Ο δρόμος την ενεργειακή δημοκρατία, περνά μέσα από ανταγωνιστικές τιμές ρεύματος, που διασφαλίζονται με επενδύσεις και ανάπτυξη των ΑΠΕ και δη των αιολικών έργων, αλλά και εναλλακτικών “πράσινων” πηγών που παράγουν ρεύμα και πέραν των μεσημεριανών ωρών, οπότε και ο συνωστισμός προσφοράς από τα φωτοβολταϊκά που “φρακάρουν” το σύστημα, ένεκα των πολλών τελευταίων επενδύσεων. Αυτό ήταν το μήνυμα της Διοίκησης της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) κατά την χθεσινή ενημερωτική συνάντηση με δημοσιογράφους, όπου παρουσιάστηκε το συνολικό Κείμενο Πολιτικής & Θέσεων για την Αιολική Ενέργεια με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αιολικής Ενέργειας στις 15 Ιουνίου.
“Η ενεργειακή δημοκρατία είναι η προστασία του καταναλωτή. Ο δρόμος είναι το φτηνό ηλεκτρόνιο, άρα τα αιολικά και η ανάπτυξη με μεγάλες επενδύσεις” τόνισε ο Παναγιώτης Παπασταματίου Γενικός Δντης της ΕΛΕΤΑΕΝ δίνοντας το στίγμα, σημειώνοντας, παράλληλα, με αφορμή και τις τελευταίες αναφορές για εξαγορές αιολικών πάρκων ξένων “παικτών”στην Ελλάδα, ότι “οι εξαγορές δεν είναι μπαμπούλας αυτό θα δημιουργήσει δρόμο για την φθηνή ενέργεια. Οι εξαγορές είναι ένδειξη της αγοράς”.
Παράλληλα ο κ. Παπασταματίου αλλά και ο πρόεδρος της ΕΛΕΤΑΕΝ Παναγιώτης Λαδακάκος, όπως και σύσσωμη η διοίκηση έδωσαν και το αναγκαίο πλαίσιο για την προώθηση επενδύσεων, που όπως τόνισαν με έμφαση, δεν προχωρούν, καθώς “χάνονται” στα γρανάζια της διοίκησης αλλά και στο 'νέφος' των fake news. Έτσι, όμως παραμένει “θολός” ο ορίζοντας για επίτευξη του στόχου για 80% “πράσινο” ρεύμα το 2030.
“Έδειξαν” τον Πρωθυπουργό
Δεν ήταν τυχαία και η αναφορά της διοίκησης της ΕΛΕΤΑΕΝ ότι πλέον το ζήτημα της προώθησης των αναγκαίων επενδύσεων αφορά τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, που άλλωστε έχει υιοθετήσει και αναδείξει σε κεντρική, τη σχετική πράσινη ενεργειακή στοχοθεσία από την πρώτη στιγμή. “Το ζήτημα πάει ψηλά στο Μέγαρο Μαξίμου” τόνισαν, παρακάμπτοντας το ΥΠΕΝ, από την ΕΛΕΤΑΕΝ κάνοντας λόγο για νόμους που ψηφίζονται και προθέσεις που διακηρύσσονται, αλλά που μένουν στα “χαρτιά”, είτε λόγω αδράνειας σε επίπεδο περιφερειακής διοίκησης, είτε λόγω ελλιπούς πολιτικής βούλησης. Δεν είναι τυχαία, όπως αναφέρθηκε, η μεγάλη καθυστέρηση στα υπεράκτια αιολικά, όπου η συσσώρευση εκκρεμοτήτων διογκώνεται, αναδεικνύοντας το ανεδαφικό του όλου προγραμματισμού, αλλά και η μειωμένη, σε σχέση τα φωτοβολταϊκά, ένταξη στο σύστημα αιολικών επενδύσεων στο εθνικό σύστημα το 2024.
