Στην de facto θωράκιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κρήτης έναντι των Λιβυκών και Τουρκικών διεκδικήσεων εστιάζει η κυβέρνηση με αιχμή τους διαγωνισμούς για έρευνες υδρογονανθράκων. Ουσιαστικά, η Ελλάδα ακολουθεί πλέον το μοντέλο της Κυπριακής Δημοκρατίας, με “εμπλοκή” μεγάλων εταιρειών, από μεγάλες διεθνείς δυνάμεις και δη τις ΗΠΑ, στις διαδικασίες αξιοποίησης υδρογονανθράκων ως “ασπίδα” έναντι της Τουρκίας, ελπίζοντας ότι η συμμετοχή τους στην αξιοποίηση του εθνικού πλούτου θα φέρει και τα ανάλογα εχέγγυα γεωπολιτικής ασφάλειας. Ουσιαστικά με ένα μοντέλο "διομολογήσεων" (σημ. τα προνόμια που χορηγούσε στη Δύση το Βυζάντιο, στη… δύση του ώστε να χτίσει συμμαχίες) η Αθήνα προσπαθεί να αμυνθεί. Βέβαια, όπως έχει δείξει η ιστορία οι διομολογήσεις, μάλλον, σε βάρος του παραχωρητή αποβαίνουν καθώς “κουρεύουν” υπεραξίες και συχνά αποσταθεροποιούν. Πάντως, η συμμετοχή της Eni στην Κύπρο συχνά δεν έτυχε και της ανάλογης πολιτικής υποστήριξης των Ιταλών.
Η ελπίδα, πάντως, για την “απονεύρωση” του Τουρκολυβικού μνημονίου, πλέον, επαφίεται, ως φαίνεται, σε διεθνείς κολοσσούς, που με βάση τον κ. Παπασταύρου έχουν επιδείξει ενδιαφέρον. Δηλαδή πέρα από τη Chevron υπάρχουν και άλλες ενδιαφερόμενες εταιρείες, κάτι που βέβαια, εάν καταγραφεί και επίσημα, θα ενδυναμώσει τη διαπραγματευτική πλευρά της Αθήνας. Δηλαδή, θα βοηθήσει την Ελληνική πλευρά στην προσπάθειά της να κρατήσει όσο γίνεται πιο πολλά οφέλη για το Δημόσιο από τις υπεραξίες των εξορύξεων.
Χαρακτηριστικά, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Στ Παπασταύρου, μιλώντας στo ertnews.gr, όσον αφορά τα θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης, ανέφερε: «Νομίζω και στον τομέα αυτό βλέπουμε πως η χώρα μας με αυτοπεποίθηση, με σχεδιασμό προχωρά στην ανάπτυξη του τομέα των υδρογονανθράκων και η πιθανή συμμετοχή της Chevron και η ανάδειξή της σαν ανάδοχος σε αυτό τον διαγωνισμό νομίζω θα έδειχνε τη de facto αναγνώριση και από το εξωτερικό των δικαιωμάτων μας και θα μας έδινε θα ξεκινούσε μια νέα περίοδος όπου να μπορέσει η χώρα μας επιτέλους να διερευνήσει την μορφή των υδρογονανθράκων που πιθανώς υπάρχουν. Με βάση τις συζητήσεις που έχουμε μέχρι τώρα, θεωρώ ότι και η Chevron και άλλες πιθανόν εταιρείες θα εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για τα συγκεκριμένα οικόπεδα».
Ακόμα σε ό,τι αφορά τις πιέσεις από τρίτες χώρες όπως η Λιβύη, εξήγησε ότι «παρατηρείται μια ρητορική, αλλά υπάρχει και συνεχίζει να υπάρχει η διαφορά μεταξύ της ρητορικής και της πράξης. Η Λιβύη έχει ανεβάσει τους τόνους, αλλά στην πράξη, όταν έχει να κάνει με τον δικό της διεθνή διαγωνισμό, τηρεί απαρέγκλιτα τη μέση γραμμή. Άρα, στην παρούσα φάση θα έλεγα ότι προχωρούμε με αυτοπεποίθηση, με ψυχραιμία, με στρατηγική για την επιτυχή ολοκλήρωση του διαγωνισμού της πατρίδας μας», κατέληξε.
