλονταν στην Ιταλία για επεξεργασία, ενώ πλέον υπάρχουν οι εγχώριες μονάδες επεξεργασίας σε Κοζάνη, Ριτσώνα και Ηράκλειο Κρήτης που φιλοδοξούν να αλλάξουν τα δεδομένα. Είναι πλήρως αδειοδοτημένες, ενώ, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους, δύνανται να καλύψουν το σύνολο της ελληνικής επικράτειας, μειώνοντας ή εξαλείφοντας την ανάγκη εξαγωγής αποβλήτων στο εξωτερικό. Τα πάντα βεβαίως μένουν να αποδειχτούν στο… πεδίο, καθώς πρόκειται για μια εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη διαδικασία.
Μόνο η διαχείριση των ανακτηθέντων υλικών όπως γυαλί, αλουμίνιο, χαλκό, πλαστικό και πυρίτιο είναι τεράστια πρόκληση, καθώς μιλάμε για θηριώδεις ποσότητες και χιλιάδες τόνους υλικών. Σημειώνεται πως η μονάδα στην Κοζάνη έχει ετήσια δυναμικότητα 4.300 τόνων ετησίως.
Συνάμα, τρία νέα συστήματα πήραν άδεια λειτουργίας πρόσφατα από τον ΕΟΑΝ. Πρόκειται για την «Ανακύκλωση – Ελληνικά Λατομεία Μ.Α.Ε. – RE-LAT ΑΕ» συμφερόντων Aktor, την «PV REVIVE Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Α.Ε., με πρωτοβουλία της Jinko και της ΚΑΥΚΑΣ» και την «Ανακύκλωση Φωτοβολταϊκών Συστημάτων Α.Ε. – ANA.FOS, με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