Σχέδιο τριών σημείων
Για να αλλάξει “ρότα” το όλο αυτό σχήμα η διοίκηση της ΕΛΕΤΑΕΝ κατέθεσε ένα σχέδιο τριών σημείων, όπου κομβική θέση επέχει η “φραγή” στην έκδοση νέων Οριστικών Προσφορών Σύνδεσης για φωτοβολταϊκά έργα προκειμένου να υπάρξει μια ορισμένη αποκατάσταση της ισορροπίας στο ενεργειακό μίγμα κατά τα πρότυπα που προσδιορίζει το ΕΣΕΚ. Υπενθυμίζεται ότι το ΕΣΕΚ προβλέπει μια αναλογία 60-40 υπέρ των φωτοβολταϊκών, που και πάλι δεν τηρείται μια και πλέον η τάση είναι για 80-20. Πάντως με βάση την ΕΛΕΤΑΕΝ το ιδανικό σενάριο θα ήταν 60-40 υπέρ των αιολικών
Στο πλαίσιο αυτό και για να κλειδώσουν τα απαραίτητα “αιολικά” οφέλη απαιτούνται, σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ, συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές. Ειδικότερα, οι τρεις κομβικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσματικά:
1. Την αποκατάσταση της ισορροπίας του μείγματος τεχνολογιών ΑΠΕ με πολύ μεγαλύτερη αναλογία αιολικής ισχύος, ώστε να μειωθούν οι περικοπές πράσινης ενέργειας και να μειωθεί περισσότερο το κόστος της ενέργειας.
2. Την ανάγκη για ταχεία, ουσιαστική και όχι απλά προσχηματική, εφαρμογή της αδειοδοτικής νομοθεσίας, από τις γνωμοδοτούσες υπηρεσίες. Το κεντρικό κράτος πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του, να διασφαλίσει την εφαρμογή της νομοθεσίας και να ενσωματώσει πλήρως την ευρωπαϊκή Οδηγία στην εθνική έννομη τάξη.
3. Τη ριζική αντιμετώπιση της κάθε είδους παραπληροφόρησης και διασποράς ανακριβειών και σκόπιμων ψευδών ειδήσεων για τις ΑΠΕ (fake news).
Εμφατικά, όπως τόνισε με έμφαση η Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας για να κλειδώσει η πράσινη μετάβαση θα πρέπει να αλλάξει η μεγάλη συνθήκη ανισορροπίας μεταξύ των τεχνολογιών, όπως καταγράφεται σήμερα.
Η ανισορροπία
Χαρακτηριστικά, ο πρόεδρος της ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας), Παναγιώτης Λαδακάκος, δήλωσε ότι το 2024 εντάχθηκαν στο σύστημα περίπου 2,5 GW ηλιακών, έναντι μόλις 125 MW αιολικών. Αυτό όμως πέρα από τη ρητορική αποτύπωση συνθηκών εσωτερικού ανταγωνισμού μεταξύ των εκπροσώπων διαφορετικών τεχνολογιών, δημιουργεί ζητήματα καθώς φέρνει αυξανόμενες περικοπές έγχυσης ενέργειας, αλλά και διογκώνει το φαινόμενο των μηδενικών τιμών, που αποτελεί “νάρκη” για τη βιωσιμότητα των επενδύσεων. Σημειώνεται ότι τα φωτοβολταϊκά παράγουν όταν υπάρχει ηλιοφάνεια που σε συνθήκες περιορισμένης ζήτησης κατακρημνίζουν τις τιμές. Εν συνεχεία όταν το απόγευμα όταν σβήνουν τα φωτοβολταϊκά, και εισέρχονται οι μονάδες με ορυκτά καύσιμα οι τιμές εκτοξεύονται στα ύψη, κάτι που σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ θεραπεύεται με εναλλακτικά σχήματα “πράσινης” παραγωγής και αποθήκευση.
Σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ στο τέλος του 2024 οι ΑΠΕ που λειτουργούσαν στη χώρα έφθασαν περίπου στα 15 GW, εκ των οποίων περί τα 9,5 GW ήταν φωτοβολταϊκά και τα αιολικά γύρω στις 5,5 GW. Τους πρώτους μήνες του 2025 προστέθηκε άλλο 1 GW φωτοβολταικών ενώ εκτιμάται ότι έως το τέλος του έτους θα έχουν προστεθεί συνολικά 3 GW. Πάντως περισσότερα, σε σχέση με το 2024, θα είναι και τα αιολικά MW που θα προστεθούν στο σύστημα κατά τη φετινή χρονιά.