Να σημειωθεί ότι τηλεφωνική επικοινωνία είχε το απόγευμα της Τρίτης 15 Ιουλίου, ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Σταύρος Παπασταύρου με την Αντιπρόεδρο Παγκόσμιας Εξερεύνησης της Chevron, κυρία Liz Schwarze. Κατά τη διάρκεια της συζήτησής τους, τέθηκαν στο επίκεντρο τα επόμενα βήματα και ενδεικτικά χρονοδιαγράμματα αναφορικά με τις προοπτικές εξερεύνησης της Chevron, στο πλαίσιο του συνεχιζόμενου ενδιαφέροντος της εταιρείας να πραγματοποιήσει έρευνες υδρογονανθράκων στην Ελλάδα.
Αναφερόμενος στην αντίδραση του τουρκικού ΥΠΕΞ περί «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο και περί κλειστών και ημίκλειστων θαλασσών, απάντησε: «Οι κλειστές θάλασσες, μονομερείς ενέργειες, όλα αυτά είναι ανυπόστατα και ανεδαφικά. Η άσκηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων είναι αναφαίρετο δικαίωμά μας και δεν τίθεται σε καμίας μορφής διαπραγμάτευση και συζητήσεις. Είναι δικό μας αναφαίρετο δικαίωμα».
Θαλάσσια πάρκα
Συνολικά, στη θεσμοθέτηση των δύο θαλάσσιων πάρκων που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης σε νότιες Κυκλάδες και Ιόνιο, αναφέρθηκε μιλώντας στο ΕΡΤΝews, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου. Ο κ. Παπασταύρου έκανε λόγο για «ένα σημαντικό βήμα για την προστασία των θαλασσών μας», κάτι που όπως είπε «αναγνωρίζεται ήδη και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό». «Οι θάλασσές μας είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένες με την ιστορία μας, τον πολιτισμό μας, την οικονομία μας και θα έλεγα με την καρδιά της εθνικής μας ταυτότητας. Άρα από σήμερα ξεκινάμε μια προσπάθεια να έχουμε ένα δίχτυ προστασίας σε πάνω από το 35% των χωρικών μας υδάτων», προσέθεσε.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας τόνισε πως η Ελλάδα πρωτοπορεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς ο ευρωπαϊκός στόχος για προστασία άνω του 30% των χωρικών υδάτων μέχρι το 2030, θα έχει ολοκληρωθεί με προστασία του 35% και παραπάνω έως το 2026.
Όσον αφορά τους λόγους για τους οποίους επιλέχθηκαν οι συγκεκριμένες δύο περιοχές είναι ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μεγαλύτερη ευαισθησία. «Γι’ αυτό προτεραιότητα δίνονται και στο Ιόνιο που έχουμε την τάφρο του Ιονίου και στις νότιες Κυκλάδες. Είναι περιοχές που είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένες και έχουν ένα ιδιαίτερο οικολογικό και περιβαλλοντικό ενδιαφέρον. Η χώρα μας έχει το μεγαλύτερο παγκόσμιο πληθυσμό στη μεσογειακή φώκια. Η πλειοψηφία βρίσκει στην περιοχή της Πολυαίγου και των νότιων Κυκλάδων, άρα έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον που απαιτεί μια συνολική και ολιστική αντιμετώπιση», εξήγησε.