Με βάση, πάντως την ΕΛΕΤΑΕΝ δε θα πρέπει να γίνει οριζόντια διακοπή χορήγησης νέων Οριστικών Προσφορών Σύνδεσης, αλλά να διασφαλιστεί ένας ορθολογισμός με «πάγωμα» των φωτοβολταϊκών και πρόκριση αιολικών αλλά και άλλων «πράσινων» τεχνολογιών που μπορούν να δώσουν ρεύμα και τις νυχτερινές ώρες και να περιορίσουν τη στοχαστικότητα των ΑΠΕ και ειδικά των φωτοβολταϊκών αποκαθιστώντας μια κάποια ισορροπία στο ηλεκτρικό σύστημα.
Διαγωνισμοί
Παράλληλα με βάση τη διοίκηση της ΕΛΕΤΑΕΝ θα πρέπει από την κυβέρνηση να εξεταστεί και το ενδεχόμενο κάποιες αιολικές επενδύσεις να λάβουν, μέσα από διαγωνισμούς, και πάλι, λειτουργική ενίσχυση. "Η λειτουργική ενίσχυση δεν είναι επιδότηση, είναι εγγύηση εσόδου που ελαφρύνει τον καταναλωτή", σημείωσε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ΕΛΕΤΑΕΝ, Παναγιώτης Λαδακάκος, σημειώνοντας ότι γι αυτό η βιομηχανία προτάσσει ένα τέτοιο μέτρο μια και μπορεί να δώσει σαφή, ανταγωνιστική κι εγγυημένη τιμή ρεύματος.
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Παπασταματίου, Γενικό Διευθυντή της ΕΛΕΤΑΕΝ, οι διαγωνισμοί για λειτουργικές ενισχύσεις είναι ένα σημείο και της ευρωπαϊκής ενεργειακής, καθώς “πατάνε” σε τέσσερα “κερασάκια”, όπως είπε. Είτε γίνονται με κεντρικό προγραμματισμό, είτε έχουν εγγύηση εσόδου (μέσω ενός συμβολαίου επί της διαφοράς - Contract of Difference με κρατική εγγύηση) οι διαγωνισμοί δημιουργούν συνθήκες προβλεψιμότητας για τις επενδύσεις, πιο οικονομικές τιμές ανά κιλοβατώρα, ορίζοντα ανάπτυξης νέων αιολικών πάρκων τονώνοντας την επενδυτική προοπτική, ισοστάθμιση στα ρίσκα τιμών για την αγορά μαζί βέβαια με τα διμερή συμβόλαια (ΡΡΑ).
Παράλληλα, η ΕΛΕΤΑΕΝ παρουσίασε τις προτάσεις της και τις πλούσιες δράσεις που έχει αναλάβει αυτή την περίοδο και περιλαμβάνουν ψηφιακή καμπάνια ενημέρωσης που «τρέχει» στο διαδίκτυο, εκπαιδευτικές δράσεις για τα παιδιά, πολιτιστικές πρωτοβουλίες και άλλα.
Πιο αναλυτικά όπως αναφέρθηκε το μείγμα πολιτικών θα πρέπει να διασφαλίζει:
1] Περισσότερη αιολική ισχύς στο μείγμα τεχνολογιών
Η ανάπτυξη νέων αιολικών πάρκων υστερεί. Το 2024 εγκαταστάθηκαν μόλις 126 MW έναντι 2,6 GW φωτοβολταϊκών. Η ανισορροπία αυτή απεικονίζεται και στα έργα που έχουν λάβει ή αναμένουν άδειες σύνδεσης στο δίκτυο. Πρόκειται για μια προβληματική κατάσταση που οδηγεί σε πολύ αυξημένες περικοπές ενέργειας τις μεσημεριανές ώρες και τελικά θα έχει ως αποτέλεσμα ο καταναλωτής να μην απολαύσει τη μεγάλη μείωση κόστους που αναμένει χάρη στην ενεργειακή μετάβαση. Είναι λοιπόν κρίσιμο από εδώ και πέρα:
- Άδειες σύνδεσης να δίνονται μόνο σε έργα τεχνολογιών που υστερούν σε σχέση με την συμμετοχή τους στο μείγμα που καθορίζει το ΕΣΕΚ (όπως είναι τα αιολικά πάρκα).
- Και παράλληλα να σχεδιασθούν και -αμέσως μετά- να προκηρυχθούν διαγωνισμοί για νέα έργα αιολικής ενέργειας.
2] Εφαρμογή της νομοθεσίας για την επιτάχυνση της αδειοδότησης
Μία από τις βασικές αιτίες του προβλήματος, είναι ότι το σύστημα αδειοδότησης αιολικών πάρκων είναι εξαιρετικά άδικο και πιο αυστηρό και περίπλοκο σε σχέση με των φωτοβολταϊκών και των ορυκτών καυσίμων.
Επιπλέον, ακόμα και σημαντικές βελτιώσεις της διαδικασίας που έχουν νομοθετηθεί τα τελευταία χρόνια, δεν εφαρμόζονται από τις συναρμόδιες υπηρεσίες: Παραβιάσεις των προθεσμιών από τα κρατικά όργανα, συστηματικά αρνητικές γνωμοδοτήσεις χωρίς τεκμηρίωση, επανεξέταση και απόρριψη ήδη αδειοδοτημένων έργων με πρόσχημα αιτήματα βελτιωτικών τροποποιήσεών τους, οριζόντιοι και ατεκμηρίωτοι αποκλεισμοί με πρόσχημα τη βιοποικιλότητα, απορρίψεις με επίκληση γενικών μελετών χαμηλής -ως προς τα αιολικά πάρκα- ποιότητας όπως είναι οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες ή άλλες ανάλογες μελέτες με τις οποίες βομβαρδίζεται η δημόσια σφαίρα. Όλα αυτά διαμορφώνουν ένα ζοφερό περιβάλλον ανομίας.
- Έχει πλέον αποδειχθεί ότι αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με νομοθετικές ρυθμίσεις, όσο καλές και αν είναι. Παράλληλα με τέτοιες βελτιώσεις, πρέπει το κεντρικό κράτος, δια των υπηρεσιών του ίδιου του ΥΠΕΝ, να αναλάβει ενεργό και ουσιαστικό ρόλο κόβοντας τον γόρδιο δεσμό. Η ΕΛΕΤΑΕΝ κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις, οι οποίες πρέπει να συνοδευτούν με ενίσχυση των αρμοδίων κεντρικών υπηρεσιών του ΥΠΕΝ που έχουν να επιτελέσουν σημαντικό έργο.
- Όσο το κράτος καθυστερεί στην επιτέλεση των καθηκόντων του, δεν μπορεί να ποινολογεί τις επιχειρήσεις όταν, εξαιτίας των κρατικών παραβάσεων, αδυνατούν να επιτύχουν τα χρονικά ορόσημα που έχουν νομοθετηθεί για αυτές. Στοιχειώδης κανόνας δικαιοσύνης επιβάλλει οι σχετικές προθεσμίες για τις επιχειρήσεις να αναστέλλονται αυτόματα όσο το κράτος παραβιάζει τις δικές του προθεσμίες.
- Παράλληλα, η Ελλάδα δε μπορεί να αγνοεί την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η νέα Οδηγία για τις ΑΠΕ REDIII προβλέπει ότι τα αιολικά πάρκα υπηρετούν υπέρτατο δημόσιο συμφέρον και καθορίζει χρόνους οριστικής απόφανσης επί μιας νέας αίτησης που δεν ξεπερνούν τα 3,5 έτη. Η Κυβέρνηση πρέπει να εργαστεί για την αποτελεσματική ενσωμάτωση των διατάξεων αυτών της νέας Οδηγίας ΑΠΕ που έπρεπε να έχει γίνει εδώ και ένα έτος.