Ο κ. Παπασταύρου ξεκαθάρισε ότι η δημιουργία των δύο θαλάσσιων πάρκων δεν σημαίνει την παύση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
«Οι ανθρώπινες δραστηριότητες και στις παράκτιες περιοχές, την κτηνοτροφία και μικρή αλιεία συνεχίζουν», είπε χαρακτηριστικά και εξήγησε ότι «καμιά φορά κανείς ερμηνεύει την προστασία του περιβάλλοντος ως αντίθετη με την οικονομική δραστηριότητα. Δεν συμβαίνει αυτό. Το αντίθετο συμβαίνει δημιουργείται ένας νέος κύκλος δραστηριοτήτων για τουρισμό, ο οποίος έχει να κάνει με τον καταδυτικό, για όποιον ενδιαφέρεται για περιοχές που είναι οικολογικά προστατευμένες, άρα δεν υπάρχει τίποτα που περιορίζει την ανθρώπινη δραστηριότητα όσον αφορά αυτό».
Μιλώντας για τους περιορισμούς που θα υπάρχουν στην Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη, η οποία βγήκε σε δημόσια διαβούλευση, τόνισε ότι «θα αφορούν συγκεκριμένα είδη και συγκεκριμένες περιόδους, για παράδειγμα τον Απρίλιο και τον Μάιο που γεννούν τα ψάρια. Υπάρχουν κάποιοι συγκεκριμένοι περιορισμοί, όμως αυτοί οι περιορισμοί όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη οδηγούν στην αναζωογόνηση του θαλάσσιου πλούτου των περιοχών».
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, απαγορεύεται η μηχανότρατα «η οποία δημιουργεί μια καταστροφική συνέπεια στα λιβάδια της Ποσειδωνίας, τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον «γιατί συσσωρεύεται εκεί το διοξείδιο του άνθρακα, οπότε η ανάπτυξη, η προστασία του οικοτόπου εκεί είναι κάτι που μας ενδιαφέρει όλους από πολλές πλευρές».
«Με τα δύο αυτά πάρκα ξεπερνούμε τις δεσμεύσεις του Πρωθυπουργού που είχε ανακοινώσει κατά 20-25% και φτάνουμε τον στόχο του 2030 πολύ πιο νωρίς και πρωτοπορούμε και σε επίπεδο Ευρώπης. Στην απαγόρευση της μηχανότρατας είμαστε πρωτοπόροι, μας ακολουθεί η Δανία και η Σουηδία. Η χώρα μας είναι στην πρωτοπορία και σωστά της προστασίας των θαλασσών της», προσέθεσε.
Για τα επόμενα βήματα ανέφερε πως η δημόσια διαβούλευση «τελειώνει στις 22 Σεπτεμβρίου, στη συνέχεια ολοκληρώνονται οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες. Κατατίθεται το Προεδρικό Διάταγμα, τίθενται σε εφαρμογή, υπολογίζω στους επόμενους 8-10 μήνες και μετά την εφαρμογή, θα δούμε και στην πράξη».
Γιατί ουσιαστικά όπως εξήγησε: «η μεγάλη πρόκληση είναι το πώς ακριβώς θα εφαρμοστεί, να μην μείνει στα χαρτιά, να υπάρχουν πραγματικές λειτουργικές συνέργειες ούτως ώστε να μπορεί να υπάρχει εποπτεία, να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία, τα drones, να έχουμε επιτήρηση σε πραγματικό χρόνο και με βάση τα πρώτα συμπεράσματα να δούμε πως θα κινηθούμε στα υπόλοιπα».
Σχετικά με το αν στο μέλλον θα μπορούσαν να υπάρξουν θαλάσσια πάρκα και σε άλλες περιοχές ο κ. Παπασταύρου εξήγησε ότι θα πρέπει να «έχουν μια ενότητα. Γιατί το όλο θέμα είναι να μην κάνεις διάσπαρτες ενοποιήσεις, να υπάρχει κάτι που να έχει μια χωρική και περιβαλλοντική ενότητα για να μπορεί να προστατεύεται. Χρειάζεται λοιπόν να υπάρχει αυτή η ενότητα, για να μπορεί να έχει νόημα».
Θωράκιση
Σε σχέση με το πώς θα προστατεύονται αποτελεσματικά τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα από παράνομες αλιευτικές ή κυνηγετικές δραστηριότητες, κάτι που συχνά “αξιοποιείται” από την Τουρκία ώστε να αμφισβητήσει κυριαρχία.
Έτσι, με βάση το ΥΠΕΝ, τα πάρκα θα προστατεύονται:
α) Με περιπολίες και ελέγχους από τις αρμόδιες αρχές Λιμενικό, Δασική Υπηρεσία και ΟΦΥΠΕΚΑ καθώς και με περιπολίες μεικτών κλιμακίων. Τα στελέχη του ΟΦΥΠΕΚΑ θα ενισχυθούν περαιτέρω με την απόκτηση προανακριτικών καθηκόντων.
β) Με περιπολίες και ελέγχους από την Θηροφυλακή.
γ) Με Μνημόνια Συνεργασίας με περιβαλλοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην μελέτη και επιτήρηση θαλάσσιων περιοχών. Στην περιοχή του Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου υπάρχει συνεργασία με την Sea Shepards Global.
δ) Με ενσωμάτωση GPS σε τράτες και παρακολούθηση της κίνησής τους (στοιχεία VMS). Η κίνηση των σκαφών θα διασταυρώνεται από δορυφορικά δεδομένα από την Google που θα παρέχονται δωρεάν μέσω της συνεργασίας με την Global Fishing Watch η οποία χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Αθ. Λασκαρίδης και της εκπαίδευσης στη χρήση του συστήματος από το λιμενικό. Έχει υπογραφεί μνημόνιο συνεργασίας από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
ε) Με δορυφορικές εικόνες πολύ υψηλής ευκρίνειας και συνεχούς λήψης που θα προμηθευτεί ο ΟΦΥΠΕΚΑ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
στ) Επίσης, ολοκληρώνονται μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης δυο διαγωνισμοί που αφορούν σκάφη για την επιτήρηση και εποπτεία των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών αλλά και την προμήθεια εξοπλισμού (περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ιπτάμενα και υποθαλάσσια drones, radar, σκάφη κ.λπ.) για τη δημιουργία ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και εποπτείας των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών.
Να σημειωθεί ότι με βάση πάντα του ΥΠΕΝ, συμβάλλουν τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα στην τοπική οικονομία καθώς ενισχύουν και την τοπική οικονομία. Δηλαδή επιφέρουν :
1. Διαφοροποίηση και ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος μέσω του οικοτουρισμού. Τα θαλάσσια πάρκα προσελκύουν επισκέπτες που ενδιαφέρονται για τη φύση και τη θαλάσσια ζωή, όπως δύτες, περιηγητές και φυσιολάτρες. Αυτό οδηγεί σε αύξηση της επισκεψιμότητας της περιοχής, δημιουργεί θέσεις εργασίας (π.χ. ξεναγοί, οδηγοί σκαφών) και ενισχύει τις τοπικές επιχειρήσεις
2. Αλιεία με μακροπρόθεσμα οφέλη. Η προστασία ειδών και οικοσυστημάτων μέσα στα θαλάσσια πάρκα, επιτρέπει την αναπαραγωγή ψαριών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών και έτσι ενισχύει τα ιχθυαποθέματα και εκτός του πάρκου, υποστηρίζοντας τη βιώσιμη αλιεία και την εισοδηματική ασφάλεια των ντόπιων ψαράδων.
3. Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για επιστημονικό προσωπικό (π.χ. βιολόγοι, ωκεανογράφοι) αλλά και επόπτες, τεχνικό και εκπαιδευτικό προσωπικό για προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης.
4. Προώθηση τοπικών προϊόντων. Τα θαλάσσια πάρκα δίνουν ταυτότητα στον χώρο και μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και έτσι ενισχύεται η αγορά τοπικών προϊόντων.