3] Ενίσχυση της σχέσης με την κοινωνία και αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης
- Τα τελευταία χρόνια με τροπολογίες που ψηφίζονται στη Βουλή, απαλλάσσονται οι δήμοι από την υποχρέωση να χρησιμοποιούν τα ανταποδοτικά τέλη που εισπράττουν από τα αιολικά πάρκα, για έργα στις τοπικές κοινότητες που τα φιλοξενούν. Ως αποτέλεσμα οι δήμοι δεν εκτελούν τα τοπικά έργα που κανονικά προβλέπει ο ειδικός νόμος των ΑΠΕ. Αυτό λειτουργεί σε βάρος των τοπικών κοινοτήτων που φιλοξενούν αιολικά πάρκα και βεβαίως θίγει την αξιοπιστία της προσπάθειας για δίκαιη ενεργειακή μετάβαση. Αυτή η απαλλαγή έχει ήδη ψηφιστεί για έως και το 2025. Δεν πρέπει να επαναληφθεί. Οι δήμοι πρέπει να διοχετεύουν τους πόρους του ανταποδοτικού τέλους στις τοπικές κοινότητες και τα γειτονικά χωριά.
- Παράλληλα, οι κάτοικοι των τοπικών κοινοτήτων πρέπει να ενισχύονται περισσότερο, με αύξηση του μέρους του ανταποδοτικού τέλους που αποδίδεται σε αυτούς. Προτείνεται επίσης οι πολίτες να επιλέγουν αν επιθυμούν οι πόροι αυτοί να γίνουν έκπτωση στο λογαριασμό ρεύματος (όπως ισχύει σήμερα) ή να τους λαμβάνουν ως απευθείας χρηματική καταβολή.
Τα ανωτέρω είναι σημαντικά για την ενίσχυση της αξιοπιστίας και την εδραίωση της σχέσης με τις τοπικές κοινωνίες. Αλλά δεν αρκούν. Η σχέση με την κοινωνία πρέπει διαρκώς να καλλιεργείται και αυτό αποτελεί ευθύνη των επιχειρήσεων, του κράτους και των θεσμικών οργάνων των τοπικών κοινωνιών.
Η σχέση αυτή δοκιμάζεται και από τα τερατώδη ψεύδη και τις θεωρίες συνωμοσίας που κατακλύζουν κατά περιόδους το διαδίκτυο. Απέναντι σε αυτό το φαινόμενο παραπληροφόρησης, το κράτος παραμένει θεατής. Οι αποσπασματικές δηλώσεις καταδίκης αυτών των ανοησιών από Κυβέρνηση ή κόμματα δεν αρκούν. Πρέπει να συνδυαστούν με μια συντονισμένη προσπάθεια αντιμετώπισης των fake news:
- Το κράτος οφείλει να σχεδιάσει μια συνεκτική, αναλυτική και μακροπρόθεσμη καμπάνια ενημέρωσης και επικοινωνίας για τα οφέλη και τη σημασία της αιολικής ενέργειας και της ενεργειακής μετάβασης γενικότερα. Για να το κάνει αυτό σωστά, οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι τα κύματα συνωμοσίας που διασπείρονται περιοδικά στο διαδίκτυο, στρέφονται ενάντια στα οφέλη που προσδοκά η Ελλάδα από την αιολική ενέργεια δηλαδή κυρίως ενάντια στην φθηνή ενέργεια και την ενεργειακή ανεξαρτησία.
Συνολικό Κείμενο Πολιτικής & Θέσεων: 3 πολιτικές συνθήκες – 9 άξονες δράσεις – 27 συγκεκριμένες προτάσεις
Οι ανωτέρω τρεις βασικές συνθήκες διαπνέουν το συνολικό Κείμενο Πολιτικής & Θέσεων που δημοσιοποίησε η ΕΛΕΤΑΕΝ. Το κείμενο περιλαμβάνει 27 συγκεκριμένες προτάσεις που οργανώνονται σε 9 κεφάλαια, ως εξής:
1. Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός
2. Περικοπές ενέργειας
3. Ειδικός Λογαριασμός ΑΠΕ
4. Διαγωνισμοί ΑΠΕ
5. Αδειοδοτικά θέματα
6. Αποκλεισμοί ενάντια στην Αιολική Ενέργεια με πρόσχημα τη βιοποικιλότητα
7. Υπεράκτια Αιολική Ενέργεια
8. Αιολική Ενέργεια και κοινωνία
9. Βιομηχανική πολιτική, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα
